به مناسبت روز پرستار؛ تاریخچه ی پرستاری در ایران و جهان

به گزارش گروه رسانه‌های دیگر خبرگزاری آنا، «پرستاری» که در دنیای امروز یکی از مهمترین مشاغل پزشکی شمرده می‌شود سابقه اندکی در دوره تاریخ بشری دارد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که عمر «پرستاری نوین» در جهان کمی بیش از یک قرن است و این تاریخچه با پیشینه و قدمت پزشکی و درمان تاریخچه‌ای بس ناچیز است.

نظر بقراط در مورد پرستاران

جالب است بدانیم ” بقراط” حکیم یونانی که به عنوان پدر علم طب در جهان شناخته می‌شود و سوگند نامه معروف او امروز پس از گذشت ۱۸ قرن در قالب دانشکده‌های پزشکی دنیا مورد استفاده قرار دارد، در یک خطابه به دانشجویان خود تأکید می‌کند: … «یکی از شاگردان‌تان را مسئول مراقبت از بیمار کنید که دستورات شما را به طور صحیح و رحیمانه، نه با خشونت انجام دهد. از میان آنها کسانی را انتخاب کنید که ذوق لطیفی داشته باشند و آن چه را که برای مراقبت از بیمار لازم است انجام دهند. این احتیاط سبب می‌شود آن چه در غیاب شما اتفاق افتاده از نظرتان دور نماند.

این رهنمود نشان می‌دهد که بقراط حکیم تا چه اندازه به نقش و تإثیر مراقبت از بیمار توسط فردی به نام پرستار اهمیت می‌داده است.

تاریخ پرستاری

تاریخ پرستاری به‌طور جدایی ناپذیری با توسعهٔ دیگر رشته‌ها مثل پاتولوژی، پزشکی، علوم اجتماعی وآموزش و پرورش پیوند دارد. پرستاری از یک نیاز اولیه برای بیماران و افراد ضعیف جامعه و نه به عنوان یک شغل در جوامع گذشته خود را در طول قرن‌ها از انگیزه‌های اخلاقی و یک عمل خیر خواهانه یا یک دستیار سادهٔ پزشک به یک شغل خدماتی مهم، تأثیرگذار، نقش آفرین و حرفه‌ای تبدیل کرده. از نیمهٔ قرن بیستم درون طیف‌های متفاوت پرستاران جهت‌گیری‌های متفاوت شغلی، که آن‌ها به واسطهٔ هدف جمعی خود مثل کودکان یا سالخوردگان و بر اساس شاخه‌های پزشکی یا اجتماعی آن‌ها به‌طور مثال پرستاری روانی، از هم متمایز می‌شدند به وجود آمد. پیش از پایه‌ریزی پرستاری مدرن، راهبه‌ها و نیروهای نظامی بودند که خدمات پرستاری ارائه می‌دادند. ریشه‌های مذهبی و نظامی در پرستاری مدرن امروز در بسیاری از کشورها همچنان نمایان است، به عنوان مثال در انگلستان زن پرستار ارشد به عنوان خواهر شناخته می‌شوند. پرستاران نه تنها دستورهای متخصصان مراقبت‌های بهداشتی را باید اجرا می‌کنند بلکه مسئول اعمال خود نیز هستند. در حرکت فزایندهٔ حرفه ای شدن و آکادمیک شدن حوزه‌های شغلی پرستاری در طول سده‌های ۱۹ و ۲۰ میلادی، بخصوص در اواخر سدهٔ ۲۰ میلادی نیاز به توسعهٔ شغلی و تغییر جایگاه اجتماعی و سیاسی افزایش و توسعه یافت ولی تاریخ پرستاری در درون تاریخ پزشکی و علوم پرستاری اروپا گم شد و دلیل این فقدان این بود که تاریخ پرستاری توسط افراد تازه‌کار، پرستاران علاقه‌مند به تاریخ یا محققان پرستاری نگاشته شده و می‌شود، در صورتی‌که این افراد هیچگونه تحصیلات آکادمیک در زمینهٔ تاریخ ندارند و در نتیجه نتوانستند از تاریخ پرستاری، پرستاری کنند.

تاریخچه ی پرستاری در جهان

پرستاری مدرن در قرن نوزدهم میلادی در آلمان و بریتانیا شروع شد و در سال ۱۹۰۰ در سراسر جهان گسترش یافت. پرستارانی که در مراکز مذهبی با انگیزه‌های مذهبی در حال آموزش دیدن بودند رفته رفته قواعد سختگیرانهٔ پزشکی و سلامت و مراقبت علمی را می‌آموختند که توسط پزشکان تدریس می‌شد. پرستار انگلیسیفلورانس نایتینگل در چنین مکانی تعلیم دید. در طول جنگ کریمه نایتینگل تنها در نیازها و ضروریات حرفه‌ای پرستاری همچنین در درک شخصی و چگونگی تعامل در چارچوب شغل خود به شناخت رسید. او در سال ۱۸۵۹ کتابی باعنوان «نکاتی دربارهٔ پرستاری» منتشر کرد. این نوشته به عنوان اولین‌ها در زمینهٔ تئوری پرستاری به‌شمار می‌رود که همچنین توانست شیوهٔ آموزش پرستاری را دچار اصلاحات اساسی نماید.

او بدینوسیله بر هنری دونانت تأثیر گذاشت، او مؤسس جنبش جهانی صلیب سرخ و هلال احمر بود و همچنین تأثیر بسیار زیادی در جدایی مدارس تخصصی پرستاری از مراکز آموزشی مذهبی داشت که منجر به حرفه‌ای شدن و به صورت یک شغل تبدیل شدن پرستاری شد. در ایالات متحده در سال ۱۸۹۹ شورای بین‌المللی پرستاران تأسیس شد که سخنگوی پرستاری، مرکز ثقل و مرتبط‌کننده پرستاران در سراسر جهان بود و توسعهٔ شغلی و حرفه‌ای پرستاری را در سراسر جهان را پیش می‌برد.

تاریخچه پرستاری در ایران

تا اواخر قرن نوزدهم میلادی و حتی تا ۲۵ سال پس از آغاز قرن بیستم حرفه‌ای به نام «پرستاری» در ایران وجود نداشت. 
در سال ۱۹۲۵ میلادی نخستین آموزشگاه پرستاری در ایران توسط یک هیئت مذهبی خارجی در شهر تبریز و سپس در ارومیه و همین طور شهرهای دیگر گشایش یافت.

اما اولین آموزشگاه پرستاری ایران در سال ۱۳۱۶ با اجازه وزیر فرهنگ وقت دکتر علی اصغر حکمت و با استادی دکتر جهانشاه صالح احداث شد. که آن برنامه آموزشی و علمی پرستاران ابتداء در بیمارستان وزیری صورت می‌گرفت. اما به دلیل نبودن وسایل کافی مجبور شدند این برنامه را در ” بیمارستان ” واقع در خیابان ژاله منتقل کنند. آموزشگاه در آن زمان با مدرک سیکل متوسطه شاگرد می‌پذیرفت و سه دوره فارغ التحصیل داشت.

در سال ۱۳۲۱ شمسی نخستین آموزشگاه پرستاری غیر دولتی ایر ان به همت شرکت نفت آغاز شد. اما آموزشگاه عالی پرستاری ایران طبق ماده ۲۱۹ اساسنامه جمعیت شیر و خورشید سرخ وقت در اردیبهشت ماه سال ۱۳۲۶ تأسیس شد و اولین گروه دانشجویان آن به تعداد ده نفر در محل هنرستان عالی دختران شروع به تحصیل کردند و نخستین دانش‌آموختگان این دانشگاه در سال ۱۳۲۹ روانه مراکز درمانی کشور شدند.سال ۱۳۳۱ انجمن پرستاری ایران تاسیس شد. در مهرماه سال ۱۳۳۵ و به درخواست جمعیت شیر و خورشید سرخ وقت سازمان بهداشت جهانی یک نفر مشاور در رشته پرستاری به ایران اعزام کرد. این مشاوره به همراه دو تن از پرستاران ایرانی طرح‌هایی برای توسعه آموزشگاه تهیه کرد و به جمعیت ارائه داد.

در دی ماه همان سال نیز دو تن دیگر از مشاوران سازمان بهداشت جهانی به این گروه پیوستند و در آموزشگاه مشغول به کار شدند. از آن تاریخ به بعد پرستاران ایرانی به منظور کسب آخرین یافته‌های حرفه‌ای و جایگزینی پرستاران خارجی، به کشورهای آمریکا، کانادا، انگلستان، زلاندنو، و لبنان اعزام شدند. تا سال ۱۳۳۹، مشاوران خارجی به تدریج جای‌شان را به پرستاران ایرانی دادند به نحوی که در اردیبهشت ماه سال ۱۳۴۰ برای اولین بار در ایران یک پرستار ایرانی مدیریت آموزشگاه عالی پرستاری ایران را به رسمیت شناخت و مدر ک فارغ التحصیلان آن را «معادل لیسانس» ارزیابی کرد.
در سال ۱۳۴۴ آموزشگاه عالی پرستاری ایران به عضویت شورای عالی پرستاران انگلستان درآمد و در سال ۱۳۴۷ سیستم درسی واحدی در این آموزشگاه به اجراء درآمد. در سال ۱۳۵۰ برای کسب درجه لیسانس پرستاری، تعداد واحدهای درسی پرستاران از ۱۰۳ واحد به ۱۴۰ واحد افزایش یافت و ۴ سال بعد مقرر شد برنامه تحصیلی دانشجویان پرستاری مشابه سایر برنامه‌ها ی تحصیلی لیسانس در سطح کشور به مورد اجرا درآید…

بد نیست بدانیم که اولین هفته پرستاری در ایران در ۱۵ تا ۲۲ اردیبهشت ماه سال ۱۳۳۶ برگزار شد برگزاری چنین هفته‌ای به دنبال تصمیمات نهمین جلسه کنفرانس بهداشت جهانی و اولین کنفرانس پرستاری بین المللی در تهران بود علت انتخاب آن هفته در سال مذکور مقارن بودن با روز ۱۲ مهر روز تولد فلورانس  نایتینگل بنیانگذار پرستاری نوین بود.
بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ روز تولد حضرت زینب (ع) به عنوان روز پرستار نامگذاری شده است.