شاخص‌های روشن اقتصادی باورنکردنی ایران به روایت مراکز معتبر جهانی

به گزارش گروه رسانه‌های دیگر خبرگزاری آنا، از دی‌ماه سال 1396 که اولین التهابات ارزی شروع شد، با افزایش قیمت کالاها و خدمات، دغدغه تامین هزینه‌های معیشتی برای بسیاری از مردم ایران بیشتر شد. حالا این روزها در لحظه‌به‌لحظه زندگی اغلب شهروندان در مسافرت، تاکسی، مترو، شب‌نشینی و... سخن از شاخص‌های اقتصادی و اجتماعی است که بر شیوه زیست، معیشت، اشتغال، تعاملات و تقریبا اغلب عرصه‌های زندگی آنها سایه افکنده است.

در گفت‌وگوها مردم اغلب شاخص‌هایی را می‌سنجند و مقایسه می‌کنند که برای آنها ملموس است، همانند بیکاری، تورم، قدرت پول ملی و... .در گزارش پیش‌رو وضعیت ۱۵ شاخص اقتصادی، علمی و اجتماعی مهم در کشور را با کشورهای پیشرو و کشورهای شاخص منطقه بررسی کرده‌ایم.

در این گزارش سعی شده همه آمارها مستند به مراکز معتبر بین‌المللی باشد. همچنین سعی شده است جانب عدالت و امانت در ارائه داده‌های آماری رعایت شود. همچنین سعی شده کفه ترازو در بررسی‌ها هم شامل شاخص‌های منفی و هم شامل شاخص‌های مثبت باشد و البته در ارائه شاخص‌های مثبت زیاده‌روی نشده و بازهم تاکید می‌کنم جانب عدالت در نوشتن رعایت شده است.

رتبه 126
خط فقر مطلق بانک جهانی (درآمد روزی کمتر از 1.9 دلار)

سازمان‌ملل متحد در توصیف فقر چنین بیان داشته است که فقر در شکل‌های مختلف از قبیل کمبود درآمد برای معیشت پایدار، گرسنگی و سوءتغذیه، بیماری و مرگ‌ومیر ناشی از آن، بی‌خانمانی، ناامنی، محرومیت و تبعیض اجتماعی نمود پیدا می‌کند. این پدیده همچنین خود را به شکل عدم توانایی برای مشارکت در فرآیندهای تصمیم‌گیری در عرصه‌های فرهنگی، اجتماعی و مدنی نشان می‌دهد.

از دیدگاه این نهاد بین‌المللی فقر، محرومیت از رفاه است.بانک جهانی برای شناسایی فقرا، از سال 1990 خط فقر را به‌عنوان شاخصی استاندارد برای تعیین فقر مطلق و تعریف آن در فقیرترین کشورهای جهان معرفی کرد. این نهاد بین‌المللی ابتدا برحسب برابری قدرت خرید خط فقر ملی را محاسبه کرد اما در سال‌های بعد درآمد یک‌دلار در روز را به‌عنوان اولین خط فقر بین‌المللی برگزید و در آخرین گزارش این سازمان نیز این میزان به 1.9 دلار در روز تغییر یافت.

براساس آخرین گزارش سازمان‌ملل، در حال حاضر نزدیک به 10 درصد از جمعیت زیر خط فقر قرار دارند. کشورهای عمدتا آفریقایی ماداگاسکار، کنگو، بوروندی، مالاوی، گینه بیسائو، جمهوری آفریقای مرکزی، موزامبیک، ازبکستان (آسیایی)، لسوتو و زامبیا 10 کشوری هستند که نرخ فقر مطلق (خط فقر 1.9 دلار در روز ) در آنها در آخرین گزارش بانک جهانی بین 57 تا 77 درصد بوده است.

در این رده‌بندی نرخ فقر مطلق در ایران حدود 0.27 درصد است که این میزان ایران را بالاتر از 126 کشور جهان قرار می‌دهد. البته ممکن است این آمار با توجه به وضعیت معیشتی مردم ایران مورد تردید قرار بگیرد اما با توجه به حمایت نهادهای حاکمیتی همچون کمیته امداد، سازمان بهزیستی، هزاران خیریه و... وضعیت ایران در این شاخص نسبتا مناسب است. البته باید گفته این شاخص نمی‌تواند بیانگر همه واقعیت فقر در کشور باشد و ارزیابی دقیق‌تر نیازمند شاخص‌های فقر چندبعدی است که آماری در این زمینه قابل دسترس نیست.

رتبه 65
شاخص توسعه انسانی (HDI)

شاخص توسعه انسانی در سال ١٩٩٠ به‌عنوان مقیاس جدیدی از توسعه و اندازه‌گیری آن برای جوامع در نظر گرفته شد. این شاخص مبتنی‌بر این ایده اساسی است که لازمه دستیابی به زندگی بهتر، علاوه‌بر داشتن درآمد بالاتر، پرورش و بسـط اسـتعدادها و ظرفیـت‌های انسـانی است.

این شاخص درصدد اندازه‌گیری متوسط دستیابی یک کشور در سه بعد توسعه انسانی است. این ابعاد عبارتند از: زندگی طولانی توام با سلامتی، دانش، استاندارد زندگی. زندگی طولانی توام با سلامتی با معیار امید به زنـدگی در بـدو تولـد، دانـش بـه‌وسـیله ترکیبی از میزان سواد بزرگسالان و نسبت ثبت‌نام خالص ترکیبی در آموزش ابتدایی، متوسطه و عالی و استاندارد زندگی به‌وسـیله GDP سرانه یا درآمد اندازه‌گیری می‌شود.

در این شاخص بررسی داده‌های آماری دفتر برنامه توسعه سازمان‌ملل متحد نشان می‌دهد در گزارش 2019 این سازمان نروژ، سوئیس، ایرلند، آلمان، هنگ‌کنگ، استرالیا، ایسلند، سوئد، سنگاپور و هلند 10 کشور اول جهان در شاخص شاخص توسعه انسانی (HDI) 2019 هستند. در این شاخص ایران نیز با کسب امتیاز 0.797 در رتبه 65 جهان قرار دارد که با توجه به جایگاه کشورهای توسعه‌یافته و کشورهای در حال توسعه رتبه و جایگاه نسبتا مناسبی برای ایران است.

رتبه 31
شاخص گرسنگی جهانی

موسسه تحقیقات بین‌المللی سیاستگذاری غذا (IFPRI) در واشنگتن با همکاری سازمان غیرانتفاعی آلمانی «کمک گرسنگی جهان» (Welthungerhilfe) و سازمان غیردولتی ایرلندی «نگرانی سراسر جهان» (Concern Worldwide) از سال 2006 گزارشی تحت‌عنوان شاخص جهانی گرسنگی (Global Hunger Index)  منتشر می‌کنند که نمرات این شاخص جهانی براساس چهار شاخص سوء‌تغذیه، کم‌وزنی کودکان، کوتاه‌‌قدی کودکان و مرگ‌و‌میر کودکان زیر پنج‌سال تدوین شده است. این گزارش وضعیت گرسنگی را در نقاط مختلف جهان مورد ارزیابی قرار می‌دهد، بینش‌هایی را درباره عوامل ایجادکننده گرسنگی ارائه می‌دهد و درجه موفقیت و ناکامی کشورها را در کاهش گرسنگی برجسته می‌سازد.

در گزارش شاخص گرسنگی جهانی سال 2019، وضعیت آمریکا، کانادا، استرالیا، ژاپن، کره‌جنوبی و کشورهای اروپای غربی محاسبه نشده است. این شاخص که در سال جاری میلادی برای 117 کشور جهان ازجمله ایران محاسبه‌شده، نشان می‌دهد کشورمان در این شاخص با نمره کل 7.9 در رتبه 31 جهان بین 117 کشور قرار دارد. همچنین در این رده‌بندی، بررسی چهار شاخص نشان می‌دهد مرگ‌ومیر در کودکان زیر پنج‌سال سالانه 1.5 درصد از کل متولدان را شامل می‌شود، درصد شیوع کوتاه‌قدی در کودکان زیر پنج‌سال 7.2 درصد، درصد شیوع لاغری در کودکان زیر پنج‌سال 4.9 درصد و درصد جمعیت دچار سوءتغذیه در جامعه نیز 4.9 درصد است.  بلاروس، بوسنی‌وهرزگوین، بلغارستان، شیلی، کاستاریکا، کرواسی، کوبا، استونی، کویت و لتونی در رتبه‌های اول تا دهم قرار دارند. همچنین کشورهای شاخصی همچون ترکیه با رتبه 17، روسیه با رتبه 22 و چین با رتبه 25 در وضعیت بهتری از ایران قرار دارند.

رتبه 73
حوزه قدرت خرید

براساس اطلاعات صندوق بین‌المللی پول، درآمد سرانه کشورها براساس دو روش قابل بحث و مقایسه است؛ اولی سرانه تولید ناخالص داخلی است که ارزش کل بازار برای تمامی کالاها و خدمات یک کشور در یک بازه زمانی مشخص تقسیم بر جمعیت آن کشور می‌شود و دومی نیز سرانه تولید ناخالص داخلی بر حسب برابری قدرت خرید (Purchasing Power Parity) یا به‌طور خلاصه «ppp» است.

براساس این شاخص، اگر یک همبرگر در لندن معادل 2 پوند و در نیویورک معادل 4 دلار فروخته می‌شود، این به‌معنی یک نرخ ارز PPP یک پوند به دو دلار است. در مثال دیگری اگر اقتصاد چین و آمریکا را در نظر بگیرید، با 1.66 دلار می‌توان در چین یک قرص نان خرید اما همان نان در آمریکا 2.39 دلار قیمت دارد. درواقع اگر فقط نان را در نظر بگیریم، قدرت خرید فردی که در چین ۱۶ دلار در ماه درآمد دارد، معادل قدرت خرید فردی است که در آمریکا ۲۳ دلار در ماه درآمد دارد.  

در این زمینه بررسی صندوق بین‌المللی پول، سرانه تولید ناخالص داخلی ایران به روش PPP در سال 2019 معادل 17 هزار و 662 دلار بوده که این میزان قدرت خرید ایرانی‌ها را در رتبه هفتادوسوم قرار می‌دهد. به‌عبارت دیگر، اگر شهروندان کشورهای مختلف به‌ترتیب ثروتمندترین در یک صف حراج یک کالا بایستند، ایرانی‌ها هفتادوسومین نفر به‌لحاظ توانایی خرید خواهند بود. بنابراین اگرچه درآمد ایرانی‌ها نسبتا پایین است، اما قدرت خرید ایرانی‌ها در مقایسه با 183 کشور بررسی شده، از 110 کشور بهتر است.

رتبه 50
ساخت ایران

بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته با اتخاذ سیاست‌های حمایت از بازار داخلی، صنایع خود را تا مرزهای رقابت‌پذیری جهانی رشد داده و با استفاده از روش‌های متنوعی از جمله شکستن قیمت‌ها، سعی در به دست آوردن بازارهای هدف کرده‌اند.

در این فضای رقابتی برچسب «ساخت کشور» (Made-In-Country-Index) که به اختصار MICT خوانده می‌شود، روی کالاها در برگیرنده مفاهیمی مانند کیفیت، کارایی و اعتماد بوده و جایگاه ویژه‌ای در بازار یافته است. در راستای سوق دادن بازار به مصرف یک کالا، عوامل متعددی موثر است که از جمله می‌توان به استفاده از مواد اولیه مناسب، ارتقای فناوری، بهبود مستمر کیفیت، خدمات پس از فروش، قیمت مناسب، طراحی مناسب، همکاری با برندهای معتبر جهانی، رعایت استانداردهای ایمنی و عرضه در فروشگاه‌های زنجیره‌ای اشاره کرد.

در سطح بازارهای بین‌المللی کاهش تنش‌های سیاسی به‌عنوان عامل بازدارنده در توسعه فعالیت‌های تجاری، ایجاد وجهه مناسب بین‌المللی، کاهش تنش در فضای منطقه‌ای و همسایگان، بهبود ارتباطات و روابط بین‌المللی می‌تواند به بهبود نماد «ساخت کشور» کمک کند. برای ترسیم جایگاه «ساخت ایران» از گزارش MICI سال 2017 استفاده شده است.

این داده‌های آماری را موسسه آماری بین‌المللی Statista با استفاده از یک تیم مشتمل بر ۴۵۰ متخصص آمار، پایگاه داده و تحلیلگر، داده‌های کمی و آمار و اطلاعات مورد نیاز را از طریق پرسشنامه و تحقیقات میدانی در 52 کشور جهان و با نظرات 43 هزار نفر تهیه کرده است. آمار سال 2017 که مربوط به 49 کشور به اضافه اتحادیه اروپاست، جایگاه کالاهای ساخت ایران را رتبه پنجاهم ارزیابی کرده است. 

بر اساس این نظرسنجی، ساخت آلمان در رتبه اول، ساخت سوئیس در رتبه دوم، ساخت اتحادیه اروپا در رتبه سوم، ساخت انگلستان در رتبه چهارم و ساخت سوئد در رتبه پنجم قرار دارند. ساخت کانادا در رتبه ششم، ساخت ایتالیا در رتبه هفتم، ساخت آمریکا، ساخت فرانسه و ساخت ژاپن هم هر سه به‌طور مشترک در رتبه هشتم قرار دارند.

رتبه 127
سهولت کسب‌وکار

محیط کسب‌وکار به مجموعه عواملی گفته می‌شود که بر عملکرد یا اداره بنگاه‌های اقتصادی موثر هستند، اما تقریبا خارج از کنترل مدیران بنگاه‌ها قرار دارند. امروزه بهبود محیط کسب‌وکار یکی از عوامل موفقیت دولت‌ها به‌شمار می‌رود و هرچه در جامعه‌ای کسب‌وکار از وضعیت خوبی برخوردار باشد، عملکرد اقتصاد آن کشور و خلق ارزش و ثروت در آن جامعه نیز بیشتر می‌شود. در سطح دنیا بانک جهانی هرساله گزارشی تحت‌عنوان سهولت کسب‌وکار منتشر می‌کند که آخرین گزارش این نهاد بین‌المللی رتبه ایران در سهولت کسب‌وکار گزارش 2020 بین 190 کشور 127 بوده است.

در این شاخص رتبه ایران در سطح منطقه تنها از دو کشور عراق و افغانستان بهتر است. متغیرهایی که در گزارش سهولت کسب‌وکار نقش دارند، همه عوامل داخلی هستند که ارتقای آنها ربطی به تحریم‌های بین‌المللی نداشته و عمدتا به اراده و خواست دولت، شهرداری‌ها (صدور مجوز ساخت‌وساز) و قوه قضائیه وابسته است.

رتبه 50
سرانه مصرف غذا

مصرف غذا در کیلوکالری (Kcal) به‌ازای هر سرانه در روز، یک متغیر کلیدی است که برای اندازه‌گیری و ارزیابی تکامل وضعیت غذایی جهانی و منطقه‌ای استفاده می‌شود. برآورد سازمان فائو نشان می‌دهد به‌طور متوسط حداقل انرژی مورد نیاز روزانه برای هر فرد 1800 کیلوکالری است؛ اما مقدار توصیه‌شده مصرف روزانه کالری در سراسر جهان متفاوت است به‌طوری که براساس ارزیابی مرکز بهداشت ملی (NHS) انگلستان، یک مرد بالغ به‌طور متوسط نیاز به حدود 2500 کالری در روز برای ثابت نگه داشتن وزن خود دارد در حالی که این میزان برای زنان بالغ 2000 کالری در روز است.

در آمریکا نیز مقدار 2700 کالری در روز برای مردان و 2200 کالری برای زنان توصیه می‌شود. در این زمینه بررسی آمارهای سازمان جهانی بهداشت و آمارهای فائو نشان می‌دهد ایرانی‌ها با مصرف ۳۰۵۰ کیلوکالری در روز، رتبه 50 جهان را در سرانه مصرف غذا در اختیار دارند. مصرف 3050 کیلوکالری ایرانی‌ها در مقایسه با کشورهای توسعه‌یافته مانند آمریکا (۳۷۵۰)، ایتالیا (۳۶۵۰)، آلمان (۳۵۴۰)، انگلستان و سویس (۳۴۵۰)، ترکیه (۳۵۰۰)، روسیه (۳۳۲۰)، امارات (۳۱۷۰) و عربستان (۳۱۲۰) کمتر است.

رتبه 36
  نرخ بیکاری

در ادبیات اقتصادی، نرخ بیکاری ازجمله متغیرهای مهم و کلیدی در ارتباط با چگونگی وضعیت اقتصاد است. اهمیت این شاخص به‌حدی است که دولت‌ها در جریان بده‌وبستان رای، به این متغیر استناد می‌کنند و تغییرات آن شاخصی از موفقیت یا عدم‌ موفقیت دولت‌هاست. لذا دستیابی به یک نرخ بیکاری بهینه برای اقتصاد هر کشور از اهمیت به‌سزایی برخوردار است.

در این زمینه بررسی داده‌های آماری مرکز آمار ایران نشان می‌دهد در تابستان سال جاری نرخ بیکاری در ایران به عدد 10.5 درصد رسیده است که نسبت به عدد میانگین 12 درصد دوره 10 ساله اخیر کاهش یافته، اما درمجموع دولت‌ها در ایران در زمینه کاهش بیکاری عملکرد قابل دفاعی نداشته که بخشی از این موضوع به سیاست پول‌پاشی دولت برای ایجاد اشتغال برمی‌گردد و در مرحله بعدی نیز، در کنار تحریم‌های بین‌المللی، ساختار اقتصاد ایران چندان مشوق بخش مولد نبوده و بخش مولد و اشتغالزا همواره از بخش رانتیر و غیرمولد شکست خورده است.  همچنین برای توصیف و ترسیم جایگاه ایران در این شاخص، از آمارهای نیمه اول سال جاری صندوق بین‌المللی پول (IMF) استفاده شده که مربوط به 192 کشور کوچک و بزرگ است.

طبق این آمارها، ایران با نرخ بیکاری 10.5 درصد تابستان سال جاری در رتبه 36 جهان قرار دارد؛ رتبه‌ای که با وزن بین‌المللی ایران در شاخص‌های اقتصادی، اجتماعی، زیست‌محیطی و... خوانایی نداشته و نشان از استفاده محدود کشورمان از توانایی‌ها و توانمندی‌های ملی و بین‌المللی برای کاهش نرخ بیکاری دارد. این جایگاه قطعا شایسته اقتصاد ایران نیست، اما رتبه 36 ایران در حالی است که برخی کشورهای شناخته‌شده همچون بوسنی‌وهرزگوین، یونان، ارمنستان، لیبی، مونته‌نگرو، تونس، اردن، اسپانیا، گرجستان، آلبانی، صربستان، الجزایر، برزیل، ترکیه، مصر و تاجیکستان در وضعیت بدتر از کشورمان در این شاخص واقع شده‌اند. لائوس، نیجر و قطر نیز کشورهایی هستند که بین 192 کشور کوچک و بزرگ، دارای کمترین نرخ بیکاری هستند.

رتبه 50
ضریب جینی(نابرابری درآمدی)

ازجمله وظایف دولت‌ها تخصیص منابع، تثبیت و توزیع عادلانه درآمد است. توزیع درآمد به توضیح چگونگی سهم افراد یک کشور از درآمد ملی می‌پردازد. به‌عبارتی، توزیع درآمد درجه نابرابری موجود بین درآمد افراد یک کشور را توصیف می‌کند. پدیده نابرابری درآمد نه‌تنها از دلایل عمده فقر است، بلکه یکی از عوامل مهارکننده رشد اقتصادی نیز محسوب می‌شود. برای سنجش وضعیت توزیع درآمد یک جامعه، از شاخص آماری ضریب جینی استفاده می‌شود که عدد آن بین صفر(اشاره به برابری کامل در توزیع درآمدها) و یک (حاکی از نـابرابری کامل در توزیع درآمدها یا مخارج) است.

در این زمینه بررسی‌ها نشان می‌دهد به جهت ناکارآمدی سیاست‌های دولت، در سال‌های اخیر ضریب جینی با رشد بسیار چشمگیر از حدود 0.37در سال 90 به 0.4093 در سال 97 رسیده که این میزان در 16 سال اخیر(از سال 82 به بعد) امری بی‌سابقه است.  همچنین برای بررسی جایگاه بین‌المللی ایران در این شاخص نیز از داده‌های بانک جهانی، صندوق بین‌المللی پول و سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) استفاده شده که این داده مربوط به 144 کشور جهان است. طبق این داده‌ها، در پایان سال 2018 (آمار برخی کشورها مربوط به سال 2017 و 2018 است) کشورهای عمدتا آفریقایی همانند لسوتو، آفریقای‌جنوبی، هائیتی، بوتسوانا، نامیبیا، زامبیا، کومور، هنگ‌کنگ و گواتمالا در رتبه‌های اول تا دهم از لحاظ بیشترین نابرابری درآمدی قرار دارند. همچنین در این رده‌بندی، ایران با شاخص ضریب جینی 0.4093، رتبه 50 جهان را به خود اختصاص داده است.

یعنی ایران پس از 49 کشور، پنجاهمین کشور با بیشترین نابرابری درآمد است.  جمهوری چک، اسلوونی و جمهوری اسلواکی سه کشوری هستند که با سیاست‌های مختلفی همچون سیاست کارآمد مالیاتی، مبارزه با فساد و رانت و دولت کارآمد توانسته‌اند نابرابری درآمدی در کشورهای خود را به‌طور قابل‌توجهی کاهش داده و در برقراری عدالت اجتماعی بیشترین موفقیت را داشته باشد.

رتبه 5
نرخ تورم

نرخ تورم ازجمله شاخص‌های بسیار ملموس در زندگی روزمره همه آحاد جامعه است که اتفاقا برخلاف سایر شاخص‌ها برای توضیح آن نیازی به هیچ صغرا و کبرا چیدنی نداریم. طبق داده‌های مرکز آمار ایران، نرخ تورم 12 ماهه منتهی به آذرماه سال جاری به 40 درصد رسیده که این میزان طی سه دهه اخیر فقط در سال‌های 1374، 1391 و سال جاری تکرار شده است. همچنین بررسی داده‌های صندوق بین‌المللی پول نشان می‌دهد نرخ تورم 40 درصدی در نیمه اول سال جاری میلادی، ایران را در رتبه پنجم جهان پس از کشورهای ونزوئلا، زیمبابوه، آرژانتین و سودان قرار داده است. نرخ تورم 40 درصدی ایران  در حالی است که در اغلب کشورهای جهان نرخ تورم یک‌رقمی بوده و حتی در برخی کشورها همچون قطر، عربستان‌سعودی و امارات متحده عربی نرخ تورم منفی است.

رتبه 16
شاخص علمی

بسیاری از صاحب‌نظران، دانش‌بنیان کردن اقتصاد را یکی از نشانه‌های حرکت در ریل توسعه‌یافتگی می‌دانند. در این زمینه یکی از عوامل مهم در تحقق اقتصاد دانش‌بنیان، سرمایه‌گذاری در تولید علم است.  در این گزارش جایگاه و رتبه علمی ایران از داده‌های پایگاه استنادی اسکوپوس (Scopus) استخراج شده است که برای رتبه‌بندی جایگاه علمی کشورها از رتبه‌بندی سایمگو (SCImago) استفاده می‌کند. نظام رتبه‌بندی سایمگو توسط گروهی پژوهشی در دانشگاه گرانادا (اسپانیا) ابداع شده که با استفاده از الگوریتم Google PageRank اطلاعات شاخص‌های مختلف را از بانک اطلاعاتی Scopus استخراج کرده و براساس آن نشریات را از لحاظ اعتبار علمی رتبه‌بندی می‌کند.

این نظام رتبه‌بندی یکی از جدیدترین و جامع‌ترین روش‌های رتبه‌بندی پژوهشی دانشگاه‌ها و موسسات پژوهشی دنیاست. رتبه‌بندی سایمگو (SCImago) اطلاعات خود را به‌صورت روزانه از بانک اطلاعاتی Scopus دریافت می‌کند و آنها را به رایگان در اختیار عموم قرار می‌دهد.  تعداد مقالات، تعداد مقالات قابل ارجاع،  تعداد ارجاعات، تعداد ارجاعات به خود، تعداد ارجاعات نسبت به مقاله و درنهایت شاخص H، 6 شاخصی هستند که پایگاه استنادی اسکوپوس از طریق آنها به رتبه‌بندی جایگاه علمی کشورها می‌پردازد.  در این شاخص ایران در رتبه 16 جهان و بالاتر از کشورهای لهستان، سوئیس، ترکیه و سوئد قرار دارد.

رتبه 70
شاخص کیفیت زندگی

کیفیت زندگـــی از اساســـــی‌ترین موضوعات علوم اجتماعی است که در آن مولفه‌های مادی توسعه اقتصادی و تولیدات داخلی در کنار مولفه‌های غیرمادی چون کیفیت کار، سطح باسوادی و فرهنگی، استاندارد پزشکی و بهداشت، کیفیت فراغت و تفریح، شرایط محیط‌زیست، جو سیاسی و حتی آزادی و اتحاد ملی مورد بررسی قرار می‌گیرند. در زمینه محاسبه این شاخص مطالعات متعددی در نقاط مختلف دنیا صورت پذیرفته است که هر کدام از این مطالعات بر جنبه‌ای خاص از این مفهوم تاکید کرده‌اند. یکی از جدیدترین مطالعات انجام شده در این حوزه، متعلق به پایگاه اطلاعاتی «نامبئو» (Numbeo) است که از بزرگ‌ترین پایگاه داده‌های جهان است و اطلاعات کاملی را درخصوص متغیرهای رفاهی جمع‌آوری کرده است.

شاخص کیفیت زندگی ارائه‌شده در روش «نامبئو»، بر اساس هشت مولفه «شاخص قیمت مصرف‌کننده، شاخص قدرت خرید، نسبت قیمت دارایی به درآمد، شاخص مراقبت بهداشتی، شاخص ایمنی، شاخص زمان ترافیک شهری، شاخص آلودگی و شاخص آب و هوا» اندازه‌گیری می‌شود.بر اساس گزارش سال 2018 موسسه Numbeo کشورهای دانمارک، سوئیس، فنلاند، استرالیا، اتریش، هلند، ایسلند، آلمان، نیوزلند و نروژ به ترتیب 10کشور با بالاترین سطح کیفیت زندگی هستند. در این رتبه‌بندی ایران نیز در رتبه 70 جهان قرار دارد. همچنین کشورهای شاخص همسایه ایران یعنی عربستان سعودی در رتبه 32 و ترکیه در رتبه 44 قرار دارند.

رتبه 40
شاخص رقابت صنعتی ایران

یکی از شاخص‌هایی که برای ارزیابی توان رقابت و عملکرد صنعتی اقتصادهای مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد، شاخص عملکرد رقابت صنعتی است که از سوی سازمان توسعه صنعتی ملل متحد (یونیدو‌unido ) و با بهره‌گیری از هشت شاخص شامل 1- سرانه ارزش افزوده صنعت (ساخت)، 2- سرانه صادرات صنعت (ساخت)، 3- سهم کالاهای صنعتی با تکنولوژی متوسط و بالا در ارزش افزوده صنعت (ساخت)، 4- سهم ارزش افزوده صنعتی از تولید ناخالص داخلی، 5- سهم کالاها با فناوری متوسط و بالا در صادرات صنعت (ساخت)، 6- سهم صادرات صنعت (ساخت) در کل صادرات، 7- سهم در کل ارزش افزوده صنعت (ساخت) جهان و 8- سهم در کل تجارت صنعت (ساخت) جهان انجام می‌شود.  طبق داده‌های آماری یونیدو (unido‌) در میان 150 کشور که در سال 2018 برای رتبه‌بندی شاخص رقابت صنعتی مورد ارزیابی قرار گرفته‌اند، کشور آلمان با شاخص 5234/. در رتبه اول جهان، ژاپن با شاخص 3998/.

در رتبه دوم، چین با شاخص 3764/. در رتبه سوم، آمریکا با شاخص 3726/. در رتبه چهارم و کره‌جنوبی با شاخص 3667/. در رتبه پنجم قرار دارند. سوئیس، ایرلند، بلژیک، ایتالیا، هلند و فرانسه نیز کشورهایی هستند که در رتبه‌های ششم تا یازدهم قرار دارند. در بین کشورهای منطقه، ترکیه در رتبه 29، روسیه در رتبه 32، عربستان در رتبه 36، هند در رتبه 39، امارات در رتبه 41، قطر در رتبه 50، کویت در رتبه 57 و ایران در رتبه 58 قرار دارد. همچنین عمان در رتبه 66، مصر در رتبه 73، اردن در رتبه 80 و پاکستان در رتبه 82 قرار دارند. 

در این زمینه بررسی‌ها نشان می‌دهد طی 18 سال اخیر رتبه و جایگاه ایران در شاخص رقابت صنعتی به‌طور قابل ملاحظه‌ای ارتقا یافته است، چنانکه طبق داده‌های آماری یونیدو (unido) در گزارش سال 2000 میلادی این سازمان، امتیاز شاخص رقابت صنعتی ایران حدود 144/. (هر چه این شاخص به یک نزدیک شود نشان از بهبود است) بود که این میزان در گزارش سال 2005 به 18/. ارتقا یافته، در گزارش سال 2012 به عدد 450/. ، در سال 2014 به عدد 43/. ، در گزارش سال 2015 به عدد 480/. و در گزارش سال 2018 به عدد 482/. رسیده است. بر همین مبنا با بهبود امتیاز ایران در شاخص رقابت صنعتی، جایگاه و رتبه ایران نیز از 98 جهان در سال 2000 به رتبه 85 در سال 2005، به رتبه 67 در سال 2012، به رتبه 66 در سال 2014، به رتبه 59 در سال 2015 و به رتبه 58‌ در سال‌ 2018 ‌‌رسیده است.

رتبه 42
آمادگی در تجارت الکترونیک ایران

میزان آمادگی در تجارت الکترونیک با چهار شاخصی که دارد، می‌تواند یکی از مولفه‌های قدرت اقتصادی و فناوری باشد. بر اساس تعاریف، انجام تمام فعالیت‌های تجاری اعم از فرآیند خرید، فروش یا تبادل محصولات، خدمات و اطلاعات از طریق شبکه‌های کامپیوتری و اینترنت تحت عنوان تجارت الکترونیکی (E-Commerce) شناخته می‌شود.برای ارزیابی میزان توسعه تجارت الکترونیک در کشورمان از آمارهای سازمان کنفرانس تجارت و توسعه ملل متحد (UNCTAD) استفاده شده است. آنکتاد در گزارش 2019 خود میزان آمادگی 152 اقتصاد جهانی را رتبه‌بندی کرده است. 

در این رتبه‌بندی آنکتاد از چهار شاخص: 1- درصد کاربران اینترنت از کل جمعیت کشور، 2- دارا بودن حساب در یک نهاد مالی یا استفاده از خدمات مالی مبتنی‌بر موبایل، 3- قابلیت اطمینان سیستم پستی و 4- سرورهای اینترنتی ایمن (به ازای هر یک میلیون نفر) برای رتبه‌بندی کشورهای جهان استفاده کرده است که ایران در سطح منطقه پس از کشور امارات رتبه دوم منطقه (بالاتر از کشورهای ترکیه و عربستان سعودی) و رتبه 42 جهان را در اختیار دارد.

بر اساس این گزارش، امتیاز ایران در شاخص کل (مجموع چهار شاخص) 76.9 و در زیرشاخص‌های درصد کاربران اینترنتی 70 درصد، در شاخص دارندگان حساب آنلاین 94، در شاخص سرورهای امن 56 و در قابلیت اطمینان پستی 88 است.  رتبه 42 ایران در حالی به دست آمده است که پرتغال در رتبه 43، قطر در رتبه 47، عربستان در رتبه 49، ترکیه در رتبه 53، چین در رتبه 56، برزیل در رتبه 74، مکزیک در رتبه 91، مصر در رتبه 102، پاکستان در رتبه 91، عراق در رتبه 131، افغانستان در رتبه 143 و نیجر در رتبه 152 قرار دارند.

رتبه 15
تولید گندم

با توجه به گسترده‌بودن آمارهای مربوط به بخش کشاورزی و در دسترس‌نبودن یک شاخص کلی برای ارزیابی این بخش در ایران، در این گزارش صرفا به تولید گندم اشاره شده که از محصولات استراتژیک بخش کشاورزی است. تولید این محصول علاوه‌بر اینکه اهمیت زیادی در امنیت غذایی کشور دارد، همچنین نقش شایسته‌ای در جلوگیری از خروج مقادیر قابل‌توجهی ارز دارد. اما در کنار این دو مولفه، طبق داده‌های مرکز آمار ایران در حال حاضر بیش از 21 میلیون نفر از جمعیت 83 میلیونی ایران در روستاها زندگی می‌کنند که عملا معیشت بخش بزرگی از این جمعیت به کاشت‌وبرداشت گندم وابسته است.

به‌رغم شرایط خاص جغرافیایی و اقلیمی ایران و توالی دوره‌های خشکسالی و همچنین پایین‌بودن بهره‌وری تولید در کشورمان، ایران در گندم جایگاه شایسته‌ای در جهان دارد. در این گزارش که از آمارهای سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) در سال 2018 استفاده شده، ایران بین کشورهای جهان با تولید حدود 14 میلیون تن گندم، پانزدهیمن کشور بزرگ در تولید گندم است.  براساس این آمار، کشورهای چین، هند، روسیه، ایالات متحده آمریکا، فرانسه، استرالیا، کانادا، پاکستان، اوکراین و آلمان به ترتیب 10 کشور اول جهان در تولید گندم هستند. در این رده‌بندی فائو، کشورهای ترکیه، آرژانتین، انگلستان و قزاقستان در رتبه‌های 11 تا 14 جهان و قبل از ایران قرار دارند. لهستان، رومانی، مصر، مراکش و ایتالیا نیز به ترتیب پس از ایران در رتبه‌های 16 تا بیستم قرار گرفته‌اند.

منبع: فرهیختگان

انتهای پیام/