مجازات جایگزین حبس راهکاری مناسب برای کاهش جمعیت کیفری/ یک وکیل: برخی افراد به‌دلیل 2 میلیون بدهی در زندان هستند!

گروه اجتماعی خبرگزاری آنا- احسان یعقوبی؛ افزایش جمعیت کیفری همواره یکی از مشکلات جدی دستگاه قضائی در دوره‌های گذشته و حتی دوره تحول قوه قضائیه بوده است و دلیل آن هم به این موضوع برمی‌گردد که اکثر قضات، حبس را تنها مجازات موجود برای افراد مجرم در نظر می‌گیرند و برخلاف تأکید رئیس دستگاه قضا در تمام دوره‌ها بر استفاده از مجازات‌های جایگزین حبس، قضات حتی برای جرائم درجه 6، 7 و 8 نیز که جزء جرائم سبک محسوب می‌شوند، از مجازات حبس استفاده می‌کنند.

تجربه نشان داده است که مجازات حبس برای برخی از جرائم نه تنها بازدارندگی لازم را ندارد، بلکه منجر به این موضوع می‌شود که مجرم بعد از رهایی از زندان دوباره به سمت ارتکاب به همان جرم برود، چراکه درصورت بازداشت نیز، چند ماهی را در زندان سپری می‌کند و مجدد بیرون می‌آید، لذا بسیاری از حقوقدانان معتقدند مجازات حبس بازدارندگی لازم را ندارد و قضات باید به سمت استفاده از مجازات‌های جایگزین حبس بروند. 

استفاده از مجازات جایگزین حبس از دو جهت قابل توجه است. نکته اول اینکه این موضوع اگر به بهترین نحو ممکن انجام شود، منجر به کاهش جمعیت کیفری در کشور خواهد شد زیرا پایین بودن ظرفیت زندان‌ها همواره یکی از دغدغه‌های سازمان زندان‌هاست؛ از طرفی هزینه‌ 200 هزار تومانی نگهداری هر زندانی که توسط قوه قضائیه صورت می‌گیرد می‌تواند با استفاده از مجازات جایگزین حبس، برای حل دیگر مشکلات دستگاه قضائی هزینه شود، بنابراین با درنظر گرفتن مدت زمانی که متهم باید در زندان بماند، متوجه می‌شویم دستگاه قضائی برای تأمین این بودجه با چه مشکلاتی روبه‌رو است.

نکته دوم اینکه استفاده از مجازات جایگزین حبس، به نفع خود زندانی و خانواده آنهاست، چراکه افراد در این طرح (مجازات جایگزین حبس) باید در نهادها و سازمان‌های مختلف به مردم خدمات ارائه دهند و حتی می‌توانند با خانواده خود نیز به‌طور مرتب ملاقات داشته باشند. درحال حاضر بسیاری از زندانیان به‌ویژه زندانیان جرائم غیرعمد، مهریه و ... که معمولاً جوان و دارای استعدادهای مختلف نیز هستند، عمر خود را در زندان‌ها سپری می‌کنند، درصورتی که این زمینه وجود دارد تا این افراد با توجه به استعدادی که دارند، به جای زندان به نهادهای مختلف بروند و در آنجا بدون دریافت پولی خدمات ارائه دهند.

برخی از افراد به‌دلیل بدهی‌های خُرد در زندان هستند!

متأسفانه در زندان‌های کشور هستند افرادی که به‌دلیل بدهی 2، 3، 5 و 10 میلیون تومانی در زندان حضور دارند و اگر مجازات جایگزین حبس برای از این قبیل افراد اجرا شود، شاید این امکان وجود داشته باشد که این افراد با ورود به بازار کار، بتوانند بدهی خود را پرداخت کنند.

استفاده از مجازات‌های جایگزین حبس از سال گذشته بیشتر مورد توجه قضات قرار گرفت، به‌طوری که حجت‌الاسلام‌و‌المسلمین غلامحسین محسنی اژه‌ای در بیستم آبان ماه سال 97 از تبدیل 29 هزار و 611 مورد مجازات حبس به مجازات‌های دیگری خبر داد و اعلام کرد که این تعداد از محکومان ملزم شدند تا به جای حبس، در دیگر نهادها مشغول به فعالیت شوند و به ارائه خدمت به مردم بپردازند.

صدور 100 هزار حکم مجازات جایگزین حبس برای افراد در سال جاری

نتایج مثبت اجرای این طرح، منجر به این شد تا استفاده از مجازات‌های جایگزین حبس در دوره تحول قوه قضائیه نیز مورد تأکید ویژه حجت‌الاسلام‌و‌المسلمین سید ابراهیم رئیسی قرار بگیرد، به‌طوری که صدور حکم مجازات‌های جایگزین حبس نسبت به سال گذشته با رشد 330 درصدی مواجه بوده است و در 8 ماهه ابتدایی سال جاری بالغ بر 100 هزار حکم مجازات جایگزین حبس  برای افراد صادر شد. البته تبدیل حکم محبوسان به مجازات‌های دیگر مربوط به افرادی است که مرتکب جرائم درجه 6، 7 و 8 شده‌اند.

دستگاه قضائی برای مجازات‌ جرائم خشن نظیر سرقت، زورگیری، اسیدپاشی و ... هیچ برنامه‌ای درخصوص استفاده از مجازات جایگزین حبس ندارد، چراکه مجازات این افراد نه تنها نباید به مجازات‌های دیگری تبدیل شود بلکه باید تشدید نیز شود، چراکه مجازات حبس برای افراد مرتکب جرائم خشن بازدارندگی بیشتری نسبت به افرادی دارد که به‌دلیل جرائم غیرعمد در زندان هستند.

از طرفی استفاده از مجازات جایگزین حبس موضوعی است که مورد تأکید و تحسین سهراب سلیم‌زاده از وکلای پایه یک دادگستری نیز قرار گرفته است.

مجازات حبس بازدارندگی لازم را ندارد

سلیم‌زاده در گفتگو با خبرنگار حوزه قضائی گروه اجتماعی خبرگزاری آنا با انتقاد از رویکرد قضات برای صدور مجازات حبس برای اکثر جرائم گفت: واقعاً لزومی ندارد که افراد برای هر جرمی که مرتکب می‌شوند، به زندان بروند و حالا که قوه قضائیه برنامه ویژه‌ای برای کاهش جمعیت کیفری کشور دارد، قضات نیز باید دستگاه قضا را یاری کنند و در این راه استفاده از مجازات‌های مشروط، تخفیف و مرخصی‌های ویژه به زندانیان جرائم غیرعمد و از همه مهم‌تر استفاده از مجازات جایگزین حبس می‌تواند سه راهکار مناسب برای کمک به دستگاه قضائی در راستای کاهش جمعیت کیفری تلقی شود.

وی با اشاره به اینکه مجازات حبس بازدارندگی لازم را ندارد، ادامه داد: البته کمبود قضات در برخی از شهرستان‌ها منجر به این موضوع می‌شود که متأسفانه برخی از آنها، مجازات حبس را حربه‌ای برای فشار آوردن روی افراد شهرستان مذکور درنظر بگیرند و احیاناً به فکر دریافت رشوه و از این قبیل اقدامات بیفتند، لذا با اینکه رئیس قوه قضائیه بارها تأکید کردند که دستگاه قضائی از بابت نیروی انسانی با مشکل مواجه است، اما ما شاهد هستیم که در برخی از شهرستان‌ها فقط یک قاضی کارها را پیش می‌برد و اگر قضات بیشتری در شهرستان‌ها باشند، امکان بروز فساد نیز کاهش پیدا خواهد کرد.

این وکیل دادگستری گفت: حضور برخی از افراد در زندان فقط باعث سپری شدن زمان می‌شود و هیچ فایده‌ای ندارد. برای مثال وقتی فردی به‌دلیل داشتن 2 میلیون تومان بدهی در زندان حضور دارد و از طرفی توانایی پرداخت بدهی خود را نیز ندارد، چه سودی دارد که در زندان بماند؟ درحالی که این فرد اگر از زندان رهایی یابد، می‌تواند با تلاش و کار کردن بدهی‌های خود را پرداخت کند.

سلیم‌زاده خاطرنشان کرد: استفاده از مجازات جایگزین حبس، هم به نفع دولت و دستگاه قضائی و هم به نفع خود زندانی خواهد بود و امیدواریم این رویکرد قوه قضائیه با تمام توان ادامه داشته باشد. این نکته نیز قابل تأمل است که برخی از قضات با اینکه با مشکلاتی که افزایش جمعیت کیفری می‌تواند در زندان‌ها به‌وجود بیاورد، آشنایی دارند اما همچنان بر استفاده از مجازات حبس برای مجرمان اصرار دارند!

چه تعداد زندانی در کشور داریم؟

وی با بیان اینکه درحال حاضر ۲۴۰ هزار زندانی در کشور داریم، درباره  طرح «تقلیل مجازات حبس تعزیری» که چندی پیش در مجلس شورای اسلامی مطرح شده بود نیز اظهار کرد: مستحضر هستید که در قانون حدود 2 هزار عنوان مجرمانه تعریف شده است و اگر برای همه این جرم‌ها بخواهیم مجازات حبس درنظر بگیریم که اصلاً قابل قبول نخواهد بود و از طرفی ظرفیت زندان‌ها نیز نمی‌تواند این تعداد زندانی در خود جای دهد و طرح تقلیل مجازات حبس تعزیری نیز که در مجلس مطرح شده بود با رویکرد کمک به قوه قضائیه در راستای کاهش جمعیت کیفری است اما این طرح بدون کار کارشناسی به مجلس رفت.

این وکیل دادگستری خاطرنشان کرد: با اینکه با اجرایی شدن این طرح برخی از زندانیان از زندان رهایی می‌یابند، اما معتقدیم اجرای قانون فعلی می‌تواند وقوع جرم در جامعه را افزایش دهد و باید برخی از بندهای این طرح اصلاح شود. در طرح مذکور مجازات همه جرم‌ها نظیر پولشویی، اسیدپاشی، سرقت، نزاع و ... نیز تقلیل پیدا می‌کند، این درحالی است که مجازات این جرم‌ها نیازمند تشدید مجازات است.

سلیم‌زاده گفت: برای استفاده از مجازات جایگزین حبس، زندانیان جرائم غیرعمد باید در اولویت قرار بگیرند و معتقدیم اگر قضات از مجازات‌های جایگزین حبس بیشتر از گذشته استفاده کنند، هم جمعیت کیفری کاهش پیدا می‌کند و افراد نیز می‌توانند خارج از فضای زندان به زندگی خود برسند.

براساس این گزارش، قوه قضائیه در دوره تحول توجه ویژه‌ای به آزادی زندانیان دارد و رئیس دستگاه قضا نیز بارها تأکید داشتند که قضات و دادستان‌ها تا جایی که امکان دارد، زمینه آزادی زندانیان را فراهم کنند که یکی از این راه‌ها قطعاً استفاده از مجازات جایگزین حبس است.

یکی از شعارهای حجت‌الاسلام‌و‌المسلمین سید ابراهیم رئیسی حدود 9 ماه قبل که به‌تازگی رئیس دستگاه قضا شده بود، تلاش برای آزادی زندانیان به‌ویژه زندانیان جرائم غیرعمد بود که الحق و الانصاف تا به امروز زمینه آزادی بسیاری از زندانیان فراهم شده است و حتی زندانی کردن افراد به‌دلیل مهریه درصورت عدم توانایی در پرداخت مهریه تعیین شده نیز ممنوع شد.

استفاده از مجازات جایگزین حبس نیز یکی دیگر از شعارهای رئیس جدید دستگاه قضاست که تا به امروز با رشد 330 درصدی نسبت به سال گذشته همراه بوده است و این آمار و ارقام نشان می‌دهد که قوه قضائیه در دوره تحول همان‌طور که در موضوع برخورد با فساد عزمی جدی دارد، توجه ویژه‌ای نیز به وضعیت زندانیان دارد و امیدواریم با برنامه‌هایی که قوه قضائیه دارد، روزبه‌روز شاهد کاهش آمار زندانیان در کشور باشیم.

انتهای پیام/4110/پ