سایه‌روشن خیز ترکیه به سمت تولید سلاح هسته‌ای / رؤیای اتمی آنکارا به واقعیت می‌پیوندد؟
گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا – حسین ارجلو؛ روزنامه آمریکایی نیویورک‌تایمز، امروز در گزارشی به موضوع خیز ترکیه برای هسته‌ای شدن پرداخته است. این ماجرا زمانی داغ شد که آمریکا تصمیم گرفت 50 بمب هسته‌ای تاکتیکی B61 خود را که از اوایل دهه 50 میلادی در پایگاه هوایی اینجرلیک دپو کرده بود، خارج کند. دولت اوباما متعاقب کودتای نافرجام سال 2016 ترکیه نیز همین تصمیم را گرفت و طرحی گسترده برای خارج کردن این بمب‌ها تدوین کرد اما هیچ‌وقت به مرحله اجرا نرسید چراکه کلیددار دموکرات کاخ سفید، آن را به معنای تضعیف اتحاد آنکارا – واشنگتن می‌دانست و علاوه بر این، خوف داشت که برای حرکت اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه به سمت ساخت سلاح هسته‌ای، گزک به دست وی داده باشد.
بمب هسته‌ای B61
دو هفته پیش، اردوغان در یک همایش اقتصادی در شهر سیواس، رسماً و صراحتاً از تمایل ترکیه برای دستیابی به سلاح اتمی سخن به میان آورد و گفت یا همه کشورها باید چنین تسلیحاتی داشته باشند، یا هیچ‌کس نباید داشته باشد. وی شاهد و مثالی از کشورهای توسعه‌یافته آورد و مدعی شد که «همه» این کشورها از سلاح هسته‌ای برخوردارند و ترکیه هم نمی‌تواند و نباید از این حق و امکان محروم باشد. اردوغان نقبی به امتناع کشورهای غربی از فروش سلاح‌های پیشرفته مورد نیاز ترکیه نیز زد و حرکت به سمت امکانات داخلی برای ساخت این تسلیحات و متنوع کردن طرف‌های تسلیحاتی ترکیه را «راه‌حل اجتناب‌ناپذیر» کشورش عنوان کرد.
از تهدید اقتصادی ترامپ تا خط‌ونشان کشیدن نظامی پمپئو
نکته مهم دیگر برای تشدید تمایل ترکیه به در اختیار داشتن سلاح هسته‌ای، افزون بر لغو قرارداد فروش جنگنده‌های اف-35 و متوقف کردن مشارکت ترکیه در ساخت برخی قطعات آن، مقارن با جدی شدن خرید سامانه‌های اس 400 از روسیه، تهدیدات خارجی علیه همسایه شمال غربی ایران است. ترکیه در حال حاضر با هجمه به خاک سوریه به بهانه مبارزه با کردهای تجزیه‌طلب، موجی از انتقادات بین‌المللی را متوجه خود کرده است و آمریکا که گمان می‌رفت با خارج کردن نیروهایش از سوریه به سمت غرب عراق، چراغ سبز به این عملیات نشان داده، اکنون یکی از مخالفان سرسخت حمله نظامی ترکیه شده است. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا در پیغام و پسغام‌های توئیتری و مکتوب به اردوغان، وی را تهدید کرد که اقتصاد کشورش را نابود می‌کند و شب گذشته نیز پمپئو در کنار حمله اقتصادی ترامپ، از آمادگی پنتاگون برای حمله نظامی به ترکیه خبر داد. این نکته‌ای است که در سال 2015، برخی اندیشکده‌های آمریکایی ازجمله «کارنگی» به آن پرداخته و تأکید کردند که چنانچه مناسبات میان آمریکا و ترکیه دچار چالش‌های مضاعفی شود، آنکارا به سمت تولید بمب اتمی خواهد رفت. این تهدیدات، در کنار رفتار غیرمعمول آنکارا به‌عنوان یکی از اعضای پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) در گرایش به روسیه، موجب شده تا ترکیه بیش‌ازپیش احساس خطر کند و موضوع تولید سلاح‌های کشتارجمعی را به‌طور رسمی و البته جدی در دستور کار قرار دهد. به‌بیان‌دیگر، با اعلام این رویکرد، چالش ترکیه با آمریکا به‌طور خاص و با غرب به‌طور عام، می‌تواند وارد مرحله بعدی شود.
روابط پرتنش ترکیه با ناتو
همان‌گونه که ذکر شد یکی از عوامل تنش ترکیه با ناتو، عقد اخوت آنکارا با مسکو در موضوعات نظامی و منطقه‌ای است. علاوه بر این، آنکارا اهداف نظامی و امنیتی خود را دنبال می‌کند و علی‌رغم تعهدی که به ناتو داده، با همه شاخه‌ها و شعبه‌های راهبردی بروکسل و واشنگتن همراه نیست. رقابت با عربستان و ایران، خصومت با رژیم صهیونیستی، مخالفت با مصر، جانب‌داری از قطر در مخاصمه عربستان، امارات و بحرین با این کشور، نمادهایی از ساز ناموافق آنکارا با ناتو به شمار می‌آیند. به تعبیر مکس بوت، کارشناس شورای روابط خارجی آمریکا، «حتی اگر قرار باشد که ترکیه همچنان عضو ناتو بماند، ایالات‌متحده و سایر اعضای ناتو باید این خیال باطل را از سر به در کنند که ترکیه یک متحد قابل‌اعتماد است. اعضای ناتو باید با ترکیه مانند «یک دشمن دوست‌نما (frenemy)» رفتار کنند چون منافع ترکیه به شکل اساسی با منافع آمریکا غیرهمسو شده است. ایالات‌متحده باید همه سلاح‌های هسته‌ای را از ترکیه خارج کند و اتکا به پایگاه‌های نظامی ترکیه را کاهش دهد و همکاری اطلاعاتی و فروش تسلیحات به ترکیه را نیز محدود کند».
چماق هسته‌ای ترکیه برای رام کردن غرب / نگرانی از فروپاشی برجام و تأسیسات هسته‌ای عربستان
اردوغان همواره در جمع طرفدارانش، غرب را نواخته و از دخالت در امور داخلی بر حذر داشته و به نظر می‌رسد که این اقدام، با انگیزه‌های سیاسی و با هدف افزایش فشار بر غرب و سوق دادن آن‌ها به سمت ملاحظات و مطالبات سیاسی، امنیتی و نظامی آنکارا باشد. از طرفی، نمی‌توان نگرانی ترکیه از فروپاشی برجام و نشانه‌های اجتناب‌ناپذیر آن ازجمله کاهش تعهدات ایران ذیل برنامه جامع اقدام مشترک را نادیده گرفت. این احتمال قوی وجود دارد که آنکارا با توافق جدید و جامع موردنظر آمریکا با ایران که موضوعات نظامی و منطقه‌ای را محدود می‌کند نیز موافق باشد، کما اینکه ترکیه پیش از این نیز کشورمان را به طایفه‌گرایی و تلاش برای تعمیق اختلافات مذهبی در منطقه متهم کرده بود.
ترکیه، خروج ایران از برجام را پیش‌بینی کرده و برای آن، ثبات و دوامی قائل نیست و خود را هم‌اکنون در سیکل رقابت اتمی با ایران می‌بیند.
این در حالی است که در سال 2014 و در گرماگرم گفتگوهای هسته‌ای، عبدالله گل، رئیس‌جمهور وقت ترکیه، بدون رودربایستی تهدید کرد که اگر یکی از همسایگان ترکیه تولید سلاح هسته‌ای را آغاز کند، آنکارا هم دست روی دست نخواهد گذاشت و تسلیحات اتمی تولید می‌کند. عربستان نیز یکی از رقبای سنتی ترکیه در منطقه به شمار می‌آید و برنامه‌ریزی ریاض برای تکمیل اولین نیروگاه اتمی در سال جاری، برنامه‌ریزی برای تأسیس 16 نیروگاه هسته‌ای در 25 سال آینده و نیز اظهارات وزیر انرژی این کشور برای تدارک زیرساخت‌ها به‌منظور غنی‌سازی اورانیوم، طبعاً ترکیه را به این فکر انداخته که چرا قطب انرژی و سلاح هسته‌ای در منطقه نباشد؟
تعداد تسلیحات اتمی آمریکا در اروپا - 50 سلاح هسته‌ای در پایگاه هوایی اینجرلیک
فناوری تولید سلاح اتمی ترکیه؛ وارداتی یا بومی؟
ترکیه قراردادها و پادمان‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ازجمله پروتکل الحاقی، پیمان منع جامع آزمایش‌های هسته‌ای و ان.پی.تی را امضاء کرده و اگر فعالیت‌های هسته‌ای را آغاز کند، ابداً جاده‌ای بدون دست‌انداز و هموار در پیش رو نخواهد داشت چراکه باید از همه این معاهدات خارج شود و تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل را به جان بخرد. ترکیه فاقد فناوری لازم برای غنی‌سازی اورانیوم است و از معادن اورانیوم نیز بهره‌ای ندارد.
چند سال پیش سازمان اطلاعات آلمان، تلاش کرد تا اطلاعاتی از فعالیت‌های هسته‌ای ترکیه به دست آورد که با عملیات ضد جاسوسی ترکیه شکست خورد و خشم اردوغان را برانگیخت. سازمان‌های اطلاعاتی غرب تقریباً تردیدی ندارند که آنکارا عزم خود را برای ایجاد چرخه سوخت و تولید موشک‌هایی با قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای جزم کرده است. این کشور همچنین هیچ‌گاه زیر بار تعهد درازمدت برای خرید اورانیوم غنی‌شده لازم برای فعالیت نیروگاه برق هسته‌ای مرسین که توسط روس‌ها در سواحل مدیترانه در حال ساخت است، نرفته و برای مرجوع کردن میله‌های سوخت آن نیز وعده‌ای نداده است.
ترکیه یک برگ برنده دیگر هم دارد که عبارت است از روابط ویژه با پاکستان. اگر ترکیه اراده خود را برای دستیابی به سلاح هسته‌ای عملی کند، آنگاه استفاده از امکانات و مناسبات آنکارا–اسلام‌آباد و بهره گرفتن از علم عبدالقادر خان، پدر فناوری هسته‌ای پاکستان، چندان دور از انتظار نیست.
و بالاخره اینکه ترکیه در زمره 20 کشور بزرگ دنیاست و عضو یکی از بزرگ‌ترین پیمان‌های نظامی جهان (ناتو) به شمار می‌رود. بعد از آمریکا، ترکیه با 355 هزار پرسنل فعال در نیروهای مسلح، بیشترین نیرو را در میان اعضای ناتو دارد و نقشی مؤثر در معادلات منطقه و جهان ایفا می‌کند. آنکارا می‌کوشد هفتمین کشور بزرگ اقتصادی جهان باشد که به سلاح هسته‌ای دست می‌یابد؛ اما مسیر پرچالش و تهدیدی را در صورت عملی کردن راهبردش انتخاب کرده؛ مسیری که قطعاً با منافع کلان سیاسی، نظامی و امنیتی ترکیه سازگار نیست و حتی ممکن است امنیت این کشور را دچار مخاطرات جدی کند.
انتهای پیام/4106/پ
انتهای پیام/