سفر، مجموعه‌ای از آگاهی‌ها/ گردشگری را به موضوع و انگیزه اولیه تبدیل کنیم
گروه استان‌های خبرگزاری آنا، امروزه سفر کارکرد صرف گردشگری ندارد و اکنون که گردشگری به صنعتی پُرسود تبدیل شده ابعاد مختلفی از آن، خود را نشان می‌دهد. امروز دیگر افراد برای سیر و سیاحت سفر نمی‌کنند؛ بلکه انواع دیگری از سفر مانند گردشگری تجارت، سلامت و زیارت را در بسته گردشگری خود گنجانده‌اند که برای بررسی هر کدام از آن‌ها مجال دیگری باید یافت.
در این نوشتار به تأثیراتی که سفر بر سلامت روح و روان انسان دارد، می‌پردازیم.
با آمدن شبکه‌های اجتماعی گاهی اوقات می‌بینیم که نسخه‌هایی از طرف پزشکان برای بیمارانی تجویز شده که بیماران‌شان را برای حضور در طبیعت تشویق می‌کنند، تجویزهایی که بیماران را به سفر، گردش و حضور در طبیعت و یا ورزش‌هایی مانند ماهی‌گیری تشویق می‌کنند. ممکن است این تجویزها با واقعیت منطبق نباشد؛ اما نمی‌توان از نقش سفر، گردش و مسافرت در آرامش روح و روان چشم‌پوشی کرد. چه رازی در سفر رفتن نهفته است که می‌تواند دوای هر دردی و تجویز هر پزشکی باشد؟
تصور کنید در دامنه کوه، در هوای ملایم بارانی که جنگل انبوهی مقابل شما خود را به‌نمایش گذاشته زیر آلاچیق نشسته باشید، وقتی خود را به جریان طبیعت بسپارید، قطعاً بعد از دقایقی ذهن شما از دغدغه‌های کاری و زندگی روزمره خالی خواهد شد و انبساط خاطر به شما دست خواهد داد.
چه روی داده که بشر امروز برای رسیدن به آرامش دست به دامان سفر شده است؟ مجموعه‌ای از این پرسش‌ها دست به دست هم داد تا نقشی که سفر می‌تواند در زندگی بشر امروز داشته باشد موضوع گفتگوی خبرنگار خبرگزاری آنا با احمد ترکاشوند معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان البرز قرار گیرد.
اهمیت و جایگاه ویژه سفر در اسلام
ترکاشوند ابتدای صحبت‌های خود به وسیع‌بودن موضوع سفر پرداخته و به خبرنگار آنا می‌گوید: «آن چیزی که موضوع این گفتگو قرار گرفته، خود دلیل شکل‌گیری صنعتی به نام گردشگری شده که میزان قابل توجهی از چرخه مالی کشورها به آن وابسته و یا تنها منبع درآمدی برای برخی کشورها شده است.»
وی می‌افزاید: «امروزه، سفر فراتر از تصوراتی است که در اذهان ما به آن پرداخته می‌شود، مبادلات مالی که در نتیجه سفر شکل می‌گیرد، این صنعت را در رده صنایع پردرآمد قرار داده و بسیار گسترده‌تر از آن است که خواسته باشیم در یک گفتگوی چنددقیقه‌ای به آن بپردازیم.»
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان البرز با بیان اینکه موضوع سفر و گردشگری موضوعی است که از هر سو می‌توان به آن پرداخت، اظهار می‌کند: «اگر به لحاظ دینی به آن بنگریم، فریضه حج که مستلزم سفر بوده در فروع دین اسلام جای گرفته است.»
به گفته ترکاشوند بر اساس آموزه‌های شریعت هر فرد مسلمان که توانایی مالی داشته باشد، باید سفر حج را انجام دهد.
وی سابقه مفهوم سفر در اساطیر و تاریخ را یادآور می‌شود و می‌گوید: «از دیرباز در طول تاریخ از نوع واقعی و اساطیری، بشر برای انتقال مفاهیم از قالب سفرنامه استفاده کرده که کتاب ارداویراف‌نامه نمونه اساطیری آن است.»
این کارشناس گردشگری می‌افزاید: «موضوع مطرح‌شده – تأثیرات سفر بر روی سلامت- خود احتیاج به واکاوی و بررسی دارد، این موضوع از مهم‌ترین موضوعاتی است که جوامع امروزی با آن درگیر هستند. در واقع اگر بپذیریم ارتباط مستقیمی بین سلامت جسم و روان وجود دارد در آن حالت فکر می‌کنم درباره این دو موضوع متفاوت، باید صحبت کنیم. اگر اجازه دهید ابتدا در مورد خود «سفر» به گفتگو بنشینیم و بعد به تأثیراتی که سفر می‌تواند بر سلامت روح و روان داشته باشد، بپردازیم.»
تعریف سفر
معاون گردشگری میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان البرز درباره تعریف سفر می‌گوید: «سفر مجموعه‌ای از آگاهی‌های پیش‌بینی شده و نشده است که مسافر در طول سفر به دست می‌آورد، حال این سفر ممکن است قبض و بسط روح و یا ممکن است مانند سفر جهانگردان، سفر در محدوده جغرافیایی باشد؛ بنابراین حرکت، اصل پذیرفته شده‌ای در سفر است که معتقدم سفر به معنای حرکت به سمت آگاهی و تجربه است.»
ترکاشوند می‌افزاید: «البته امروزه کارشناسان گردشگری اعتقاد دارند که تجربه در سفر جایگاهی ندارد، یعنی هر آن‌چه که برای بشر در سفر اتفاق می‌افتد، تجربه نیست؛ بلکه آگاهی است که انسان به آن دست پیدا می‌کند به عبارت دیگر سفر در پاسخ به نیاز درونی که همان انگیزه است، شکل و در پاسخ به این انگیزه تجربه آگاهی و یادگیری به‌دست می‌آید.»
ارتباط سفر و توسعه یافتگی
وی با بیان اینکه بین مسافرت رفتن و توسعه‌یافتگی ارتباط وجود دارد، می‌گوید: «بر اساس ساختار فیزیولوژیکی و مجموعه نیازهایی که بشر دارد، قطعاً سفر در دسته نیازهای ابتدایی و حتی ثانویه او جای نمی‌گیرد.»
معاون گردشگری میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان البرز خاطرنشان می‌کند: «حال اگر با اغماض مسافرت و سفر را در دسته نیازهای ثانویه بشر محسوب کنیم، پاسخگویی به این نیاز ثانویه ارتباط مستقیم با توسعه یافتگی جوامع دارد، یعنی جامعه هرچه توسعه‌یافته‌تر باشد، تلاش می‌کند تا نیازهای ثانویه شهروندان خود را برآورده و به عبارتی آن نیازهای ثانویه را به نیازهای اولیه تبدیل کند.»
ترکاشوند می‌افزاید: «اکنون در کشورهای توسعه یافته، فرآیند تبدیل نیازهای دوم و سوم به نیازهای اولیه در حال شکل‌گیری است، اعتقاد دارم اگر کشوری نیازهای ثانویه را به نیازهای اولیه تبدیل کند در مسیر توسعه‌یافتگی قرار دارد؛ بنابراین سفر یکی از شاخص‌های توسعه‌یافتگی قلمداد می‌شود.»
وی اظهار می‌کند: «هرچه این فرآیند سرعت بیشتری داشته باشد به همان اندازه سرعت توسعه‌یافتگی آن کشور بیشتر است، در واقع در این فرایند، سفر، توسعه‌یافتگی و مردم سه ضلعی هستند که در این بحث به آن پرداخته می‌شود و مبحث مورد نظر ماست.»
چرایی اهمیت سفر
این کارشناس گردشگری با بیان اینکه در فرهنگ عامه آب مظهر پاکی است و اگر دچار سکون و بی‌حرکتی شود به گنداب تبدیل می‌شود، می‌افزاید: « برای شادابی باید پویا بود و سفر می‌تواند این نقش را داشته باشد.»
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری البرز با تأکید بر این نکته که پیش‌تر ارتباط توسعه‌یافتگی و سفر را ذکر کردم، اکنون می‌خواهم ارتباط رفاه اجتماعی و سفر را یادآور شوم، اظهار می‌کند: «به همان میزان که مردم اوقات فراغت و قدرت مالی دارند، سفر رخ می‌دهد و انجام می‌شود.»
ترکاشوند کارکردهای آموزشی سفر را یادآور می‌شود و می‌افزاید: «در کشورهای توسعه‌یافته مثل شرق آسیا سفر حتی جایگاه آموزشی دارد به این‌صورت که گروه‌های دانش‌آموزی را برای اردو به کشورهای دیگر می‌فرستند یعنی سفرهای خارجی آموزشی برای دانش‌آموزان خود در نظر گرفته‌اند. یا اینکه برخی کشورها سفرهای یارانه‌ای به شهروندان خود در سنین خاص می‌دهند و یا اینکه اگر خواسته باشند به مدیران خود پاداش دهند از گزینه سفر استفاده می‌کنند.»
پرداختن به جنس سفر
وی می‌گوید: «ذات سفر با تغییر همراه است، سفر می‌تواند موجب تغییر در فرهنگ جامعه شود. اگر خواسته باشم از منظر شخصی به مفهوم سفر نگاه کنم هرگونه تغییری سفر محسوب می‌شود، قبض و بسط روح، خود یک سفر محسوب می‌شود. پایان شما در این دنیا آغاز شما در یک دنیای دیگر است هر تغییری حتی تغییراتی که مورد سلیقه ما نباشند که چشم‌انداز جدیدی ایجاد می‌کند، سفر محسوب می‌شود.»
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری البرز می‌افزاید: «تغییر، مهم‌ترین مؤلفه‌ای است که بر روی انسان تأثیر می‌گذارد، ذهنی که درگیر تغییر می‌شود حساس‌تر و بیناتر می‌شود و چه عاملی بهتر از سفر می‌تواند روح را جلا ببخشد و این تغییر را ایجاد کند و به آرامش برساند.»
ترکاشوند می‌گوید: «وقتی از فضایی به فضای دیگر می‌رویم، حتی اگر ذهنی باشد در فرد ایجاد لذت می‌کند، علاوه بر این در سفر، انسان باید رفتارهای مخصوص سفر داشته باشد که ممکن است برای مسافر یک چالش باشد، چالش موجب زنده نگه داشتن ذهن و سفر رویدادی است که انسان دستخوش چالش‌های مختلفی می‌شود.»
وی اظهار می‌کند: «تغییر رفتار و کنش‌هایی که مسافر در طول سفر دارد منبعث از زمان، مکان و موقعیتی که در آن قرار می‌گیرد، است، وقتی وارد یک فضای جدیدی می‌شوید اگر ماندگاری فرد در آن فضا بیشتر باشد، قطعاً از محیط تأثیر خواهد گرفت به عنوان مثال گردشگری که مدت زمان زیادی در یک کشور باقی بماند، وقتی به کشور خود بازمی‌گردد، تأثیرات ماندگاری خود را در کشور میزبان به همراه خواهد داشت.»
این کارشناس گردشگری می‌افزاید: «رفتارهای متقابلی که بر اثر سفر بروز و ظهور پیدا می‌کند از دیگر ویژگی‌های سفر است، به عبارتی مسافر در جایی که سفر کرده با رفتارش اعلام می‌کند که چگونه با وی رفتار شود، اگر فردی وارد یک کشور جنگ‌زده شود، می‌توان گفت که محیط و مسافر بر روی یکدیگر تأثیر می‌گذارند یا وقتی فرد وارد یک محیط شاداب می‌شود، تأثیر‌گذاری ملموس است.»
تأثیرات سفر در ابعاد مختلف زندگی انسان
به گفته ترکاشوند، اگر به‌عنوان یک ناظر، پدیده سفر را به نظاره بنشینیم، تأثیرات آن را نمی‌توانیم نادیده بگیریم به‌طوری که حتی تأثیر آن را می‌توان در خلق آثار ادبی مشاهده کرد.
وی بیان می‌کند: «وقتی با اثر جاودانه شاهنامه مواجه می‌شوید، قهرمانان این اثر همواره در حال پویایی و سفر هستند که در هر مرحله در نتیجه سفر قهرمانان به یک آگاهی و پختگی می‌رسند که سفر رستم به مازندران و عبور از هفت‌خوان از جمله بخش‌های سفری شاهنامه است.»
این کارشناس گردشگری یادآور می‌شود: «منظومه ایلیاد و ادیسه که هر دو اثر در قالب سفر خلق شده‌اند و در هر مرحله از این دو اثر قهرمان داستان بر اثر سفرهایی که انجام می‌دهد به آگاهی و دانش می‌رسد. ارداویراف‌نامه و کمدی الهی دانته نیز در قالب سفر به دوزخ، برزخ و بهشت نوشته شده است.»
تفاوت سفر در حال با گذشته
ترکاشوند می‌افزاید: «در زمانه ما سفر عامل اولیه محسوب می‌شود و جنس آن با گذشته تفاوت دارد، در ادوار گذشته، سفر عامل ثانویه بوده و بشر به دلایل دیگری حرکت می‌کرده که سفر در عرض آن اقدام قرار می‌گرفته است به‌عنوان مثال رسیدن به کشور هند و تجارت باعث حرکت کریستف کلمب و در نتیجه کشف قاره جدید شد؛ اما امروز سفر خود انگیزه محسوب می‌شود.»
سفر، پدافند غیرعامل است
به گفته وی، سفر را می‌توان به‌عنوان پدافند غیرعامل تلقی و قبل از اینکه فرد دچار خموشی و وادادگی شود با مسافرت و ایجاد شادابی ناشی از آن به بدن شوک وارد و از خمودگی روح و جسم جلوگیری کرد. در واقع مسافرت یک عامل پیشگیرانه است و فردی که به سفر می‌رود جلوی خیلی از بیماری‌ها را می‌گیرد.
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان البرز با بیان اینکه در کشورهای توسعه‌یافته تمام اقدامات و کارها بر اساس برنامه‌ریزی انجام می‌شود، اظهار می‌کند: «در کشورهای توسعه یافته برای پرورش نسل سالم، قوی و قدرتمند به افراد زیر 18 سال یارانه سفر می‌دهند؛ در اتحادیه اروپا، برای رسیدن به مسافرت بی‌دردسر مرزها و تشریفات اداری حذف شده‌اند و با این تفکر است که من و همکارانم به‌عنوان کارشناس سعی داریم تا گردشگری و سفر را به موضوع و انگیزه اولیه تبدیل کنیم.»
ترکاشوند با بین اینکه هنوز مدت زیادی از اربعین امام حسین(ع) نگذشته خاطرنشان می‌کند: کنگره عظیم حج و حماسه پیاده‌روی اربعین امام‌حسین(ع) که هر دو در قالب سفر زیارتی و معنوی جای می‌گیرند، دو رویداد بزرگ مسافرتی هستند که توجه جهانیان را به خود جلب کرده و گفتگو را با این حدیث نبوی که می‌فرماید: «در طلب علم باشید حتی اگر برای یادگیری آن مجبور به سفرکردن به چین باشید» به پایان می‌رسانم.
انتهای پیام/4117/4062/
انتهای پیام/