اسلامی کردن علم حقوق مستلزم رویکرد كیفری و حقوقی اخلاقی است

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، اسلامی کردن علوم انسانی یکی از موضوعاتی است که رهبر معظم انقلاب، بزرگان دینی و نخبگان انقلابی نسبت به آن دغدغه دارند. برای اینکه علوم انسانی به سمت اسلامی شدن پیش برود باید از منابع محکم اعتقادی و اسلامی استفاده شود.

در اسلامی کردن علوم انسانی نباید به دنبال حذف کامل نظریات و افکار اندیشمندان جهان باشیم، بلکه باید مطالب دانشمندان جهان را با مبانی اسلامی تطبیق داد و هرجایی که مطابقت نداشت اصلاح و تغییر یابد.

برای جویا از شدن جزئیات اسلامی کردن علوم انسانی و رشته حقوق با حامد رستمی نجف‌آبادی عضو هیئت علمی گروه فقه و حقوق دانشگاه مذاهب اسلامی گفتگو کردیم که در ادامه می‌خوانید.

آنا: برای اسلامی کردن علوم انسانی چه کارهایی باید انجام شود؟

رستمی: اسلامی­ كردن علوم انسانی، وارد کردن اصول و قواعد دینی و اعتقادی در مبانی نظری علم انسانی بوده و علوم انسانی-اسلامی می‌‌تواند مسیر نیل به پیشرفت اسلامی-ایرانی را تسریع و كوتاه کند. از آن­جایی كه یكی از آرمان‌های نظام، تحقق پیشرفت است، اهمیت اسلامی کردن علوم انسانی به‌خصوص علم حقوق که وظیفه تنظیم روابط انسانی را بر عهده دارد، بیش از پیش احساس می‌‌شود.

توسعه‌ای كه مبتنی بر یافته‌ها و داده‌های علوم انسانی غربی باشد، به‌دور از دیدگاه‌­های افراطی یا تفریط نبوده و هرگز نمی‌تواند جامعه مسلمان و معتقد ایران را به پیشرفت اسلامی-ایرانی رهنمون سازد و چه بسا باعث انحراف جامعه از مسیر رشد و تعالی نیز بشود. اسلامی کردن علوم انسانی باید از مبنا و مفاد اصلی این علم آغاز شود، برای این امر مهم، با دو دسته دانش اجتماعی روبه‌رو هستیم؛ دسته‌ای از علوم انسانی كه از زیربنا و ریشه نیازمند تحول و تغییر هستند، این علوم از بسیاری از جهات تقلیدی از یافته‌ها و اندیشه‌های دیگر جوامع بوده و نیازمند تحول و دگرگونی بنیادین هستند و دسته­ دیگر بخشی از علوم انسانی بوده كه اسلامی است و فقط نیازمند ارتقا و اصلاح در برخی از قواعد و اصول خود هستند، این علوم دارای مبانی و اصول دینی و اعتقادی بوده و فقط جهت پیشرفت و ارتقای اصول خود، نیازمند اصلاح هستند.

رستمی: توسعه‌ای كه مبتنی بر یافته‌ها و داده‌های علوم انسانی غربی باشد، به‌دور از دیدگاه‌­های افراطی یا تفریط نبوده و هرگز نمیتواند جامعه مسلمان و معتقد ایران را به پیشرفت اسلامی-ایرانی رهنمون سازد و چه بسا باعث انحراف جامعه از مسیر رشد و تعالی نیز بشود.

آنا: اساتید دانشگاهی بر مبنای دروس غربی درس خوانده‌اند و به دانشجویان تدریس می‌کنند، برای اصلاح این رویه چه باید کرد؟

در دانشگاه‌ها دیدگاه‌های غربی به دانشجویان تدریس می‌شود

رستمی: برای اسلامی کردن علوم انسانی باید نخست سرفصل دروس علوم انسانی توسط کارگروهی از اساتید دغدغه­‌مند، متخصص و مجرب و اندیشمندان حوزوی و دانشگاهی تغییر پیدا کند، سرفصل برخی رشته­‌ها مانند روانشناسی، مشاوره، جامعه­‌شناسی، علوم تربیتی، حقوق و... مربوط به قبل از انقلاب بوده و اکنون نیز کماکان تدریس می‌­شود. هنوز دیدگاه­‌های زیگموند فروید روانشناس مطرح غربی به دانشجویان گفته می‌شود، در حالی که خود غربی‌ها دیدگا‌‌ه‌های افراطی او را ردّ کردهاند! و جالب است در بین برخی اساتید و دانشگا­ه‌­های ما هنوز طرفدار دارد!

در مشاوره، جامعه‌­شناسی، علوم تربیتی و علوم سیاسی هنوز دیدگاه­‌های اندیشمندان غربی تدریس می­‌شود که نگاه سکولاریته و بعضاً نیهیلیسمی(هیچ‌انگارانه) دارند. به نظر می‌رسد ابتدا باید محتوای دروس تغییر کند سپس اساتید معتقد و متعهد به دانشگاه­‌ها ورود کنند. باید برای اساتید قبل از استخدام نیز دوره­‌های معرفتی گذاشت، آن‌ها را با مکاتب مختلف آشنا کرد و علوم اسلامی را برای آن‌ها تبیین کرد، همچنین پیشینه درخشان علما و اندیشمندان اسلامی را برای آنان مطرح کرد تا به عظمت علوم و معارف اسلامی بیش از پیش پی ببرند.

هنوز دیدگاه­‌های زیگموند فروید روانشناس مطرح غربی به دانشجویان گفته می‌شود، در حالی که خود غربی‌ها دیدگا‌‌ه‌های افراطی او را ردّ کردهاند! و جالب است در بین برخی اساتید و دانشگا­ه‌­های ما هنوز طرفدار دارد!

آنا: آیا هنوز اساتید غرب‌زده در دانشگاه‌ها وجود دارند؟

با اساتید شیفته غرب باید برخورد شود

رستمی: برخی اساتید هنوز غرب­‌زده و شیفته­ اروپا بوده و دیدگاه­‌های اسلامی را قبول ندارند؛ به­‌یاد دارم استاد حقوق یکی از واحدهای دانشگاهی که چند سال پیش آنجا تدریس می‌­کردم، فارغ التحصیل خارج و متعصب و شیفته­ غرب بود و حقوق اساسی جمهوری اسلامی و مبانی الهی آن را منکر می­‌شد! با این­گونه اساتید باید برخورد شود و کرسی تدریس به آن‌ها داده نشود یا اینکه اندیشه خود را اصلاح و از تعصب و شیفتگی افراطی به غرب اجتناب کنند. این­گونه اساتید ایجاد شبهه در ذهن دانشجو کرده و او را به سمت افکار خود سوق می‌­دهند. دانشجویی که ترم یک یا دو دانشگاه است و از دبیرستان وارد دانشگاه شده، منعطف است و زود تحث تأثیر این دیدگاه­‌ها قرار گرفته و شخصیت او شکل می­‌گیرد، دانشجویان در دانشگاه‌ها امانت هستند، اساتید باید احساس مسئولیت کرده و بر مبنای تعلیم و تربیت اسلامی دانشجویان را تربیت کنند.

وقتی دانشجو وارد دانشگاه می­‌شود به احکام الهی مانند نماز و روزه مقید است و دختران با حجاب کامل در محیط دانشگاهی حاضر می‌شوند اما برخی از خانم‌ها پس از چند ترم حجاب کامل را کنار گذاشته و به ارزش­‌های دینی بی­‌تفاوت می­‌شوند. این نشان می­‌دهد که دانشگاه و استاد نه تنها تأثیرگذار نبوده بلکه عکس عمل کرده و نتوانستیم ارزش­‌های دینی را نهادینه کرده و مبانی اسلامی را درست تبیین و دفاع کنیم. جاذبه­‌ها را درست تبیین نکردیم و حتی باعث دافعه شدیم و دانشجو به غرب و علوم آن دلبستگی پیدا کرده است، در حال حاضر دانشجو با دسترسی به شبکه­‌های ماهواره­ای، شبکه­‌های مجازی و پیام­رسان­‌ها اندیشه و ارزش­‌های خود را از آنجا می‌گیرد و مقلد و حتی مروج غرب می‌شود.

آنا: با توجه به اینکه شما جزو اساتید حقوق هستید، چه کتبی از این رشته نیاز به اسلامی شدن دارد؟

برای اسلامی کردن علم حقوق، باید سیاست كیفری و حقوقی بر محور آموزه‌های اسلامی و اخلاقی تنظیم شود

رستمی: در تنظیم اصول و قواعد حقوقی و قانونگذاری‌­­ها، استفاده از فقه حقوقی می‌‌تواند باعث بسط احكام و قواعد اسلامی در بطن جامعه باشد، برای اسلامی کردن علم حقوق، باید سیاست كیفری و حقوقی بر محور آموزه‌های اسلامی و اخلاقی تنظیم شود. از آن­جایی كه قانون و حقوق مربوط به شهروند حساسیت زیادی دارد، وارد كردن قواعد دینی در قوانین كشوری می‌‌تواند بسیاری از مشكلات و چالش‌هایی را كه جوامع غرب با آن روبه­‌رو هستند، حل کند.

کتبی مانند مقدمه علم حقوق، حقوق جزای اختصاصی، حقوق جزای عمومی، حقوق بشر باید بر اساس مبانی اسلامی تهیه و تدریس شود و این را برای دانشجو تبیین کنیم که قوانین اسلامی منشأ الهی دارد، جاودانه است و خطا در آن راه ندارد. قانون الهی یکی است، ولی شکل کار عوض شده، مثلاً قبلاً سرقت از دفینه بود، الآن به شکل اینترنتی و با رمز دوم عوض شده ولی ماهیت و مجازات یکی است که شکل قوانین بر مبنای مقتضیات زمانی و مکانی تغییر پیدا می­‌کند، ولی ماهیت ثابت است. قوانین اسلامی از افراط و تفریط به دور است و تعادل و اعتدال در آن لحاظ شده­ است. به یاد دارم یکی از اساتید می­‌گفت این لمعه دمشقیه اثر قرن هفتم است و الآن با توجه به اینکه در قرن چهاردهم هستیم، کهنه شده و جوابگو نیست. به او گفتم هنوز بالاتر از این کتاب به این شیوه درسنامه‌ای کتابی نیامده و در واقع مباحثی را مطرح کرده که تازه مبتلا به جامعه است و این عظمت و جاودانگی فقه اسلامی را نشان می­‌دهد که کهنگی و منسوخ شدن در آن راه ندارد و حتی در عرصه بین­‌الملل نیز درخشیده ­است.

کتبی مانند مقدمه علم حقوق، حقوق جزای اختصاصی، حقوق جزای عمومی، حقوق بشر باید بر اساس مبانی اسلامی تهیه و تدریس شود و این را برای دانشجو تبیین کنیم که قوانین اسلامی منشأ الهی دارد، جاودانه است و خطا در آن راه ندارد.

آنا: اسامی چند کتاب رشته حقوق که بر مبنای اسلامی اصلاح و تدوین شده، بفرمایید.

برخی از کتب رشته حقوق که اسلامی شده‌اند

رستمی: کتاب مقدمه علم حقوق (با رویکرد به حقوق ایران و اسلام) نوشته مصطفی دانش‌­پژوه انتشارات سمت بر این مبنا تألیف شده‌­ است، مقارنه و تطبیق در حقوق جزای عمومی اسلام تألیف علیرضا فیض انتشارات وزارت ارشاد، بررسی تطبیقی حقوق خانواده زیر نظر ابوالقاسم گرجی انتشارات دانشگاه تهران، حقوق بشر در چند جلد به اهتمام سیدمحمدرضا دستغیب انتشارات میزان، حقوق جزای اختصاصی اسلام تألیف عابدین مؤمنی انتشارات سمت از جمله کتاب­‌هایی است که بر مبنای اسلامی و به شیوه تطبیقی و مقارن تدوین شده­‌است و باز هم جای تألیف کتبی از این سنخ احساس می­‌شود.

خوشبختانه در رشته حقوق و سرفصل دروس آن اخیراً اصلاحاتی انجام شده و دروسی مانند اخلاق قضاء، حقوق بشر اسلامی و... اضافه شده‌­است و حتی سرفصل دروس فقه و حقوق نیز در سال 1397 به همت دانشگاه مذاهب اسلامی اصلاح شده و با کتب فقهی و حقوقی و دروسی چون حقوق رسانه، حقوق بشر اسلامی، حقوق جزای عمومی اسلام و فقه­‌های مضاف از جمله فقه جزائی، قضائی و مدنی به روز و کاربردی شده‌­است که دانشجو با دانش‌­آموختگی در این رشته می‌تواند در ارکان جامعه مثمر ثمر باشد و مبلّغ و حقوقدان کارآمدی برای جامعه باشد.

به نظر می‌رسد رشته­‌های تخصصی میان­‌رشت‌ه­ای مانند حقوق بشر اسلامی، روانشناسی اسلامی، مشاوره ­اسلامی، مدیریت اسلامی، اقتصاد اسلامی در دانشگاه بیش از پیش احساس شده و این رشته­‌ها باید در دانشگاه توسعه و ترویج پیدا کند و اساتید متخصص جهت کرسی تدریس به­‌کار گرفته شوند تا شاهد تحول در علوم انسانی بر مبنای اسلامی باشیم.

انتهای پیام/4115/4118/