انتقال آب خزر؛ از بی‌توجهی به افکار عمومی تا استیضاح وزیر نیرو

به گزارش خبرنگار حوزه محیط زیست گروه اجتماعی خبرگزاری آنا، انتقال آب خزر به فلات مرکزی موضوعی است که این روزها به‌عنوان داغ‌ترین بحث زیست‌محیطی کشور مطرح بوده و با توجه به اظهارنظرهای مختلفی نسبت به مخالفت با آن، اجرایی شدن آن را تأمل‌پذیر کرده است.

چندی پیش پروین فرشچی معاون برکنارشده محیط دریایی سازمان محیط زیست که یکی از مخالفان این طرح بود و برخی‌ها صحبت‌هایش در خصوص این مخالفت را دلیل برکناری‌اش می‌دانند، در یک برنامه تلویزیونی به تشریح آسیب‌های زیست‌محیطی این طرح پرداخت.

بالا رفتن درجه شوری آب خزر برای سیکل زیستی خزر مضر است

فرشچی با اشاره به این مطلب که اکوسیستم خزر و گونه‌های منحصربه‌فرد موجود در آن به شوری حساسیت دارد، عنوان کرد: ما برای این‌که بخواهیم 200 میلیون مترمکعب آب را انتقال دهیم باید 3 برابر این میزان آب‌گیری شود، یعنی 3 برابر این میزان می‌بایست نمک‌زدایی شده و به دریا بازگردد و این یعنی سیکل زیستی گونه‌های خزر نادیده گرفته می‌شود.

نکته دیگری که این کارشناس حوزه محیط زیست به آن اشاره کرد این بود که همراه با این حجم آب که وارد این سیستم نمک‌زدایی می‌شود لارو و تخم‌‌های آبزیان از بین می‌رود و موضوع دیگر این‌که نمکی که ناشی از فرآیند نمک‌زدایی به آب دریای خزر بازمی‌گردد 4 برابر شوری آب دریا و حدود 50 گرم در لیتر بوده در حالی‌که میزان شوری آب خزر حدود 13 گرم در لیتر است.

سالانه 6 میلیون تن نمک را به دریای خزر وارد می‌کنیم

معاون سابق محیط دریایی سازمان محیط زیست با تأکید بر این‌که در این فرآیند سالانه حدود 6 میلیون تن نمک به خزر وارد می‌شود اذعان کرد: بعضاً اعلام می‌شود که برداشت این مقدار آب چندان مشکلی را ایجاد نمی‌کند ولی با توجه به این‌که این سرمایه‌گذاری حداقل برای یک بازه زمانی 15 ساله است، به‌نظر می‌رسد این فرآیند نمک‌زدایی در این زمان طولانی چندان به‌صرفه نباشد.

فرشچی ضمن اعلام این مطلب که روند نوسانات تراز آب خزر در دهه اخیر کاهشی بوده و پیش‌بینی می‌شود تنها امسال 7 سانتی‌متر از سطح تراز آن کاسته شود به کاهش 15 سانتی‌متری سطح تراز آب خزر در جریان فعالیت 15 ساله برای انتقال آب خزر به فلات مرکزی اشاره کرد.

عقل سالم می‌گوید شما تمام راهکارهای رفع نیازهای آبی استان را بررسی کنید

این کارشناس محیط زیست افزود: آنچه که عقل سالم مطرح می‌کند این است که شما پیش از پیشنهاد چنین طرحی باید تمام راهکارهای نیاز آبی یک استان را بررسی کنید و در نهایت به این نتیجه برسید که رفع نیاز یک استان تنها از طریق انتقال بین حوزه‌ای محقق می‌شود در حالی‌که راندمان آبیاری در استان سمنان 35 درصد است و در صورتی‌که بهره‌وری مناسب در آبیاری استان لحاظ شود، 110 میلیون مترمکعب صرفه‌جویی خواهد شد و این بدان معنی است ما به مدیریت قنات‌ها، آب باران، کشاورزی پایدار و مصرف بهینه توجهی نکرده‌ایم.

در صورت ارزش‌گذاری اقتصادی جنگل‌های هیرکانی انتقال آب خزر به صرفه نخواهد بود

معاون سابق محیط دریایی سازمان محیط زیست عنوان کرد: تخمین زده شده است که انتقال آب خزر 30 هزار اصله از جنگل‌های هیرکانی را از بین می‌برد در حالی‌که این جنگل‌ها 30 هزار سال قدمت دارد و اگر ارزش‌گذاری اقتصادی در خصوص مسیر انتقال آب خزر مورد بررسی قرار گیرد، قطعاً دست به این کار نخواهیم زد.

ارزش‌گذاری اقتصادی در کنار ارزیابی‌های زیست‌محیطی و خدمات زیست‌محیطی جنگل‌های هیرکانی برای اکوسیستم در مجموع اثرات تجمیعی را نشان می‌دهد که انتقال این پروژه آب بین‌حوزه‌ای فاقد آورده خواهد بود.

انتقال آب بین‌حوزه‌ای در هیچ کجای جهان موفق نبوده است

فرشچی با طرح این مطلب که گفته می‌شود چون کشورهای دیگر از آب خزر استفاده می‌کنند ما هم باید از آن بهره ببریم، خاطرنشان کرد: بله ما هم باید از آن استفاده کنیم ولی این بهره‌برداری باید برای رفع نیاز آب شرب، صنعت و کشاورزی استان‌های ساحلی ما همچون گلستان، مازندران و گیلان باشد.

وی افزود: تجربه انتقال بین‌حوزه‌ای نه در ایران و نه در هیچ‌ کجای جهان موفق نبوده است، بنابراین ما نباید با اتکا به این تجربه‌های ناموفق باز هم دست به این اقدام بزنیم، ما باید از آب خزر برای رفع نیازهای استان‌های ساحلی استفاده کرده و رفع نیاز آبی سمنان را از مناطق دیگر همچون بخش‌های البرزی تأمین کنیم.

تأمین آب در کشور برعهده وزارت نیرو است و به هیچ کسی هم ربطی ندارد

هجمه اعتراضات در ارتباط با این طرح و اظهارنظرهای مخالفان در ارتباط با این طرح به حدی بود که چهارشنبه گذشته عیسی کلانتری رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در واکنش به این صحبت‌ها لب به سخن گشود و گفت: عده‌ای این موضوع را مطرح می‌کنند که با طرح انتقال آب خزر به سمنان آب خزر شور خواهد شد و این در حالی است که با برداشت این میزان آب، در نهایت ۶ دهم میلیون تن نمک به دریای خزر بازمی‌گردد یعنی یک و سه دهم درصد که در ۱۰۰ سال عدد زیادی نیست.

رئیس سازمان محیط زیست در خصوص انتقادهای وارد شده مبنی بر قطع درختان در جنگل‌های هیرکانی نیز این‌گونه پاسخ داد: شما اگر سنگی را هم جابجا کنید یک اثرات زیست محیطی دارد، وزارت نیرو موظف است آب شرب، بهداشت و صنعت تمام مردم را در کشور تأمین کند و این جزء وظایف وزارت نیرو است و به هیچ کسی هم ربطی ندارد. آنها راهش را بلدند که از کجا تأمین کنند سازمان حفاظت محیط زیست فقط بررسی زیست محیطی می‌کند.

طرح انتقال آب خزر از سال 88 مطرح شده است

شایان ذکر است بنا بر اذعان رئیس سازمان حفاظت محیط زیست این طرح در سال 1388 در دستور کار استانداری قرار گرفت، در سال 89 مطالعات آن مورد تصویب وزیر نیروی دولت دوم احمدی‌نژاد قرار گرفت و خرداد ماه سال 90 به شرکت آب نیرو به‌عنوان دستگاه اجرایی ابلاغ شد.

گذر زمان در تأمین مقدمات کار این ارثیه را به دولت روحانی رساند و در 30 خرداد 91 این طرح به شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران سپرده شد.

بنابر اعلام احمد ربیعی، مدیرعامل بنیاد آب خزر این طرح یک‌بار در سال‌های ۸۸ تا ۹۰ توسط قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء مورد مطالعه قرار گرفت و بر اساس آن در سال‌های ۹۱ و ۹۲ عملیات اجرایی آن انجام شد اما به تعطیلی کشانده شد. مجدداً در سال ۹۳ توسط شرکت مشاورین مهاب قدس وابسته به وزارت نیرو بازنگری و در سیر مراحل تصویب در وزارتخانه قرار گرفت.

وزیر نیرو در صورت عدم مخالفت با طرح انتقال آب خزر استیضاح می‌شود

این طرح در آبان 93 با پیشنهاد تنی چند از نمایندگان استان‌های خراسان، سمنان و گلستان مطرح شد که از نظر فنی، برداشت آب از مخزن ۷۸ هزار میلیارد متر مکعبی دریای خزر از نظر زیست محیطی اشکالی ایجاد نمی‌کند و در نهایت در سال 97 رئیس جمهور در سفر به شاهرود با اشاره به این طرح خاطرنشان کرد: از نظر دولت مشکلات انتقال آب از شمال ایران به استان سمنان برطرف شده و کارهای مطالعاتی مربوطه نیز انجام شده است و اگر سرمایه‌داری بخواهد برای انتقال آب از شمال به مرکزیت کشور از جمله سمنان اقدام کند، دولت این آمادگی را دارد تا امکانات لازم را در اختیار او قرار دهد.

علی‌رغم همه رفت و برگشت‌های این طرح مجدداً خود نمایندگان مجلس نیز چندی پیش در اعتراض به این طرح روند فعالیت مجلس را مختل کردند و حتی کار تا اینجا پیش رفت که برخی از نمایندگان خانه ملت وزیر نیرو را تهدید کرده‌اند که اگر اعلام مخالفت با این طرح انجام ندهد وی را استیضاح خواهند کرد.

رضا اردکانیان وزیر نیرو روز چهارشنبه گذشته در حاشیه برگزاری نشست هیئت دولت عنوان کرد که هیچ اتفاق تازه‌ای در این خصوص رخ نداده و طرح هنوز در همان مرحله قبلی است. اتفاقی که این روزها درباره این طرح افتاده نه موافقت اصولی با طرح است، نه موافقت مشروط؛ بحث مخالفت و حتی اعلام بررسی مجدد هم مطرح نشده است؛ بلکه جلسه‌ای با حضور معاونان سازمان محیط زیست و سه مدیر کل محیط زیست استان مازندران و سمنان و یک مدیر کل وزارت نیرو تشکیل شده است.

نکته‌ای که در این بحث و جدل‌ها بیش از پیش خود را نشان می‌دهد این است که اگر انجام یک طرح جدای از هزینه و صرفه اقتصادی بیش از پیش برای محیط زیست آسیب‌زا است و در صورت ارزش‌گذاری اقتصادی و زیست محیطی آن چندان به صلاح کشور نیست چرا به‌جای سیاسی خوانده شدن اعتراضات طرفداران حامی محیط زیست، نمایندگان مردم و پاسخ تندی همچون این‌که « این جزء وظایف وزارت نیرو است و به هیچ کسی هم ربطی ندارد ... وزارت نیرو تأمین‌کننده آب شرب، بهداشت و صنعت در تمام نقاط کشور است، آنها راهش را بلدند که از کجا تامین کنند» با سعه صدر مخالفان را دعوت به آرامش نکرده و از مخالفان دعوت به همکاری و اظهارنظر نمی‌کند.

به‌نظر می‌رسد با وجودی که سازمان حفاظت محیط زیست تنها ناظر بر طرح انتقال آب خزر است ولی لحن تند رئیس این سازمان با مخالفان بیش از آن‌که پیش‌برنده این طرح باشد، بیشتر افکار عمومی را نسبت به حمایت سوگیرانه متولی محیط زیست کشور از چنین طرحی دارد.

انتهای پیام/4105/پ