دلایل به ثمر نرسيدن "مبارزه با مواد مخدر" چیست؟

به گزارش گروه رسانه‌های دیگر خبرگزاری آنا، ارزانی و در دستر‌س بودن مواد مخدر از مهم‌ترین علل افزایش جمعیت معتادان در ایران به شمار می‌آید. روایت‌های متفاوتی وجود دارد از زمان تقریبی دسترسی به مواد مخدر، برخی این دسترسی را ۶ تا ۱۰ دقیقه و برخی دیگر ۵۸ دقیقه عنوان کرده‌اند و مطابق اعلام دبیر شورای هماهنگی مبارزه با موادمخدر استان تهران، در ۹ ماه سال ۹۷ در مقایسه با مدت مشابه سال ۹۶،قیمت ماده مخدر تریاک ۵۵ درصد، هروئین ۵۲، مورفین ۸۷، حشیش ۳۰ درصدو شیشه ۱۲۹ درصد افزایش یافته است اما این افزایش قیمت در قبال سیر صعودی کالاهای اساسی و مورد نیاز جامعه، رقمی نیست.

تا همین چند وقت پیش، هر گرم شیشه، حدود ۵۰ هزار تومان و سه گرم تریاک ۱۲ هزار تومان بود. هر پَک گل ۲۰ هزار تومان وسه گرم حشیش ۶ هزار تومان. سه گرم شیره۲۰ هزارتومان و هروئین هر گرم ۱۲ هزار تومان. این نرخ ها در حال حاضر، کمی تا قسمتی تغییر کرده و آنطور که معاون کاهش تقاضای اعتیاد ستاد مبارزه با مواد مخدر در بهمن ماه سال گذشته گفته، هر گرم شیشه ۱۰۰ هزار تومان شده است.

ظاهرا مطابق آخرین آمارها، شمار رسمی معتادان کشور به دو میلیون و ۸۰۸ هزار نفر رسیده و افراد ۱۵ تا ۶۴ ساله بیشترین مصرف‌کنندگان مواد مخدر را در برمی گیرند، در چنین شرایطی جای مطرح کردن این پرسش وجود دارد که چرا به‌رغم تلاش‌های بسیار و البته پرداخت هزینه‌های هنگفت مالی و جانی در بحث کنترل و کاهش مصرف مواد مخدر در کشور، توفیق چندانی حاصل نشده است؟

اگر گفته های بیژن صفوی، مدرس دانشگاه و پژوهشگر شاخه اقتصاد سیاسی را بپذیریم، مشکلات اقتصادی و بیکاری می تواند رفتارهای پرخطر را در جامعه افزایش دهد. علاوه بر آنچه گفته شد، بسیاری از کارشناسان معتقدند، دولت باید به جای تأكید بر صرف هزینه هنگفت برای مبارزه با مواد مخدر در قالب کشف و انهدام، عمده تمرکز و فعالیت‌های خود را صرف اصلاح زیرساخت‌های نامناسبی بکند که زمینه‌ساز گرایش جوانان به اعتیاد شده است. فراهم‌ شدن زمینه‌های مناسب برای استفاده از ظرفیت‌ها و توانایی‌های افراد در جامعه، فراهم کردن بسترهایی برای آموزش مطلوب جوانان، فرهنگ‌سازی مناسب و… از جمله اقداماتی است که به‌زعم عده زیادی از کارشناسان می‌تواند به هدایت فعالیت افراد جامعه و از جمله جوانان به مسیر ایده آل منجر شود و البته این اقدامات نیاز به هزینه‌های هنگفت، مطالعات و پژوهش‌های بسیار، صرف انرژی کارشناسان و متخصصان امر دارد که در بلندمدت نیز امکان‌پذیر است.

ضعف در اطلاعات و نبودن پژوهش‌های علمی
آنطور که فدا حسین مالکی، دبیر اسبق ستاد مبارزه با مواد مخدر می‌گوید: «یکی از اولین و مهم‌ترین دلایل برای به ثمر نرسیدن موضوع مبارزه با مواد مخدر، وجود ضعف در اطلاعات و عدم پژوهش‌های علمی لازم در زمینه مبارزه با مواد مخدر در ستاد مبارزه با مواد مخدر است.»

او ادامه می دهد: «البته تجارت مواد مخدر مشکل منطقه ای و جهانی است و مبارزه با این معضل به تلاش های منطقه ای و جهانی نیاز دارد و از سوی دیگر ایران با کشوری چون افغانستان روبه روست که مواد سنتی تولید می کند. ما حدود ۹۰۰ کیلومتر مرز مشترک با کشور افغانستان داریم و حدود ۹ هزار تن تریاک در این کشور تولید می شود.از طرف دیگر مواد صنعتی که خیلی خطرناک تر و پیچیده تر از مواد سنتی است از طریق ترکیه وارد کشور ما می شود. بعضا برخی از این مواد مثل شیشه و کریستال و حتی قرص به صورت ابزارهای خیلی ساده تهیه شده و در دسترس جوانان قرار می گیرد.»

نادر طهورا پژوهشگر حوزه مواد مخدر بر این امر تأكید می‌کند که تا پیش از سال ۱۳۸۵ کمتر با مسئله مصرف مواد شیمیایی مانند شیشه روبه‌رو بودیم، اما در سال‌های پس از آن، مصرف این‌گونه مواد افزایش بسیاری یافته است. وقتی کلانشهرها پیچیده می‌شوند مشکلات آنها نیز پیچیده‌تر خواهد شد. عوامل و متغیرهای زیادی دست به دست هم دادند که مشکلات این حوزه و بروز آن بیشتر شود. یکی از موضوع‌هایی که بسیار بر این مسئله اثر می‌گذارد، مسائل اقتصادی و حوزه‌هایی مانند بیکاری است. در یک جامعه حمایت‌ها و خدمات اجتماعی در حوزه‌هایی مانند بیکاری، بیمه و گذران اوقات فراغت بر میزان آسیب‌های اجتماعی به ویژه سوءمصرف مواد مخدر اثر می‌گذارد.

وی عنوان می‌کند: «اعتیاد هم اکنون جزء چهار بحران و مسئله اصلی جهانی به حساب می آید.

بر اساس برآورد سازمان ملل متحد ۲۰۰ هزار خانواده افغانی مشغول کشت تریاک اند و ۳۳ میلیون دلار از این طریق درآمد کسب می کنند و حجم معاملات کارتل‌های جهانی مواد مخدر ۲/۵ تریلیون دلار است. این مقدار، از درآمد حاصل از صادرات نفت در جهان بیشتر و تنها از درآمد حاصل از صادرات اسلحه در جهان کمتر است. همچنین بر اساس گزارش سالیانه سازمان ملل در سال ۲۰۰۷ تولید تریاک در افغانستان به ۶۱۰۰ تن رسیده است و سطح زیر کشت تریاک نیز ۱۶۵ هزار هکتار در سال ۲۰۰۶ اعلام شده که بیش از ۶۰ درصد بالاتر از سال ۲۰۰۵ است. از طرفی کشور ایران به علت همسایگی با کشورهای تولیدکننده مواد مخدر همیشه در معرض خطر ابتلا به این مواد بوده است. بنا برآمارهای موجود در ایران امروز بیشتر از دو میلیون مصرف کننده مواد مخدر وجود دارد که ازاین تعداد بیشتر از یک میلیون و دویست هزار نفر معتادند و بقیه به صورت تفننی مصرف می کنند. نکته مهم‌تر اینکه بیش از ۵۲ درصد از زندانیان امروز کشور به‌طور مستقیم یا غیر مستقیم در ارتباط با خرید و فروش و مصرف مواد مخدر دستگیر و زندانی شده اند.»

گفته می شود، آغاز برنامه های پیشگیری از اعتیاد در كشور ما به سال ۱۳۷۵ باز می گردد، زمانی كه برای اولین بـار مطالعه جامعی در خصوص راه‌های موفق پیـشگیری از اعتیـاد در كـشورهای دیگـر جهـان صـورت گرفت و « برنامه جامع پیشگیری از اعتیاد» با تكیه بر اصول آزمـایش شـده جهـانی و بـا انطبـاق بـا شرایط اجتماعی كشورمان طراحی وبه اجرا گذاشته شد . با استقبال مردم ومسئولان اسـتان‌ها وشـهرها این برنامه با سرعت غیر قابل پیش بینی گسترش یافت، لیكن عمر مفیـد آن در هـر منطقـه عملیـاتی بیش از ۱۰ سال نبوده است.

طهورا معتقد است: یكی از مهم‌ترین دلایل آن ، عدول فعالیت‌ها از اصول برنامه و تكیه برنامه های عملیاتی منطقه بـر اهداف علمی روش های پیشگیرانه و عمدتا در گروه های در معرض خطر بوده اسـت. روش هـایی كه با گذشت زمان ارتقای ناچیزی یافت و منجر به رشد قابل توجهی در مهـارت گروه‌هـای مختلـف جامعه در استفاده از راهبردهای متعدد پیشگیرانه نگردید. در حال حاضـر گرچـه دسـت انـدركاران مربوطه در سازمان های مختلف دولتی و غیر دولتی به انجام فعالیت های پیشگیرانه علاقه نـشان مـی دهند، ولی اطلاعات علمی مناسبی در مورد نحوه برنامه ریزی و طراحی یك فعالیت پیشگیرانه موفق وجود ندارد.

طی دو دهه اخیر، دانش پیشگیری در جهان پیشرفت قابـل ملاحظـه ای داشـته و موجب تعمیق راه‌های مؤثر در خانواده ، مدرسه ، كارگاه و كارخانه ، محله های شهر و روسـتا شـده است كه از ابزارهای گوناگـون همسالان ، رسانه ها و نظام بهـداشتی ، درمـانی در آن اسـتفاده شـده است. هر ساله هزاران مقاله وگـزارش در این خصوص منتشر می شود و افراد علاقه مند را با یافته های جدید در مورد میزان تأثیر هر شیوه برای هر گروه هـدف و جوامـع گونـاگون آشـنا مـی‌کند.

طهورا تأكید می کند: طراحان ومجریان برنامه های پیشگیری از سوء مصرف مواد، می توانند با اتكا به شـناخت از شـرایط جامعه خود و تسلط به روش های تجربه شده در جوامع دیگرو با استفاده از قوه ابتكار خود در سـیر زمان، فعالیت های خود را مورد بازبینی و ارتقاء قرار دهند. زمان تكـرار خطاهـا و آزمـایش گذشته است. علاقه مندان صاحب نظــر می تواننـد موفقیـت بـسیــاری از روش هـا را پـیش بینـی نمایند و در صورت تردید، میـزان موفقیـت را بـا روش هـای علمـی مـورد ارزشـیابی قـرار دهنـد. پیشگیری از اعتیاد كه با تغییر فرم‌های اجتماعی ، باورها و ارزش‌ها و رفتار انسان‌ها همـراه اسـت، امـرپیچیده ای است كه نمی بایست با ساده انگاری بدان پرداخت.

منبع:رسالت

انتهای پیام/4112/