یک پژوهشگر دینی: حرف‌های مفتی عربستان خرافات است/ در روند پیگیری فاجعه منا، تدبیر جای خود را به لجبازی ندهد
مریم یوسفی: نزدیک به 250 ایرانی در جریان فاجعه منا کشته شده‌اند و صدها نفر هم مفقود و مجروح هستند. در این شرایط هنوز بستر حقوقی پیگیری این موضوع در فضای بین‌المللی گشوده نشده است. برخی معتقدند می‌توان در دادگاه‌های بین‌اللملی علیه عربستان شکایت کرد و برخی دیگر اظهار نظر حقوقی را نیازمند روشن‌شدن ابعاد حادثه می‌دانند. در همین باره با دکتر علی کرمی فریدنی استاد دانشگاه، پژوهشگر دینی و مترجم قرآن گفت‌وگویی را انجام دادیم که در ادامه می‌خوانید:
عربستان سعودی در حادثه منا و فاجعه‌ای که اتفاق افتاد، چقدر مقصر است؟
پیش از هر چیز باید این فاجعه به همه مسلمانان و خانواده‌هایی که داغدار شده‌اند، را تسلیت گفت و همچنین از خدا بخواهیم چنین مسائلی برای مسلمانان و غیر مسلمانان و هیچ انسانی پیش نیاید.
در پاسخ به این سوال باید بگویم که زائران مهمان خدا هستند و به قول سعودی‌ها آنها ضیوف‌الرحمان هستند که خداوند آنها را به مهمانی دعوت کرده است. پس از آن این زائران مهمان دولتی هستند که مسئولیت برگزاری این مهمانی را دارد. بنابراین وظیفه حکم می‌کند که میزبان مهمانانش را گرامی بدارد، به آنها احترام بگذارد و حقوق آنها را رعایت کند.
پس میزبان باید تدابیری را بیاندیشید که در قلمرو قدرت خود برای کسانی که به آن کشور سفر کرده‌اند مشکل، درد و رنجی پیش نیاید. از این بابت حتما دولت عربستان مسئول است. البته مهمانان نیز باید به قوانین کشور میزبان احترام گذاشته و آن قوانین و مقررات را رعایت کنند.
حالا در فاجعه منا باید میزبان به این سوال‌ها جواب دهد که آیا این میزبان احساس مسئولیت داشته است؟، حقوق مهمان را رعایت کرده است؟ امنیت را فراهم کرده است؟
چطور می‌توان پاسخ این سوال‌ها را داد؟
باید یک گروه بی‌طرف از دنیای اسلام و از کشورهای مختلف تشکیل شود و اگر میزبان کوتاهی کرده باشد و مشخص شود این کوتاهی در تامین امنیت حجاج به عمد بوده است، در مجامع بین‌الملل به آن رسیدگی شود. نمی‌شود بدون بررسی علت و دلایل این فاجعه شتاب‌زده صحبت کرد. باید به همه مسائل رسیدگی شود.
اما اینکه ما از ابتدا بگوییم دولت خائن سعودی، نه تنها مقامات این کشور دیگر درباره دلایل واقعی این فاجعه با ایران همکاری نمی‌کنند، بلکه تدبیر جایش را به لجبازی در رسیدگی به حقایق این پرونده خواهد داد.
البته رسانه‌های عربی، بخصوص رسانه‌های عربستان درباره ایران بسیار موضع‌گیری می‌کنند. یعنی در این فضا نمی‌شود حقایق این پرونده را روشن کرد؟
دقیقا از لحظه‌ای که این فاجعه رخ داد من اخبار رسانه‌های عربی و همچنین سعودی را رصد می‌کردم، در ابتدا لحن آرام‌تری داشتند به درخواست کشورها برای رسیدگی به وضع مفقودان و زائرانشان، اما زمانی که در ایران واکنش‌ها شدت گرفت، آنها هم در مقابل خبرهایی دروغ را علیه ایران منتشر کردند و اینکه ادعا کردند که ایرانی‌ها مقصر این فاجعه بوده‌اند.
یا در شبکه سعودی، سخنگوی پادشاهی عربستان ایرانی‌ها را متهم به توقف کرده و گفت آنها شعار یا حسین می‌دادند، ایستاده بودند و همین توقف باعث این فاجعه شده است که به نظرم ادعایی درستی نیست و هیچ وجدانی قبول نمی‌کند که مقصر این مساله حجاج ایرانی باشند.
در مقابل، در شبکه‌هایی اجتماعی و رسانه‌های داخلی کشور نیز این فضا ایجاد شده است.
بله. متاسفانه این فضا ایجاد شده است. حتی در رسانه‌های ایرانی فیلمی منتشر و عنوان شد که دلیل این فاجعه رفتن جانشین ولی‌عهد عربستان به این مراسم بوده است که مشخص شد این خبر جعلی است. به نظرم این فضا ما را از رسیدگی شفاف به ابعاد این فاجعه دور می‌کند.
برخی پس از فاجعه منا از لغو حج تمتع گفتند. این موضوع از لحاظ فقهی امکان‌پذیر است؟
این موضوع از نظر فقهی یک بحث است و از لحاظ سیاسی یک بحث دیگر. اگر مرجعی تقلیدی واقعا تشخیص دهد این حج باعث ذلت و تحمیل و آزار به مسلمانان می‌شود می‌تواند این مساله را اعلام کند. اما اگر بخواهیم با نگاه سیاسی نسبت به لغو حج واجب اقدام کنیم، امکان‌پذیر نیست.
مفتی اعظم عربستان سعودی گفته بود این اتفاق قضا و قدر الهی بود، نظر شما چیست؟
حرف‌های این مفتی خرافات است و فاجعه مکه ارتباطی به قضا و قدر الهی ندارد. موضوع قضا و قدر بسیار پیچیده و فلسفی است اما خرافاتی در این باره در میان بسیاری از مفتی‌های عربستانی وجود دارد که شناخت و درک درستی از این مساله ندارند.
اینکه یک کشوری نمی‌تواند مدیریت کند، نامش قضا و قدر نیست. اگر این کشور و مقامات آن توانایی اداره این مراسم را ندارند نمی‌توان برای پنهان کردن ابعاد این فاجعه به موضوع قضا و قدر چنگ بزنند.
من امیدوارم سعودی‌ها قبول کنند که مدیریتشان مشکل داشته است.
اگر عربستان این مساله را نپذیرفت، چه اتفاقی خواهد افتاد؟ حق و حقوق کسانی که در این فاجعه آسیب دیده‌اند و یا عزیزانشان را از دست داده‌اند، چه می‌شود؟
باید اراده قوی داشته باشیم. باید یک دایره وسیع از کشورهای اسلامی را در این ارتباط بسیج کنیم، حتی از مجامع بین‌الملل بخواهیم که بر ابعاد این رسیدگی نظارت داشته باشند. زمانی که مدارک و اسناد جمع‌آوری شد از سازمان‌های جهانی بخواهیم که از عربستان بخواهد که مساله حقوقی این فاجعه را بپذیرد و عذرخواهی کند.
دیپلماسی کشورمان تا کنون در این باره چگونه عمل کرده است؟
به نظرم اقدامات خوبی انجام شده است اما کافی نیست. البته اینکه بخشی از تلاش‌های ایران برای رسیدگی به این مساله و کمک به زائرین ایرانی به نتیجه نرسیده است به دلیل فضا و تنشی که میان دو کشور ایران و عربستان ایجاد شده، ارتباط دارد.
متاسفانه هنوز کشورهای اسلامی صدای و موضع واحدی در این باره نداشته‌اند، در این میان برخی کشورها نیز مشکلات‌شان با سوریه و یمن را زمینه عقده‌گشایی کرده‌اند. اما من امیدوارم با تلاش آقای ظریف و همکارانش ابعاد حقیقی این فاجعه هم روشن شود.
انتهای پیام/