از زدن زیر میز برجام توسط «کدخدا» تا تعلل اروپا در اینستکس/ سیاست‌خارجی دولت روحانی در 2 سال اخیر به کدام مسیر می‌رود؟
گروه سیاسی خبرگزاری آنا، «تعامل با غرب و حل مشکل هسته‌ای از طریق مذاکره» مهم‌ترین استراتژی حسن روحانی در دولت یازدهم و دوازدهم بوده و هست. او زمانی با شعار «چرخیدن سانتریفوژها هم‌زمان با چرخیدن تولید کشور» بر سرکار آمد. وی در سال 1394 با طرف‌های غربی به توافقی موسوم به برجام رسید. او در چند سال اخیر اصول دو دولت خود را برپایه ارتباطات خارجی با دول غربی و بزرگ استوار و غالباً تمام مسیرش در تعامل سیاست‌خارجی را در برجام خلاصه کرد.
رئیس‌جمهور با شعار بازگشت عزت به پاسپورت ایرانی مذاکرات را آغاز کرد و روزی در نشست دانشجویی دانشگاه شریف گفته بود«مذاکره با آمریکا یعنی دیدن کدخدای ده»! از سویی دیگر بسیاری از تحلیل‌گران عملکرد چهار سال اول دولت روحانی در برجام را به باد انتقاد گرفته و این طریق مذاکره را اشتباه خواندند.
بر اساس این گزارش؛ بعد از امضای توافقنامه هسته‌ای بین ایران و 5+1، دولت در فکر رسیدن به برجام‌های 2 و 3 نیز بود؛ اما یک ماجرا تمام سناریوهای بعدی دولت روحانی را به چالش کشید؛ آمدن ترامپ به کاخ‌سفید!
بدعهدی‌های آمریکا در برجام تا آنجا ادامه پیدا کرد که هجدهم اردیبهشت ماه سال 1397 دونالد ترامپ در یک تصمیم جنجالی فرمان خروج از توافق هسته‌ای و بازگشت تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی ایران را صادر کرد. پس از آن اروپا از ایران خواست برجام را همچنان به‌عنوان «چارچوب قانونی بین‌المللی برای حل اختلاف» حفظ کند و به‌عنوان طرف غربی توافقنامه برجام، از راه‌اندازی کانال ویژه مالی با عنوان (SPV) برای مبادله پول ناشی از فروش نفت خبر داد.
آن طرف میز برجام و در مقابله با ایران تنها آمریکا قرار نداشت؛ بلکه اروپایی‌ها نیز طرف مذاکره با ایران بودند. دولت روحانی بعد از خروج آمریکا از برجام یک سال سکوت مطلق را در پیش گرفت؛ تا اینکه در فروردین سال 1398 روند کاهش تعهدات برجامی را کلید زد. موضوعی که در گام دوم پیگیری شد و باید منتظر گام سوم آن در شهریورماه سال جاری باشیم. البته از طرفی دیگر محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه و تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران به‌دنبال ایجاد سازوکار مالی به نام «SPV» و «اینستکس» با اروپا بود که تاکنون به نتیجه مشخصی نرسیده؛ اما سازوکار مالی اینستکس به تهاتر کالای و نفتی بین ایران و اروپا معروف شده است و نقد بسیاری را در پی داشته است.
برخی از تحلیل‌گران داخلی و خارجی به این اعتقاد دارند که اشتباه محاسباتی دولت روحانی در مورد آمریکا و اروپا، بزرگنمایی بیش از حد توافق هسته‌ای بود که خروج آمریکا از آن دولت و اقتصاد را با بحران‌های فراوان مواجه کرد.
از سوی برخی جریان‌های سیاسی می‌گویند که دیگر نبود برنامه در دولت برای پسابرجام، کم‌کم رگه‌هایی از اختلاف را در دولت نمایان کرد. چرا که دولت تمام توان خود را برای به نتیجه رسیدن با غرب گذاشته بود و اکنون در مواجه با بدعهدی آمریکا و اروپا نه فرماندهی واحدی برای برون‌رفت از مشکلات اقتصادی به‌وجودآمده داشت و نه تیم منسجم و برنامه اقتصادی!
بر همین رو، همه این اتفاقات در حالی رخ داد که رهبر معظم انقلاب در مراسم تنفیذ حکم دوازدهین دوره ریاست جمهوری در تاریخ 12/5/96 خطاب به رئیس‌جمهور فرموده بودند: «چهار دهه تجربه فعّالیّت بین‌المللی به ما نشان داده هزینه تسلیم در برابر قدرت‌های زورگو به‌مراتب بیشتر از هزینه ایستادگی در مقابل آن‌هاست؛ تسلیم شدن در مقابل زورگویی قدرت‌های زورگو، ملّت‌ها و کشورها را بیچاره کرده و راه‌های پیشرفت آنها را به معنای واقعی کلمه مسدود می‌کند».
در همین زمینه سید امیرحسین قاضی‌زاده‌هاشمی، عضو هیئت رئیسه مجلس شورای اسلامی در گفتگو با خبرنگار گفته که متأسفانه دولت برای عهدشکنی‌های بعد از برجام سناریویی نداشت، تمام تخم مرغ‌های خود را در سبد برجام گذاشت و بعد از آن سردرگم شد و می‌بینید که در شرایط کنونی کشور همچنان منتظر برنامه دولت است.
اسدالله بادامچیان از فعالان سیاسی کشور و دبیرکل حزب مؤتلفه اسلامی نیز در همین زمینه به خبرنگار گفته که آرزو می‌کند دولت آقای روحانی در دوره دوم خود بتواند خدمات بزرگی برای کشور انجام دهد. او ادامه داد که نقد احزاب به دولت برای این است که شرایط به نفع کشور تغییر کند. مشکل دولت تدبیر و امید این است که یک سری وعده داده که تحقق نیافته و مردم اکنون از دولت می‌پرسند چرا این وعده‌ها تحقق نیافته است.
وی ذهنیت خوشبینانه دولت به برجام مورد نقد قرار می‌دهد و به این نکته اشاره می‌کند که دولت تصور می‌کرد مذاکره با دولت‌های اروپا و آمریکا برایشان برد-برد خواهد بود، ولی همان موقع به اینها تذکر دادیم که آمریکا و اروپا به شما برد-برد نمی‌دهند و البته شما هم نمی‌توانید به آنها برد بدهید اما توجه نکردند و مشکل‌آفرین شد.
او به خبرنگار آنا گفته که البته برجام جنبه مثبت هم داشت و آن اینکه جمهوری اسلامی ایران اعلام کرد اهل مذاکره است، اما مذاکره مقاومتی نه مذاکره تسلیم! و اینکه وزیر امور خارجه ما با وزیر امور خارجه آمریکا برابر نشست، چیزی نبود که کسی آن را منفی بداند.
بادامچیان معتقد است که برجام اگر کامل اجرا شود، فقط 20 درصد در روند کشور تأثیر دارد و اگر هم انجام نشود 10 درصد تأثیر منفی خواهد داشت که البته تاکنون هم که چیزی از برجام انجام نشده است. بنابراین لازم است دولت ذهنیت خودش را از اینکه اگر برجام نباشد، چه می‌شود، خارج کند و به طرف اتکا به قدرت مردم و عظمت رهبر معظم انقلاب و ولی فقیه برود در آن صورت مشکلات به‌راحتی حل می‌شود.
حتی افرادی مانند, عباس آخوندی که وزیر راه و شهرسازی دولت روحانی بود به سیاست‌خارجی تاخته است. به گفته آخوندی، «دولت در حوزه اقتصاد گفتمان منسجم و صریح و دانش کافی بین‌المللی نداشته است.
آخوندی که در اواسط سال 97 از قطار دولت پیدا شده در گفتگویی دستگاه دیپلماسی ایران را متهم کرده که «درک درستی از تحولات جهانی» ندارد.
او توضیح داده که «ما به جای اینکه برویم با اروپایی که در معرض تهدید آمریکا قرار گرفته بود و به خاطر منافع خودش و نه به خاطر منافع ما علاقه‌مند بود که در کنار ما قرار بگیرد، هم‌راستا شویم شروع به چانه‌زنی کردیم».
گفتنی است؛ تنها اصولگرایان منتقد شرایط و انفعال دولت در مقابل آمریکا نیستند، بلکه افرادی مانند بهزاد نبوی نیز گفته‌اند در شرایط کنونی مذاکره کردن با آمریکا اصلاً به نفع شرایط ایران نیست و باید با آمریکا مذاکره نکرد.
اصلاح‌طلبان حتی در این دو سال پا را فراتر گذاشته و از روحانی خواسته‌اند استعفا دهد؛ البته روند سیاست‌خارجی دولت دوازدهم بخشی از انتقاد اصلاح‌طلبان به روحانی است. صوفی در همین رابطه به خبرنگار آنا گفته بود که اگر دولت او نمی‌تواند به مسیر درست بیاید باید استعفا دهد. البته اصلاح‌طلبان و دولت دستکم تا زمستان سال ۱۳۹۶ رابطه‌ای نسبتاً نزدیک را تجربه می‌کردند.
انتهای پیام/4034/4082/پ
انتهای پیام/