اما و اگرهای تدبیر حذف 4 صفر از پول ملی/ تجربه کشورهای دیگر دراین‌باره چیست؟
هیئت دولت در جلسه صبح چهارشنبه(۹ مردادماه) به ریاست حسن روحانی رئیس‌جمهور، لایحه پیشنهادی بانک مرکزی مبنی بر تغییر واحد پول ملی از ریال به تومان و حذف چهار صفر را بعد از گذشت ۲۴ سال به تصویب رساند.
این تصمیم باهدف حفظ کارایی پول ملی، تسهیل و بازیابی نقش ابزارهای پرداخت نقد در تبادلات پولی داخلی، اتخاذ شد. کارشناسان اما معتقدند حذف صفر از پول هیچ تأثیری بر متغیرهای اقتصادی نظیر تورم، بیکاری، رشد یا رکود اقتصادی، تولید، ارزش پول و قدرت خرید ندارد زیرا این متغیرها تحت تأثیر سیاست‌های اقتصادی پولی، مالی و درآمدی دولت قرار داشته و متأثر از تعداد صفرهای پول نیستند چراکه کشورهای بسیاری این کار را انجام دادند و نتیجه‌خاصی حاصل نشد.
حذف صفرها پیشنهادی است که سال‌های زیادی مطرح‌شده اما تاکنون به تصویب هیچ دولتی نرسیده بود؛ برای بررسی این تصمیم با صاحب‌نظران این عرصه به گفت‌وگو پرداخته‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
حذف صفر از پول ملی کار خطرناکی است
مخالفان این تصمیم معتقدند حذف صفر از پول ملی منجر به ایجاد تورم می‌شود و اگر بسترهای لازم فراهم نباشد تصمیم درستی نیست. علاء‌الدین میرمحمدصادقی، نایب‌رئیس اتاق بازرگانی تهران و رئیس هیئت‌امنای سازمان اقتصاد اسلامی درمورد حذف چهار صفر از پول‌ملی میگوید: «دولت حذف چهارصفر پول ملی را پیشنهاد کرده اما این لایحه باید به مجلس برود، این تصمیم بسیار کار خطرناکی است و باعث ایجاد تورم می‌شود و باید مطالعه بیشتری در این مورد صورت گیرد، این یعنی هزار تومان می‌شود یك تومان و این تصمیم خوبی نیست.»
او تأکید می‌کند: «این اتفاق نیاز به مطالعه دقیق و پخته دارد و اثر اقتصادی بسیار زیادی خواهد داشت، بنابراین اگر زمینه‌های آن فراهم نباشد خطرناک است و باید جوانب امر کامل دیده شود.»
حذف صفر از پول ملی کار باطلی است
حذف صفر از پول ملی کشور به‌زعم عده‌ای از کارشناسان اقتصادی نتیجه مثبتی ندارد، بلکه بیشتر منجر به افزایش هزینه برای جایگزینی اسکناس‌ها می‌شود. حذف صفر شاید به‌تنهایی نتواند به بهبود اقتصاد کمک کند و نباید انتظار بیهوده‌ای از آن داشت.
حسین صمصامی سرپرست اسبق وزارت اقتصاد و امور دارایی نیز دراین‌باره ضمن اشاره به حذف چهار صفر از پول ملی میگوید: «با حذف صفر هیچ اتفاقی در اقتصاد کشور رخ نمی‌دهد زیرا این کار فقط امری حسابداری محسوب می‌شود. ضمن اینکه برای جایگزینی اسکناس‌های موجود با اسکناس‌های جدید، هزینه زیادی صرف می‌شود که به جامعه تحمیل خواهد شد.»
او حذف صفر از پول ملی را کار باطلی می‌داند و تأکید می‌کند: «با توجه به وجود ابزارهای الکترونیکی پرداخت و کارت‌های اعتباری این کار هیچ کمکی به اقتصاد نمی‌کند. اگر هیئت دولت وقت خود را به‌جای صرف در مسائل پوچ این‌چنینی به مهار تورم، کاهش نرخ ارز و افزایش ارزش پول ملی، کاهش قیمت مسکن، توزیع متعادل درآمد و اصلاح سیستم بانکی که باعث ایجاد شکاف طبقاتی و تورم در جامعه شده، اختصاص می‌داد امروز وضعیت کشور به‌مراتب بهتر از وضعیت فعلی بود.»
صمصامی می‌افزاید: «دولت از اولویت‌های اقتصاد کشور آگاه نیست. حذف چهار صفر از پول ملی به تقویت پول ملی منجر نمی‌شود بلکه افزایش ارزش پول ملی به ساختار و تولید اقتصاد و اشتغال مربوط می‌شود. وقتی رشد اقتصادی در سال منفی پنج درصد،
سرمایه‌گذاری منفی و رشد نقدینگی به ۲۱ درصد رسیده باشد، چگونه می‌توان پول ملی را تقویت کرد!»
حذف صفر باعث سهولت در مبادلات می‌شود
اما موافقان حذف صفر از پول ملی، آن را عامل واقعی شدن ارزش پول می‌دانند که می‌تواند به تسهیل در مبادلات کمک کند. شاید مهم‌ترین کاربرد حذف صفر در اقتصاد حفظ ارزش پول ملی باشد که نظر موافقان این طرح را به خود جلب کرده است.
طهماسب مظاهری، مدیرکل اسبق بانک مرکزی حذف چهار صفر از پول ملی کشور را مثبت ارزیابی می‌کند و میگوید: «از طرح حذف صفر از پول ملی نمی‌توان بیش‌ازاندازه انتظار داشت. نباید تصور شود که با این کار همه مشکلات اقتصادی رفع می‌شود. حذف صفر از پول ملی می‌تواند باعث سهولت در مبادلات مردم شود اما درصورتی‌که این طرح به‌خوبی عملیاتی شود.»
مظاهری با اشاره به اینکه پیشنهاد حذف صفر از پول ملی در زمان تصدی او در بانک مرکزی مطرح‌شده، می‌افزاید: «پیشنهاد من از میان حذف سه صفر، چهار صفر یا ۶ صفر از پول ملی، حذف چهار صفر بود و هیئت دولت هم آن را تائید کرده است. ضمن اینکه با حذف صفر، تغییر نام پول ملی از ریال به تومان صورت بگیرد زیرا مردم با آن آشنا هستند و برای آن‌ها با سهولت بیشتری همراه است.»
او در پایان اضافه می‌کند: »درصورتی‌که دولت و بانک مرکزی توضیحات کاملی به مجلس در راستای حذف صفر از پول ملی ارائه کنند، به‌طورقطع این طرح تصویب می‌شود زیرا این مصوبه در جهت حفظ منافع مردم است.»
برای بررسی نظر مجلس درمورد این تصمیم با دو تن از نمایندگان به گفت‌وگو پرداختیم.
حذف صفرها از پول ملی نقدینگی را کنترل نمی‌کند
محمد حسینی، عضو کمیسیون برنامه‌وبودجه مجلس شورای اسلامی نیز دراین‌باره بیان می‌کند: «بانک مرکزی لایحه‌ای تقدیم هیئت‌وزیران کرده بود و با توجه به میزان حجم نقدینگی، شرایط تبادل منابع مالی به‌خصوص پول در رونق اقتصادی و
دادوستدهای رایج در کشور که بیشتر بر اساس تومان اتفاق می‌افتاد، موضوع حذف چهار صفر از پول ملی موردبررسی قرار گرفت.»
او با اشاره به جنبه و تأثیر روانی این تصمیم، میگوید: «این مصوبه نقاط قوت و ضعفی دارد و یکی از نقاط قوت درمورد بار روانی برای نقل‌وانتقال پول است، مردم در صحبت‌ها و معاملات تجاری محاوره‌ای بیشتر از واژه تومان استفاده می‌کنند اما در نوشتار اعداد و ارقام صورت‌های مالی از ریال استفاده می‌شود و همین موضوع باعث ایجاد مشکلاتی شده بود.»
حسینی می‌افزاید: «همچنین برای نقل‌وانتقال پول، فضای الکترونیکی حاکم است که نیازی به اسکناس رایج نیست، بیش از ۸۵ درصد نقل‌وانتقالات مالی در داخل کشور به وسیله سیستم‌های الکترونیکی انجام می‌شود.»
عضو کمیسیون برنامه‌وبودجه با بیان اینکه با حذف صفر از پول نیاز به چاپ مجدد اسکناس و سکه هستیم، ابراز می‌کند: «اگر بخواهیم چهار صفر را در پول ملی حذف کنیم کل اسکناس و سکه‌های رایج در کشور باید از دور خارج شوند و اسکناس جدیدی را جایگزین کنیم، موضوع امحا کردن این‌ها و چاپ جدید با توجه به شرایط موجود هزینه‌های قابل ملاحظه‌ای دارد اما با توجه به اینکه امروز بسیاری از تغییرات و نقل‌وانتقالات پول نیاز به اسکناس ندارد این عدد نسبت به گذشته بسیار کاهش یافته و همین امر باعث اقتصادی‌تر شدن فعالیت‌هاست.»حسینی این تصمیم را در کاهش تورم و نقدینگی مؤثر نمی‌داند و تأکید می‌کند: «اما اینکه آیا در کاهش تورم، میزان نقدینگی مؤثر است درست نیست و آثار این‌چنینی ندارد، اگر فکرکنیم چهار صفر را از پول ملی حذف کنیم می‌توانیم با این حرکت شاهد کاهش تورم باشیم یا رونقی در اقتصاد ایجاد کنیم محقق نخواهدشد اما این موضوع فقط ازلحاظ روانی کمک به‌سزایی در تبادل پولی بین خریدار و فروشنده مؤثر است.»
حذف صفرها باعث چرخش نقدینگی و کاهش میزان چاپ پول و تورم است
غلامرضا کاتب، رئیس کمیسیون تدوین آیین‌نامه داخلی مجلس نیز درمورد حذف چهار صفر از پول درپاسخ به اینکه آیا مجلس با این مصوبه موافقت می‌کند یا خیر،میگوید:«نمی‌دانم برای اجرای این مصوبه از نظر قانونی نیاز به مجوز مجلس است یا اجرای آن در اختیارات دولت است، چراکه تابه‌حال چنین موردی را در کشور نداشتیم.»
او با اشاره به تبعات منفی و مثبت این اقدام، می‌افزاید:«از تبعات منفی حذف صفر پول ملی این است که ارزش پول ملی به شدت کاهش پیدا می‌کند و در نتیجه منجر به تورم و درنهایت مجبور به پذیرش حذف این صفرها شده‌ایم. از اثرات مثبت این اقدام چرخش نقدینگی و کاهش میزان چاپ پول و تورم است، تجربه ترکیه در این مورد مثبت است اما به این بستگی دارد که بعدازاین چقدر بتوانیم تورم را کنترل و ارزش پول ملی را حفظ کنیم.»
کاتب درپاسخ اینکه آیا نتایج مثبت یک احتمال هستند یا می‌توان با قطعیت این تصمیم را گرفت، میگوید: «حذف صفرها عواملی هستند که به بهبود شرایط کمک کنند و نمی‌توان گفت بی‌اثر است و باید عملکرد بانک مرکزی را ارزیابی کرد.»
حذف چهار صفر از پول ملی، ارزش پول را افزایش نمی‌دهد
سید یاسر جبرائیلی، کارشناس مسائل اقتصادی اما حذف صفر از پول ملی را اولویت نمی‌داند و معتقداست حذف چهار صفر از پول ملی، نه ارزش پول ایران را افزایش خواهد داد و نه باعث کاهش تورم خواهد شد.
جبرائیلی دراین‌باره میگوید: «ارزش پول یک کشور به قدرت تولیدی آن بستگی دارد نه به عددی که روی کاغذهای اسکانس آن نوشته می‌شود. تنها اثر چنین اقدامی، همان است که آقای همتی رئیس‌کل بانک مرکزی گفته‌اند: «حذف چهار صفر به این معنا است که به‌جای ۱۰ هزار تومان گفته شود ۱۰ تومان.»
او با اشاره به اینکه تاکنون مراجع رسمی برآوردی درمورد هزینه‌های این اقدام انجام نداده‌اند، می‌افزاید: «اما آنچه همتی، رئیس‌کل بانک مرکزی نگفته، هزینه‌های این «گفتن» است. تاکنون برآوردی درباره هزینه‌های حذف چهار صفر از پول ملی ایران توسط مراجع رسمی ارائه نشده و امیدواریم دولت محترم اگر قصد دارد این حرکت تزئینی را روی واحد پول ملی انجام دهد، در اسرع وقت برآورد هزینه‌های این طرح را نیز ارائه کند.»
این پژوهشگر اقتصادی با بیان هزینه‌های حذف صفرپول ملی ادامه می‌دهد: «بهتر است نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی، در بررسی لایحه تقدیمی دولت، برآورد هزینه‌های این طرح را از دولت بخواهند. این هزینه‌ها عبارت است از چاپ اسکناس و ضرب سکه‌های جدید، تغییرات نرم‌افزاری در کلیه سیستم‌های بانکی و حسابداری که هم دولت و هم هر فعال بخش خصوصی که سیستم مالی دارد، این هزینه را خواهد پرداخت.»
جبرائیلی با بیان اینکه پرسش اینجاست آیا پرداخت چنین هزینه‌ای در شرایط کنونی اقتصادی اولویت دارد؟ خاطرنشان می‌شود: «یکی از وظایف اصلی ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی، تعیین اولویت برای تخصیص منابع کشور است. این ستاد تاکنون نیز درباره اولویت داشتن چنین طرحی در سبد هزینه‌های ملی اظهارنظر نکرده است؛ هرچند پاسخ این مسئله چندان پیچیده نیست.»
اجرای تغییر اسمی پول ملی در ۵۰ کشور
او با اشاره به نقش صندوق بین‌المللی پول در ۵۰ کشوری که این طرح را اجرا کردند، میگوید: «تغییر اسمی پول ملی یا Redenomination تاکنون در حدود ۵۰ کشور اجرا شده که رد پای صندوق بین‌المللی پول در بیشتر این طرح‌ها به چشم می‌خورد. این صندوق با شعارهایی نظیر «آسان شدن زندگی» این طرح را تجویز و حمایت می‌کند، اما برای کشوری که اولویت‌های اساسی دارد، شعار «آسان شدن زندگی» از طریق آسان‌سازی حساب‌وکتاب کاملاً بی‌معنی است.»
جبرائیلی درپایان معتقداست تغییر اسمی پول ملی یا همان حذف صفر، برای زمانی است که اقتصاد از تلاطم‌ها عبور کرده و به ثبات رسیده است و دولت برای احیای پرستیژ پول ملی که در دوره تلاطم آسیب‌دیده، چنین هزینه‌ای را انجام می‌دهد. هیچ عقل سلیمی نمی‌پذیرد که نیاز امروز اقتصاد ایران پرستیژ یا آسان‌سازی حساب‌وکتاب باشد.لازم به ذکر است که از سال ۱۹۶۰ تاکنون، در ۷۱ مورد دولت‌های درحال‌توسعه، مجبور به حذف چندین صفر از پول ملی خود شده‌اند.
تجربه مثبت ترکیه از حذف صفر پول
یکی از تجارب مثبت حذف صفر پول در ترکیه این‌گونه رقم خورد که به‌یک‌باره ۶ صفر از پول این کشور در سال ۲۰۰۵ میلادی حذف شد. تورم در ترکیه از ابتدای دهه ۸۰ میلادی آغاز شد و با شتاب به‌پیش رفت. هر دلار آمریکا در سال ۱۹۸۸ هزار و ۴۲۲ لیر قدیم ترکیه بود که در سال ۲۰۰۳ به بیش از ۵٫۱ میلیون لیر قدیم رسید.
تجربه منفی زیمبابوه از حذف صفر پول
دولت زیمبابوه در سال ۲۰۰۳ زمانی که تورم این کشور یک هزار درصد بود اقدام به حذف سه صفر از اسکناس‌های این کشور کرد. بااین‌وجود دولت عملاً هیچ‌گونه اقدامی در خصوص مهار تورم انجام نداده و تورم تازنده اقتصاد این کشور را ویران کرد و دلار زیمبابوه از هم پاشید. هم‌اکنون تورم این کشور آفریقایی از مرز ۱۱ میلیون درصد گذشته است و دولت برای تأمین اسکناس موردنیاز مردم ناگزیر از چاپ اسکناس‌های یکصد میلیارد دلاری شده است.
سابقه ایده حذف صفر از پول ملی کشور
سابقه ایده حذف صفر از پول ملی کشور یعنی ریال، به دهه ۷۰ می‌رسد. موضوع حذف صفر از پول ملی، در سال ۷۲ در دستور کار اداره بررسی‌های اقتصادی بانک مرکزی قرار گرفت اما برخی مسئولان با این اقدام موافق نبودند بنابراین اجرایی نشد.
دلیل مطرح‌شدن حذف صفر در این دوره، تورم بالایی بود که به دلیل برنامه آزادسازی اقتصادی و شوک‌های نفتی حاصل از پایان جنگ و سرازیر شدن دلارهای نفتی به اقتصاد ایران در دولت پنجم و ششم ایجادشده بود.
این پیشنهاد همواره مطرح بوده اما این طرح در دولت هفتم و هشتم مسکوت ماند و پس‌ازآن مجدد در دولت نهم و دهم جدی‌تر پیگیری شد. در این دولت، حذف چهار صفر از پول ملی با توجه به کاهش شدید ارزش ریال در مقابل ارزه‌ای دیگر پس از بررسی‌های کارشناسی صندوق بین‌المللی پول و مشورت با برخی از کشورها مانند ترکیه که تجربه حذف ۶ صفر را داشتند به تصویب هیئت‌وزیران رسید. سال ۱۳۹۵ هیئت دولت در قالب لایحه بانک مرکزی ماده‌ای برای تغییر واحد پول کشور از ریال به تومان تصویب کرد. این لایحه به دلیل مخالفت‌ها و آماده نبودن دیگر مواد آن، هیچ‌گاه برای تصویب به بهارستان نرفت.
گمانه‌زنی برای حذف صفر از پول ملی
حذف صفر از پول ملی یکی از انواع اصلاحاتی است که دولت‌ها برای رفع اثرات منفی تورم بر ارزش پول ملی به کار می‌بندند. اما بسیاری از کارشناسان معتقدند حذف صفر از پول ملی هیچ تأثیری بر شاخص‌های اقتصادی که مهم‌ترین آن در ایران کاهش تورم است، نخواهد داشت و تغییری در عرضه و تقاضا ایجاد نمی‌کند بلکه بیشتر دارای اثرات روانی است. در این میان اقتصاددانان نظرهای متفاوتی در خصوص حذف چهار صفر از پول ملی دارند و برخی این سیاست را كارا و برخی این سیاست را ناكارآمد می‌دانند. هرچند زمان زیادی است در عمل صفرهای پول ملی حذف‌شده و مردم دیگر از آن استفاده نمی‌کنند و این حذف لفظی هم تأثیری بر کاهش تورم و قیمت بازارها نداشته است.
منبع:رسالت
انتهای پیام/4112/
انتهای پیام/