مشارکت و فعالیت جوامع محلی در طرح احیای دریاچه ارومیه ضروری است

به گزارش خبرنگار حوزه محیط زیست گروه اجتماعی خبرگزاری آنا، دریاچه ارومیه، به‌عنوان بزرگ‌ترین دریاچه شور خاورمیانه شناخته می‌شود و ششمین دریاچه بزرگ آب شور دنیا است.

بی‌توجهی‌ به زیست بوم منطقه و اقداماتی همچون برداشت‌های غیرمجاز از منابع تأمین آب دریاچه، سدسازی، الگوی کشت نادرست و همچنین احداث پل میان‌گذر دریاچه ارومیه باعث شد این منطقه که به‌واسطه تنوع حیاتی، زیست بومش به‌عنوان یک منطقه تحت حفاظت در یونسکو به ثبت رسیده بود در آستانه نابودی قرار بگیرد.

بی‌توجهی‌های صورت گرفته نسبت به این پهنه با‌ارزش زیستی سبب شد تا در یک بازه زمانی 20 ساله یعنی سال 1393-1373 میزان آب آن از 32 میلیارد مترمکعب به کمتر از 700 میلیون متر مکعب برسد.

نکته قابل توجه این‌که این دریاچه برای این‌‌که به تراز اکولوژیک خود برسد باید سطح آبی معادل 16 میلیارد متر مکعب داشته باشد.

با وخیم شدن وضع دریاچه ارومیه در سال 1392، ستادی تحت عنوان ستاد احیای دریاچه ارومیه به ریاست معاون اول ریاست جمهوری تشکیل شد.

با توجه به اقدامات و فعالیت‌های صورت گرفته میزان آب دریاچه اکنون به 5 میلیارد متر مکعب رسیده است و بنابر اعلام این ستاد از سال 1392 تاکنون با وجود نوسانات بارشی میزان آب دریاچه 10 الی 20 سانتی‌متر بالا آمده است.

بنابر اعلام ستاد احیای دریاچه ارومیه یکی از دلایل مهم حفظ ثبات تراز آب دریاچه از سال 92 تاکنون رهاسازی فعالیت‌های سدسازی در منطقه و تأمین حقابه دریاچه بوده است. 

میزان حقابه تخصیص یافته به دریاچه ارومیه در سال گذشته 3.1 میلیارد متر مکعب بوده است که 2.4 میلیارد متر مکعب آن از سدها و 360 میلیون متر مکعب آن نیز از محل کاهش مصرف آب کشاورزی وارد دریاچه شده است.

بنابر اذعان مسعود تجریشی مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه در خصوص کاهش مصرف آب کشاورزی در منطقه دریاچه، 29 درصد مصارف آب کشاورزی از پایاب تمام سدهای منطقه تا سال گذشته کاهش یافته است و این موضوع هیچ تأثیری بر درآمد کشاورزان نداشته است.

در ارتباط با اقدامات صورت گرفته از جانب ستاد احیای دریاچه ارومیه برای حفظ تراز آب دریاچه، حجت جباری معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست آذربایجان غربی در گفتگو با خبرنگار حوزه محیط زیست گروه اجتماعی خبرگزاری آنا، گفت: لایروبی رودخانه‌ها و اتصال رودخانه‌های زرینه به سیمینه از جمله اقداماتی است که تا حد زیادی باعث آبگیری بدنه اصلی دریاچه شده است.

وی از دیگر اثرات مثبت لایروبی رودخانه‌ها و اتصال زرینه به سیمینه رود را جلوگیری از پخش شدن آب‌ها در سطح و بالا رفتن سطح تبخیر دانست و افزود: مجموع این اقدامات باعث حرکت مستقیم به‌سمت عرصه اصلی بدنه دریاچه و افزایش حجم و سطح آب دریاچه ارومیه شده است. (بیشتر بخوانید)

علیرغم اقدامات صورت گرفته از سوی ستاد احیای دریاچه ارومیه، برخی انتقادات نسبت به عملکرد آن قابل توجه است که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: 

با وجود اعلام مسعود تجریشی مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه که 29 درصد مصرف آب کشاورزی از پایاب تمام سدها کاهش پیدا کرده ولی اظهارات برخی از اعضای این ستاد حاکی از آن است که برخلاف برنامه‌ریزی برای کاهش 40 درصدی سطح زیرکشت مناطق کشاورزی، 16 درصد نیز سطح زیرکشت افزایش پیدا کرده و برخی از شواهد و قرائن نیز از چند برابر شدن تعداد چاه‌های غیرمجاز در منطقه حکایت دارد.

نکته قابل توجه این‌که با وجود کاهش مصرف آب کشاورزی از سدها، در صورت عدم آگاه‌سازی، جامعه کشاورزی و حتی صنایع نیز برای تأمین منابع آبی خود به روش‌های غیرمجاز از جمله استحصال منابع آب زیرزمینی روی می‌آورند.

موضوعی که بعضاً از سوی برخی منتقدین مطرح می‌شود این است که موضوع احیای دریاچه ارومیه در مباحث حکمرانی مطرح شده و با در پیش گرفتن روش‌های سازه‌ای و بدون مشارکت جامعه محلی و ذینفعان اصلی آن یعنی مردم به‌دنبال حل مسأله دریاچه ارومیه است.

آنچه در این راستا باید به آن توجه کرد این است که احیای مناطق زیست محیطی در معرض خطر را نمی‌توان صرفاً با در پیش گرفتن یک نگاه حاکمیتی به پیش برد بلکه می‌بایست در کنار بهره‌گیری از ظرفیت‌های اجرایی و قانونی کشور، آگاهی عمومی را نسبت به مسأله افزایش داده و سعی کنیم با جلب مشارکت عمومی به‌صورت تؤامان در راستای هدف از پیش تعیین شده پیش برویم.

هر چند که مسعود تجریشی مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه از حمایت 160 روستا با حمایت 6 ارگان برای کمک به معیشت مردم برای کاهش فشار برروی منابع آب و خاک خبر داده است ولی به‌نظر می‌رسد آنچه بیش از پیش اهمیت دارد این است که دولت بعضاً به‌جای حمایت‌های مالی و یا هدایت مشاغل و فعالیت‌ها به سمت و سوی خاص، کمی گفتمان‌محوری و توجه به مطالعات اجتماعی به‌جای روش‌های سازه‌ای در دستور کار ستاد قرار گیرد تا علاوه بر طرح‌های انتقال آب، کنترل مصرف، توقف سدسازی و مدیریت برداشت نمک و لایروبی، جوامع محلی در آن نیز در آن سهیم کنیم زیرا قطعاً تعامل میان مردم و حاکمیت می‌تواند برنامه‌ای مهم همچون احیای دریاچه ارومیه را به ثمر برساند.

انتهای پیام/4105/