کشف سکه 25 دیناری دوره ناصرالدین شاه و سفال صفوی در حریم سعدالسلطنه قزوین
کاظم عرب-سرپرست گروه کاوش در منطقه تاریخی استان قزوین- در گفت‌و‌گو با خبرنگار آنا گفت: «محدوده‌ای که برای احداث پارکینگ طبقاتی جانمایی شده بود از سمت شمال به سرای سعدالسلطنه، از سمت راست به بافت صفویه و ازغرب مجاور با مسجد النبی بود و به نوعی در محور فرهنگی تاریخی استان قزوین قرار داشت.»
وی عنوان کرد: «کارهایی که انجام شده بود، محوطه را به جهت لایه‌های تاریخی دچار خرابی کرده بود ضمن این‌که نخاله و زباله‌هایی در این فضا ایجاد شده بود که کار ما را دچار مشکل می‌کرد.»
سرپرست گروه کاوش در منطقه تاریخی استان قزوین تشریح کرد: «ما به عنوان کارشناسان میراث فرهنگی با جانمایی 6گمانه، کار حفاری را آغاز کردیم که با توجه به ضرورت‌ها و مشاوره ها به 12 گمانه تبدیل شد. به طور کل در این مدت 350 مترمربع مورد کاوش قرار گرفت و از این مساحت میانگین عمق کاوش‌ها چیزی حدود 3 ونیم متر بود. در برخی گمانه‌ها که می‌خواستیم به عمق تاریخی پی ببریم نزدیک به 9 متر پیش رفتیم.»
عرب اظهار کرد: «در این میان روی برخی گمانه‌ها تمرکز بیشتری داشتیم که شامل گمانه 104 و 105 می‌شد. در گمانه 104 با فضای معماری برخورد کردیم که از خاک آزاد شد و در تفحص‌های این بخش با یک زیرزمین مواجه شدیم که متعلق به خانه اعیانی بود. این زیرزمین به سبک چهارفصل یا حیاط مرکزی احداث شده بود و رو به غرب بود. کارشناسان سازمان میراث فرهنگی این زیر زمین که بخش های مختلفی داشت، را حفاری کردند و این بخش به طور کامل از خاک آزاد شد.»
وی گفت: «زیرزمین کشف شده، بخش ورودی به نام شربت‌خانه داشت که نشان از این بود که این فضا زیرزمینی کامل برای خانه ای بوده که رفت‌و آمد زیادی داشته است. فضای دیگری از آن نیز که دارای طاقچه‌ها، درگاه‌های متعدد بود به عنوان محل ذخیره مواد غذایی استفاده می‌شد که در مرکز آن نیز چاله‌هایی برای نگهداری غذا و خاک کردن کوزه‌های مواد خوراکی در نظر گرفته شده بود. همچنین در قسمتی دیگر از این زیرزمین پستویی وجود داشت.»
این کارشناس باستان شناسی تصریح کرد: «این بخش 15 ×17 متر حفاری شد که چیزی حدود نیمی از آن شامل زیرزمین بود و در نیمی دیگر یک حمام سرخانه کشف شد که الگوها و المان‌های معماری حمام‌های سنتی ایرانی را داشت با این تفاوت که با مقیاس کوچکتر کاربرد اختصاصی داشت.»
عرب اظهار کرد: «حمام کشف شده نیز بخش‌های مختلفی داشت و دارای دو فضای ورودی بود که یکی از سمت زیرزمین و دیگری از سمت حیاط شرقی بود. همچنین دراین فضا یک میان‌در و رختکن وجود داشت که کاملاً قابل رویت و مشاهده بود. این حمام گرم‌خانه‌ای دو فضای اختصاصی –سرویس بهداشتی و نظافت‌خانه- و دو خزینه آب سرد و آب گرم داشت. آب سرد با کانال از سمت شمال وارد خزینه می‌شد که خروجی به خزینه آب گرم داشت، در این خزینه راهی به دیگ آب گرم که تون و آتشدان نامیده می‌شود وجود داشت که با نخاله پر شده بود و ما نتوانستیم راهی برای ورود به آن پیدا کنیم ضمن این‌که تون حمام گربه رو و کانال عبور حرارت و دود را داشت که زیر خزینه طراحی شده بودو در حقیقه 3 کانال باعث گرمی حمام می‌شد.»
وی ادامه داد: «ابتدای ورودی این حمام با طاق آجری آهنگ کار شده بود و در ادامه با تخته سنگ‌های بزرگ مسقف شده بود که در نهایت به لوله های سفالی ختم می‌شد که دود را به بیرون هدایت می‌کرد.»
وی با اشاره به این‌که باید کارشناسان میراث تلاش می‌کردند تا حتی‌الامکان طراحی فضا حفظ شود، اظهار کرد: «در گمانه 105 از کف آسفالت تا حدود 9 متر به پایین آمدیم تا فضا را بهتر شناسایی کنیم. ما در ابتدا لایه‌های معاصر، بعد پهلوی اول، بعد پهلوی دوم، اوایل قاجار، اواسط قاجار شناسایی شد اما به دلیل چاهی که در این قسمت احداث شده بود و گودالی که در آن زباله ریخته شده بود امکان کاوش بیشتر را از ما گرفت.
عرب درباره آثار تاریخی کشف شده در این حفاری و تحقیقات شرح داد: «در عمق‌های مختلف حدود 5 تا 6 متری تکه‌های سفالی کشف شد که قدمت آن به قرن 6 و 7 هجری قمری می‌رسید. همچنین قطعه سفالی از بدنه یک ظرف بدست آمد که به صورت قالبی ساخته شده بود و بخشی از کتیبه کوفی که قدمت آن به قرن 6 هجری قمری نزدیک بود پیدا شد. نوع این کتیبه با گلوگاه مسجد جامع قزوین یکسان است.»
وی افزود: «تکه‌ای از ظروف زرین‌فام و لاجوردی یک دست هم از قرن 6 و 7 به دست آمد که البته در جایگاه خود نبود بلکه از مکان دیگری به آنجا منتقل شده بود. با توجه به اشیائی که کشف شده است تاریخی را که می‌توانم برای این آثار تخمین بزنم مربوط به قرن 6 تا 8 هجری قمری است. سفال‌های مکشوفه در سطح نیز متعلق به دوره قاجار و سفال‌های آبی سفید به دوره صفوی باز می‌گردد.»
سرپرست گروه کاوش در منطقه تاریخی استان قزوین همچنین اعلام کرد: «یک سکه 25 دیناری هم به مربوط به دوره ناصرالدین شاه قاجار در حیاط این خانه کشف شده است که در سال 1300 قمری در تهران ضرب شده است. در تراشه 106 و 108 بخشی از آب‌انبار دوره قاجار و بخش‌هایی از آثار باقی مانده از خاک آزاد شد و حوضی که برای آبشخور شترها استفاده می‌شد، کشف شد.»
در گمانه 101 بناهایی -زیرزمین و حیاط- پیدا شد که قدمتش به اواخر دوره قاجار باز می‌گردد. همچنین در گمانه 103 بخشی از آثار مکشوفه مربوط به دوره قاجار و برخی متعلق به دوره رضاشاه می‌شود.»
وی درخصوص این‌که این طرح در حال حاضر در چه مرحله‌ای است بیان کرد: «بعد از اتمام کار، هیئت باستان‌شناسی گزارشی به مسئولان میراث فرهنگی و استان قزوین ارائه کرد و نهایتاً تصمیم‌ها به این ختم شد که تیمی جدید طرح را بازنگری کند و سعی کنند طراحی برای پارکینگ در نظر بگیرند که هم به بافت تاریخی و میراث بر جای مانده آسیب نزند و هم مشکلات شهر از میان برداشته شود.»
عرب در پایان تاکید کرد:«صحبت های انجام شده بر این اصل است که نگاه اصلی شهرداری به هویت تاریخی شهر باشد و سعی کند فعالیت‌هایش پیوند طبیعی با بافت پیرامون برقرار کند. قرار است سه نفر از سازمان میراث فرهنگی و سه نفر از شهرداری با همفکری هم طراحی را انجام دهند و امکان برای بازدید علاقه‌مندان فراهم شود.»
انتهای پیام/