برجام 4 ساله شد؛ چرا 9 خط قرمز هسته‌ای در دولت روحانی رعایت نشد؟

گروه سیاسی خبرگزاری آنا- محمدعلی حسن‌نیا؛ 4 سال از امضای توافق‌نامه ایران با کشورهای 5+1 می‌گذرد. در مدت این چهار سال فراز و نشیب‌های زیادی در روند اجرای برجام به وجود آمد. بدعهدی‌های آمریکا در این موضوع و نهایتاً خروج آن در دولت ترامپ مهم‌ترین نکته تاریخی توافق ایران با کشورهای 5+1 بود.

چهار سال از امضای توافقی میان ایران و شش کشور قدرتمند جهان، آمریکا، انگلیس، آلمان، فرانسه، چین و روسیه گذشت. چهار سال پیش در چنین روزی (۲۳ تیر) بود که ایران و این کشورها با هم برجام را امضا کردند تا در ازای آنچه اعتمادسازی درباره برنامه هسته‌ای تهران خوانده شد، اقتصاد ایران با اقتصاد جهان آشتی کند، تحریم‌های اقتصادی علیه ایران لغو شود و روابطش با همه کشورها، از جمله کشورهای غربی بهبود یابد. ‌ برجام، اما فراز و نشیب بسیار داشت و امروز حال خوبی ندارد.

در همین رابطه برخی می‌گویند که توافق‌نامه هسته‌ای ایران با 6 کشور بزرگ جهان با نظر رهبر انقلاب بوده است. البته حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در زمان اجرای برجام پیامی به رئیس‌جمهور صادر کرده و 9 شرط را برای این موضوع اعلام کردند. اصل این 9 بند برای دولت چه بود که رهبر معظم انقلاب اصرار زیادی بر آن داشتند.

رهبر معظم انقلاب اسلامی ایران در نامه‌ای که به نامه  نُه‌ماده‌ای معروف شد، نکات زیادی را به دولت حسن روحانی درباره مذاکرات هسته‌ای و توافق‌نامه ایران با کشورهای 5+1 گفته بودند.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در این نامه نقد منتقدان برجام را قابل تحسین دانسته و از مجلس شورای اسلامی که راه محتاطانه برای برجام تعیین کرده‌اند نیز تشکر کردند. البته دولت و شخص محمدجواد ظریف بعدها در نشستی اعلام کرد که گروه مذاکره‌کننده دولت نتوانسته تمام خطوط قرمز رهبر و نظام ایران را رعایت کند.

این نامه مهم رهبر معظم انقلاب اسلامی ایران به دولت روحانی که بعد از امضای قرارداد هسته‌ای و تصویب برجام اعلام شد، در رسانه‌های جهان بازتاب بسیاری داشت. البته منتقدان برجام همواره از نحوه تصویب این توافق‌نامه در مجلس شورای اسلامی به ریاست علی لاریجانی انتقاد داشتند. آن‌ها اعلام می‌کردند که برجام در مجلس با هدایت‌های پشت‌پرده علی لاریجانی در 20 دقیقه به تصویب رسید؛ موضوعی که بارها توسط شخص رئیس مجلس ایران تکذیب شد.

مقام معظم رهبری در این نامه به حسن روحانی تذکر لازم را می‌دهد که ماهیت درگیری و تنش آمریکا با ایران به موضوع هسته‌ای معطوف نیست و واشنگتن بیشتر با انقلاب اسلامی مشکل دارد. شاید بخش‌هایی از سخنان رهبر ایران ناظر به صحبت‌ها و کنش‌های سیاسی مرحوم هاشمی رفسنجانی بود که بارها از حذف شعار مرگ بر آمریکا و ایجاد ارتباط با این کشور سخن به میان آورده بود؛ البته ناگفته نماند واکنش‌های وی با موضع‌گیری‌های‌شان در ابتدای انقلاب علیه آمریکا تفاوت زیادی داشت.

در ادامه این نامه که می‌تواند روایت خوب و کاملی از موضوع برجام به دست بدهد، نامه‌های باراک اوباما، رئیس‌جمهور سابق آمریکا به رهبر  معظم انقلاب اسلامی ایران است.  در این مرقومه  رهبر انقلاب اعلام کردند که اوباما دو بار برای ایشان نامه‌ای فرستاده است. احتمال زیاد این نامه معطوف به میانجیگری پادشاه عمان در سال 91 است. همانجایی که علی‌اکبر صالحی، وزیر وقت خارجه و رئیس فعلی سازمان انرژی اتمی استارت مذاکره غیرمستقیم با آمریکا را کلید زد. البته محمود احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهور سابق ایران از این مذاکرات ابراز بی‌اطلاعی کرده بود، ولی برخی از نزدیکان دولت می‌گفتند وی در جریان این مذاکره‌ها بوده و قصد داشت خودش سکان این مذاکره را بر عهده بگیرد.

این نامه‌نگاری‌ها عطف سابق به آینده نیز پیدا کرد. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا نامه‌ای به نخست‌وزیر ژاپن می‌دهد تا آن را برای ایجاد مذاکره جدید به رهبر انقلاب اسلامی بدهد. ماجرایی که ایشان به‌شدت با آن مخالفت کرد و شینزو آبه دست خالی تهران را ترک کرد تا مذاکره برای ترامپ با ایران آرزوی دوردست شود.

بر همین اساس بود که رهبر معظم انقلاب در نامه خودشان به حسن روحانی این نکته را به وی یادآوری می‌کند که حمایت‌های جمهوری اسلامی ایران از مردم فلسطین در مقابله با صهیونیست‌ها ادامه خواهد یافت و آمریکایی‌ها برای در امان قرار دادن رژیم مورد حمایت خودش در منطقه هیچ وقت با ایران توافق خوبی نمی‌کند؛ زیرا آن‌ها از ایران می‌خواهند تا رژیم اشغالگر قدس را به رسمیت بشناسد, موردی که همواره از سوی مردم و انقلابیون ایران مورد مخالفت قرار گرفته است.

این مورد به‌شدت در این نامه دیده می‌شود؛ حمایت ایران از فلسطین. رهبر معظم انقلاب اسلامی ایران حمایت‌های آمریکا در مذاکرات هسته‌ای از رژیم صهیونیستی  را ملال‌آور خواندند و این را زنجیره‌ای از دشمنی همیشگی آمریکا با انقلاب ایران توصیف کردند. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در نامه به شیخ دیپلمات این موضوع را که دولت‌ها و مؤسسات اروپایی ایران را فریب خواهند داد و گوش به فرمان تل‌آویو هستند یادآوری کرده بودند و مذاکرات هسته‌ای را بهانه‌ غربی‌ها اعلام کردند.

اوج نامه رهبر معظم انقلاب اسلامی  به روحانی و گروه مذاکره‌کننده وی در برنامه هسته‌ای به 9 بند اصلی آن بازمی‌گردد. ایشان یادآوری کردند که باید پذیرش برجام همراه با «لغو کامل تحریم‌های اروپا، آمریکا و شورای امنیت» باشد. البته موضوعی که بعدها روحانی نتوانست در تعامل با غرب در اجرایی کردن برجام به آن دست یابد. اوج این نکته به صحبت‌های ولی‌الله سیف، رئیس سابق بانک مرکزی برمی‌گردد که گفته بود برجام دستاوردی نداشت جز «تقریباً هیچ»! همچنین رهبر ایران به دولت تذکر داد که باید تحریم‌ها به‌کلی برداشته شود و هرگونه ساختار جدید تحریمی آمریکا نقض برجام محسوب خواهد شد. البته بعدها اکثر تحریم‌ها از سوی آمریکا با شدت بیشتری ادامه یافت تا اینکه ترامپ از این توافق‌نامه هسته‌ای خارج شد!

بر اساس این گزارش؛ مقام معظم رهبری در بند دوم این مانیفست هسته‌ای ایران بر روی این موضوع تأکید می‌کنند که طبق بند سوم مصوبه‌ مجلس باید بعد از نقض برجام توسط هر یک از کشورهای عضو در توافق‌نامه هسته‌ای ایران هم اقدام متقابل انجام دهد. البته دولت روحانی چهار سال تقریباً عملکردی در مقابل نقض عهده‌های اروپا صورت نداد و در آستانه یک‌سالگی خروج آمریکا از برجام اقدام‌های متقابلی انجام داد و مهم‌ترین آن بازگشت غنی‌سازی به 4.5 درصد بود.

رهبر معظم انقلاب اسلامی به موضوع نوسازی کارخانه اراک نیز اشاره کرد که باید هویت آب سنگین آن حفظ شود. دولت روحانی این مورد را رعایت نکرد و آب سنگین اراک تعطیل شد و موضوع نوسازی آن نیز فعلاً در دست بررسی قرار گرفته است و ایران و کشورهای غربی منتظر عقد قرارداد نهایی برای این موضوع هستند. غنی‌سازی کیک زرد نیز از دستورات دیگر حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به دولت بود که روحانی بعد از چهار سال بدعهدی آمریکایی‌ها تولید آن را در داخل کشور از 300 کیلوگرم فراتر برد.

اهمیت پیام ایشان در داشتن سانتریفیوژهای پیشرفته IR8 هسته‌ای برای رسیدن به 190 هزار سو است. رهبر ایران تحقیق در برنامه هسته‌ای را جزء خطوط قرمز عنوان کردند که باید رعایت شود. رهبر معظم انقلاب اسلامی به دولت تذکر می‌دهند که متن برجام متناقض است و باید در مورد ابعاد آن تفسیری صورت نگیرد. موضوعی که بعدها دامن ایران را گرفته و آمریکا و اروپا بنا به ماده 26 برجام جمهوری اسلامی را متهم به نقض روح این توافق هسته‌ای می‌کردند! آن‌ها با استناد به این بند خواستار محدود کردن برنامه موشکی و دفاعی ایران و عدم‌حمایت جمهوری اسلامی از دولت سوریه و گروه‌های مقاومت در خاورمیانه شدند.

این موضوع چنان دارای اهمیت بود که حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در بخشی از این نامه نوشتند: «توجّه شود که در موارد ابهام سند برجام، تفسیر طرف مقابل موردقبول نیست و مرجع، متن مذاکرات است».

آخرین تذکر قرمز مقام معطم رهبری به دولت به پیچیدگی و ابهام‌برانگیز بودن این توافق بازمی‌گشت. جایی که برای بازگشت ایران به فعالیت‌های هسته‌ای‌اش در صورت بدعهدی‌های طرف مقابل تذکرهایی جدی داده شده بود. ایشان صراحتاً در این بند به موضوع «مکانیسم ماشه» اشاره غیرمستقیم داشتند که امروز آمریکا از آن می‌خواهد استفاده کند، ولی به دلیل خروج از برجام از این حق برخوردار نیست.

حال باید دید با گذشت چهار سال از برجام دولت روحانی تا چه حدود از این توافق بهره‌مند شده و تا چه میزان خط قرمزهای رهبر معظم انقلاب در برجام توسط گروه مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران به ریاست ظریف رعایت شده است.

انتهای پیام/4082/پ