آمار رشد اقتصادی شفاف شود/ همیشه در زمان کاهش قیمت نفت، دولت به دنبال درآمدهای جدید می‌گردد
کاهش قیمت نفت در حالی نقل محافل خبری شده که این وضعیت از سوی دولت به عنوان فرصتی برای توسعه فعالیت‌های بخش خصوصی عنوان می‌شود. همچنین گفته می‌شود به دنبال کاهش درآمدهای نفتی، دولت قصد دارد بیش از هر زمان دیگر با اصلاح ساختار مالیاتی، امکان کاهش هر چه بیشتر اتکای اقتصاد کشور به نفت را فراهم کند. در این میان چگونگی رشد اقتصادی 4 درصدی برای نیمه نخست امسال نیز با سوال‌های فراوانی از سوی کارشناسان و فعالان اقتصادی روبه‌رو شد.
خبرنگار اقتصادی آنا همه این مسائل را در یک میزگرد با دو تن از فعالان صنعتی و تولیدی کشور به بحث گذاشت. بخش نخست گفت‌وگو با ابراهیم جمیلی، رئیس خانه اقتصاد ایران و سید علی صدری، دبیر این تشکل را می‌خوانید.
آمار بانک مرکزی از رشد اقتصادی 4 درصدی در نیمه نخست امسال حکایت دارد. با این تفسیر، آیا از دیدگاه شما واقعا صنایع کشور در این مدت از رکود خارج شده‌اند؟
جمیلی: ما باید به این آمار اعتماد کنیم و بدانیم که اعتماد افکار عمومی نباید خدشه‌دار شود. این آمار از سوی بانک مرکزی اعلام شد، اما به محض انتشار آن شاهد یک سری عکس‌العمل‌های منفی بودیم که اساس این آمار را زیر سوال بردند. دلیلش هم این بود که باید این رشد در زندگی مردم نمود داشته باشد و اگر این گونه باشد راحت‌تر مورد پذیرش قرار می‌گیرد.
به نظر من بانک مرکزی این آمار را بی‌راه منتشر نکرده است، ولی اشکالی که به بانک مرکزی می‌توان گرفت این است که باید چگونگی محاسبه آن را هم اعلام می‌کرد. ما در برخی صنایع رشد داریم و رشدش هم ممکن است بیشتر از 4 درصد باشد. در تعدادی از صنایع هم نه تنها رشد نداریم، بلکه رشد منفی نیز داشته‌ایم. حالا چقدر از این صنایع با توجه به بزرگی و کوچکی در شاخص اصلی تاثیر می‌گذارند را باید اعلام کرد.
ایرادی که در این زمینه به بانک مرکزی وارد است، این است که باید شفاف‌سازی کند. آنچه کاملا واضح است، این است که به طور قطع اتفاقاتی که در دولت یازدهم افتاده، اتفاقات بدی نبوده‌است. البته ادامه رشد اقتصادی در نیمه دوم سال با توجه به کاهش درآمدهای نفتی دولت سوال برانگیز است و می‌توان پرسید چطور 45 درصد درآمدهای دولت در این حوزه کاهش پیدا می‌کند، ولی رشد ادامه می‌یابد؟
به هر حال دولت باید قبل از اعلام رسمی شاخص‌ها، در یک جلسه کارشناسی از تشکل‌ها و فعالان اقنصادی دعوت می‌کرد و این شاخص‌ها و آمار را مورد بحث قرار می‌داد. در این جلسه چنانچه نکته‌ای در محاسبه مورد توجه قرار نگرفته بود، حتما در شاخص اعمال می‌شد و اگر محاسبات درست بود، قطعا کسانی که از دانشگاه‌ها و تشکل‌ها آمده بودند در جریان قرار می‌گرفتند و پس از اعلام رسمی این آمار، حتما از آن حمایت می‌شد.
صدری: باید در نظر داشته باشیم که ما پول حاصل از فروش نفت را بلافاصله دریافت نمی‌کنیم و معمولا این روند یک دوره 4 ماهه تا 6 ماهه طول می‌کشد. حتی ممکن است کاهش قیمت نفت تا پایان امسال بر رشد اقتصادی و فعالیت‌های ما تاثیری نداشته باشد.
با این حال اگر در جلسه کارشناسی، شاخص‌ها مشخص و اعلام می‌شد که کاهش قیمت نفت تاثیری بر 4 درصد رشد اقتصادی نیمه نخست سال ندارد، یقینا از موضوع رفع ابهام می‌شد. در این زمینه هم کارشناسان نه تنها انتقاد نمی‌کردند، بلکه حمایت هم می‌کردند و از سوی دیگر مردم هم پذیرش بیشتری داشتند.
جداول جزئی رشد اقتصادی حکایت از آن داشت که بیشترین رشد اقتصادی مربوط به معدن بوده‌است. آیا شما به عنوان یک فعال معدنی رشد 10 درصدی در بخش معدن را تایید می‌کنید؟
جمیلی: بله، این رشد در حوزه معدن اتفاق افتاده‌است.
چه کارهایی صورت گرفت که معدن به رشد 10 درصدی دست یافت؟
جمیلی: معدن یک مزیت در کشور ماست و این بخش در سال‌های قبل چندان مورد توجه قرار نگرفته بود، ولی در سال‌های اخیر یک فرایند رشد را شروع کرده است و این رشد با توجه به ظرفیت‌های بالا، باید سرعتش بیشتر از این هم باشد.
شاید اگر در معدن ما شاهد کاهش قیمت سنگ آهن نبودیم و درست در زمانی که سنگ آهن قیمت خوبی داشت، بحث عوارض بر صادرات مطرح نمی‌شد، این رشد بیشتر هم اتفاق می‌افتاد. ما بیش از 74 ماده معدنی و بیش از 56 میلیارد تن ذخیره در معادن داریم. این ذخایر در حالی است که ذخایر معادن ما در سطح 100 متری مورد شناسایی قرار گرفته است، در حالی که در دنیا آمار مربوط به ذخایر معادن در عمق‌های بیش از 500 متر هم اعلام می‌شود. مثلا در استرالیا، بلاروس و کانادا از عمق 1200 متری مواد معدنی استخراج می‌شود، چرا که ذخیره عمده معدن در عمق زمین است.
اگر سرمایه‌گذاری و حمایت‌های بیشتری در حوزه معدن بشود، قطعا می‌تواند جوابگوی خیلی از نیازهای ارزی کشور باشد. ما قطعا باید به سمت فرآوری مواد معدنی و نه صرفا خام فروشی برویم. البته این را هم بگویم که من با نظر کسانی که معتقدند باید اصلا خام‌فروشی نداشته باشیم، موافق نیستم بلکه بر این باورم که باید خام فروشی کمتر انجام شود.
صدری: نباید از یاد ببریم که مشکلات اقتصادی ایران به این دولت و آن دولت برنمی‌گردد، بلکه به 100 سال پیش که اولین چاه نفت در کشور کشف شد و تمامی قدرت‌های اقتصادی جهان به دنبالش افتادند برمی‌گردد. امروز که ایران با گروه 1+5 مذاکره می‌کند، دلیل اصلی آن قدرت اقتصادی کشور ماست و یکی از ارکان این قدرت اقتصادی داشتن منابع زیرزمینی است. البته قطعا یک سری نوسانات رشد اقتصادی کشور متاثر از سیاست‌های خارجی نظیر اعمال تحریم‌ها و کاهش قیمت نفت است.
دولت یازدهم اقداماتی را برای کاهش تورم انجام داد و نیز افزایش تبادلات تجاری حکایت از این داشت که با یک شیب ملایم شاهد رشد اقتصادی خواهیم بود، ولی توجه داشته باشید که با این رشد عملا به شرایط رشد دو سال قبل برگشته‌ایم. با این تفاصیل در مقابل کاهش تورم، ما رکود را هم داریم و دولت برای از بین بردن این رکود باید ارزش افزوده تولید را بالا ببرد. یکی از راهکارهای افزایش آن هم حذف قوانین دست و پاگیر و تسهیل امور در مسائل اقتصادی از جنبه قانون‌گذاری است.
در شرایط کنونی، کاهش قیمت نفت چه تاثیری بر فعالیت‌های اقتصادی ما خواهد گذاشت؟ آیا کاهش نرخ طلای سیاه در بازارهای جهانی، یک فرصت است یا یک تهدید؟
جمیلی: کاهش قیمت نفت طبیعی است و قبل از انقلاب و بعد انقلاب هم چند بار دیگر با چنین شرایطی مواجه بوده‌ایم. زمانی قیمت نفت به بشکه‌ای 8 دلار سقوط کرد و موقعی هم بود که قیمت نفت از بشکه‌ای 150 دلار فراتر رفت. آنچه کاملا روشن است این است که در هر دو دوره اتفاق عجیبی نیفتاد.
چیزی که باید سرلوحه فعالیت‌های ما قرار گیرد، این است که ما باید با برنامه جلو برویم. مثلا گفته می‌شود کاهش قیمت نفت یک فرصت است. من باید بگویم هر وقت کشور کمبود منابع ارزی پیدا می‌کند، به سایر منابع توجه می‌کند و اسم آن را می‌گذاریم فرصت. به عقیده من نفت چیز بدی نیست، چراکه خدا امکاناتی را به ما داده و باید از آن استفاده بهینه داشته باشیم. حال اگر ما پول نفت را به مواد خوراکی و مایحتاج عمومی تبدیل می‌کنیم یا آن را در قالب یارانه به مردم پرداخت می‌کنیم، در واقع فرصت‌سوزی می‌کنیم.
به هر حال کشور تحریم است و محدودیت‌هایی هم دارد.
جمیلی: بله، ولی باید توجه داشته باشیم که توانمندی‌هایمان چقدر است و بر اساس آن برنامه‌ریزی کنیم. ما باید قبول کنیم که میزان تولیدات ما بعد از انقلاب بسیار متنوع شده است. ما هیچ موقع تا این اندازه صادرات محصولات پتروشیمی نداشته‌ایم و البته اگر دولت دهم درست برنامه‌ریزی می‌کرد، الان صادرات پتروشیمی کشور بسیار بیشتر از رقم فعلی بود.
کاهش قیمت نفت این نشانی را به ما می‌دهد که منابع دیگری هم داریم. متاسفانه ما به محض اینکه یک درآمد سهل‌الوصول پیدا می‌کنیم، به دنبال آن می‌رویم و بقیه جاها را رها می‌کنیم. یکی از این درآمدها مالیات است، اما درآمدهای دیگری هم می‌شود تعریف کرد.
صدری: ما هر موقع اتفاق اقتصادی در کشور می‌افتد، آن را به فرصتی برای بخش خصوصی تعبیر می‌کنیم، در حالی که اگر بخواهیم از کاهش قیمت نفت به دید فرصت نگاه کنیم، این یک فرصت برای دولت است که برنامه‌ها و منابع مالی‌اش را بر حسب پول نفت قرار تنظیم نکند.
اکنون که قیمت نفت کاهش یافته ،دولت باید برای تامین منابع مالی تکیه خود را بر حوزه‌های دیگر درآمدزایی بگذارد و در این صورت است که قطعا کاهش و یا افزایش قیمت نفت، هیچ دخل و تصرفی بر بودجه سرانه کشود نخواهد داشت.
متاسفانه در طول سال‌های گذشته هر موقع درآمد نفت افزایش یافته، دولت‌ها بی‌اعتنا به بخش خصوصی کار خود را کرده‌اند، ولی در نقطه مقابل با بیان اینکه این مساله یک فرصت برای بخش خصوصی است، حمایت‌هایی را اعلام می‌کنند.
به نظر من نخستین کاری که دولت بعد از کاهش قیمت نفت باید انجام دهد، این است که به دنبال زیرساخت‌هایی باشد تا از آن منابع مالی جدیدی را برای آتیه اقتصاد خود کسب کند. سرمایه‌گذاری در صنعت، معادن و گردشگری از جمله زیرساخت‌هایی است که می‌تواند به منابع ارزی و مالی جدید تبدیل شود.
دولت برای رهایی از اقتصاد نفتی قدم‌های برداشته است، اما در این زمینه اقدامات دیگری هم باید کرد. مثلا باید نرخ بهره بانکی کاهش یابد تا انگیزه سرمایه‌گذاری در فعالیت‌های مولد اقتصادی بیش از پیش افزایش یابد. در حال حاضر افرادی که پول‌های خود را در بانک می‌گذارند بدون دغدغه پرداخت بیمه و مالیات، سودهای کلانی دریافت می‌کنند، ولی سرمایه‌گذار در یک فعالیت مولد اقتصادی هم باید با سختی و نگرانی در شرایط پر نوسان بازار کار کند و هم باید حقوق دولت را بپردازد.
شما از مالیات دفاع کردید، اما به نظر شما جالب نیست که هر وقت موضوع مالیات جدی می‌شود و پایه‌های جدید مالیاتی تعریف می‌شود، تولیدکنندگان اولین کسانی هستند که به آن اعتراض می‌کنند؟
جمیلی: علت این واکنش‌ها آن است که وقتی یک تولیدکننده مالیات می‌دهد، نسبت به کسی که فرار مالیاتی دارد، قیمت تمام‌شده محصولاتش بیشتر می‌شود و این موضوع ما را آزار می‌دهد.
صدری: کسانی که با پرداخت مالیات بر ارزش افزوده مخالف هستند، دلیلشان این است که این مالیات باید از مصرف‌کننده گرفته شود. اینکه تولیدکننده امروز بابت خرید مواد اولیه یک بار مالیات بر ارزش افزوده بپردازد و یک بار هم پس از تولید کالای نهایی آن را پرداخت کند، به هیچ وجه درست نیست.
زمانی که در سال 84 در کمیسیون اقتصادی مجلس بحث تدوین و تنظیم قانون مالیات بر ارزش افزوده مطرح بود، من به عنوان نماینده بخش خصوصی حضور داشتم. حرف ما به عنوان تولیدکننده این بوده و هست که ما بابت کالای فروخته شده خود پول نقد نمی‌گیریم، در حالی که باید مالیات بر ارزش افزوده را نقد به دولت بپردازیم.
از سوی دیگر من معتقدم باید از کسانی که پول خود را در بانک گذاشته‌اند و سود می‌گیرند هم مالیات گرفت.
گفت‌وگو از الهام نرجه پور
انتهای پیام/
انتهای پیام/