کارآفرینی دانشگاهی، هدف مدیریت دانشگاه آزاد اسلامی

به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، مدیریت جدید برای دانشگاه آزاد اسلامی که طی 8 سال دولت‌داری محمود احمدی نژاد با چالش‌های سیاسی و غیرسیاسی زیادی مواجه شده بود، برنامه‌ای طولانی مدت داشت. او وعده داد دانشگاه آزاد اسلامی را به بزرگترین دانشگاه نسل سوم ایران تبدیل کند.

بر اساس آماری که در سال‌ 92 از سوی مسئولان دانشگاه آزاد اسلامی اعلام شد، 235 واحد این دانشگاه زیان‌ده و بسیاری صندلی‌های دانشگاه خالی مانده بود. هزینه‌های جاری گزاف و پایین ‌آمدن سطح کیفیت آموزشی نیز در آن سال از مشکلات دیگری بوده که دانشگاه با آنها دست و پنجه نرم می‌کرد.

برنامه‌های مدیریت جدید دانشگاه آزاد، اجرای نسخه بومی‌شده مدل‌های بین المللی در آموزش عالی بود. شاید به همین دلیل می‌توان گفت که اجرای این برنامه‌ها علاوه بر ایجاد تغییرات اساسی در دانشگاه، موجب شد که دیدگاه تازه‌ای از همگامی با سیاست‌های کلان آموزش در ایران از سوی دانشگاه آزاد اسلامی ارائه شود.

حالا دو سال از تغییر مدیریت در دانشگاه آزاد اسلامی می‌گذرد و در این مدت تعداد واحدهای زیان‌ده به زیر 100 واحد کاهش پیدا کرده است. برنامه‌های زیادی مانند اجرای طرح‌های تجمیع، راه‌اندازی شبکه آزمایشگاهی ساها، توجه به تاسیس شرکت‌های دانش‌بنیان، سرمایه‌گذاری برای تاسیس پارک‌های علم و فناوری و تفاهم‌‌نامه‌های همکاری با ارگان‌های مختلف نیز در دانشگاه آزاد در حال اجراست.

مدیریت بر پایه آینده‌پژوهی

بهمن‌ ماه سال 93، آیت‌الله اکبر هاشمی رفسنجانی، رئیس هیأت مؤسس و هیأت امنای دانشگاه آزاد اسلامی در اجلاس شصت و نهم به مسئولان دانشگاه آزاد توصیه کرد: «وظیفه دانشگاه‌هاست که آینده را نشان دهند و بگویند باید در آینده چه کار کنیم، به همین دلیل باید آینده‌پژوهی داشته باشیم تا بتوانیم آینده را ببینیم.»

وی قطع وابستگی به شهریه دانشجویان را از برنامه‌هایی خواند که با آینده‌پژوهی به دست می‌آید.

رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام دانشگاه‌ها را جایی برای تولید علم دانسته و تاکید کرده بود: امروز دانشگاه‌ها نباید دغدغه جذب دانشجو داشته باشند، بلکه با تولید علم باید در جهت اشتغال‌زایی برای جوانان جامعه که سرمایه‌های ملی هستند، گام بردارند و دانشگاه آزاد اسلامی نیز باید به دانشگاه فن‌آور تبدیل شود.

براساس توصیه‌های آیت‌الله هاشمی رفسنجانی برنامه‌های دانشگاه آزاد مبتنی برآینده‌ نگری و رسیدن به استانداردهای جهانی، آینده‌پژوهی و رهایی از وابستگی به شهریه سرعت پیدا کرد.

میرزاده با توجه به توصیه‌های رئیس هیئت امنای دانشگاه، برنامه‌های کارآفرینی را در دستور کار مسئولان دانشگاه قرار داد. او با کاهش واحدهای زیان‌ده و ادغام واحدهای کوچک با واحدهای بزرگ‌تر، هزینه‌های اضافی دانشگاه را کم کرد، و فرصت سرمایه‌گذاری برای تاسیس شرکت‌های دانش‌بنیان و اشتغال‌زایی برای دانش‌آموختگان را افزایش داد.

میرزاده که بارها به اهمیت دانشگاه‌های کارآفرین اشاره کرده بود و چشم‌انداز دانشگاه آزاد اسلامی را رسیدن به یک دانشگاه نسل سومی می‌داند، هدف اصلی سال 94 دانشگاه آزاد را توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان و اشتعال‌زایی خواند و دریکی از جلسات هیئت امنای دانشگاه گفت: «امروز نسل جدید دانشگاه‌ها کارآفرین هستند که این موضوع در راستای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی قرار دارد و دانشگاه آزاد اسلامی نیز باید به همین سمت حرکت کند.»

او با تاکید بر تجاری‌سازی علم به مسئولان دانشگاه آزاد اسلامی توصیه کرد: «عدم وابستگی به شهریه تنها با کارآفرینی و تجاری‌سازی علم محقق می‌شود.»

تولید ثروت از علم، رویکرد دانشگا‌ه‌های نسل سوم

کارشناسان، دانشگاه‌های جهان را به سه نسل تقسیم می‌کنند؛ دانشگاه‌های نسل اول که محوریت آنها آموزش و افزایش سطح سواد مردم بود. دانشگاه‌های نسل دوم که دانشگاه‌های پژوهشی نام دارند و دانشگاه‌های نسل سوم که براساس کارآفرینی و اشتغال‌زایی برنامه‌ریزی شده‌اند.

پیشرفت تکنولوژی و صنعت طی دو قرن گذشته چهره دنیا را به کلی تغییرداده است. علم و صنعت در سطح جامعه گسترش پیدا کرده و رفاه اجتماعی و سطح آگاهی مردم مورد توجه قرار گرفته است، اما تمام این تحولات به همان اندازه که برای بشر آسایش فراهم کرده، معضلاتی نیز به همراه داشته است.

راه پیدا کردن به دانشگاه‌ها و دسترسی به آموزش آسان شد، اما در کنار آن، جوامع هر سال با فارغ‌التحصیلانی روبه‌رو بودند که با وجود داشتن علم وتخصص بازار کاری نداشتند. این مسئله موجب شد رویکرد دانشگاه‌ها نسبت به آموزش و پژوهش تغییر کند.

دانشگاه‌ها تصمیم‌ گرفتند از علم، ثروت تولید کنند، از دانش فارغ‌التحصلان‌شان بهره ببرند و با این رویکرد نه تنها پاسخگوی نیاز جامعه به اشتغال زایی باشند بلکه سرمایه‌هایشان را نیز افزایش دهند.

نزدیک به 30 سال است که بسیاری از دانشگاه‌های بزرگ دنیا به دانشگاه‌های نسل سومی و کارآفرین تبدیل شده‌اند. این موضوع در ایران از زمان دولت اصلاحات مورد توجه واقع شد و دولت وقت طرح دانشگاه‌های نسل سوم را با عنوان «کاراد» در دستور کار قرار داد.

طرح« کاراد» را با هدف بروز خلاقیت جوانان، مبارزه با بیکاری، تولید ثروت با ایجاد فناوری و رشد اعتماد به نفس در برنامه سوم توسعه تدوین شده بود، که از دو سال پیش و پس از 8 سال تاخیر دوباره در برنامه دانشگاه‌های بزرگ کشور از جمله از زمان مدیریت جدید دانشگاه آزاد اسلامی مورد توجه قرار گرفته است.

برنامه‌هایی که دانشگاه آزاد اسلامی را به دانشگاه کارآفرین تبدیل می‌کند

«ساها»: دانشگاه آزاد اسلامی با برنامه‌هایی مثل راه‌اندازی شبکه‌های آزمایشگاهی همکار «ساها»، در تلاش است، شبکه‌های آزمایشگاهی کل واحدهای دانشگاهی را به صورت یک‌پارچه با یکدیگر مرتبط سازد، تا پژوهشگران و دانشجویان در سراسر ایران دسترسی آسان‌تری به امکانات آزمایشگاهی داشته باشند.

«ساها» با فعالیت‌های گسترده معاون پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی راه‌اندازی شده است. این شبکه نه تنها تمام آزمایشگاه‌ها و کارگاه‌های دانشگاه آزاد اسلامی را در برمی‌گیرد، تمام آزمایشگاه‌های دانشگاه‌ها در سراسر کشور می‌توانند به این شبکه متصل شوند.این شبکه به شکل یک بانک اطلاعاتی می‌تواند زمینه بسیاری از فعالیت‌های پژوهشی منجر به تجاری‌سازی علم را در سیستمی یک‌ پارچه فراهم آورد.

شرکت‌های دانش‌بنیان و مراکز رشد: شرکت‌های دانش‌بنیان، شرکت‌هایی هستند که اعضای هیئت علمی، دانش‌آموختگان و دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی آنها را با حمایت و یا مشارکت دانشگاه در جهت تولید محصولات تجاری دانش‌بنیان تاسیس می‌کنند. همچنین اکنون 69 مرکز رشد در دانشگاه آزاد اسلامی مشغول به کار هستند، که در آن‌ها 477 واحد فناور، هسته و شرکت استقرار دارند.

شرکت‌های دانش‌بنیان نسبت به واحد‌های فناور مزایای بیشتری دارند، همچنین قانون هم تسهیلات ویژه‌ای برای این شرکت‌ها در نظر گرفته است. بنابراین دانشگاه آزاد واحدهای فناور را به سمت تبدیل شدن به شرکت‌های دانش‌بنیان هدایت می‌کند.

تفاهم نامه‌‌های دانشگاه آزاد اسلامی با ارگان‌های مختلف: طی دوسال مدیریت دکتر میرزاده، دانشگاه آزاد اسلامی تفاهم‌نامه‌های همکاری با سازمان‌های مختلفی در راستای کارآفرینی و تجاری‌سازی محصولات علمی امضا کرده است. تفاهم‌نامه همکاری با وزرات نفت، وزارت صنعت و معدن، وزارت ارشاد، وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی و مرکز پژوهش‌های مجلس از جمله تعاملات دانشگاه آزاد اسلامی است که برای مشارکت در طرح‌ها و کارآرفرینی صورت گرفته است.

نقشه راه برای کاهش وابستگی به شهریه

عواملی زیادی در کاهش هزینه‌ها و تحقق اهداف بلندمدت دانشگاه آزاد اسلامی نقش داشته است، از جلمه این عوامل کاهش وابستگی به شهریه و استفاده از اموال مازاد است.

دانشگاه آزاد اسلامی برای مقابله با تهدید صندلی‌های خالی برنامه‌های عدم وابستگی به شهریه دانشجویان را تدوین کرد. سال گذشته این دانشگاه توانسته 12 درصد از درآمد خود را از منابعی غیر از شهریه کسب کند. بر اساس برنامه‌ریزی‌ها نیز این رقم در سال 94 باید به 19 درصد برسد.

از سوی دیگر، کمک خیران به این دانشگاه مردمی موجب شده است، دانشگاه سرعت بیشتری برای طی کردن مسیر کارآفرینی داشته باشد.

همچنین تبدیل اموال مازاد و بلااستفاده به سرمایه از دیگر برنامه‌هایی بود که هزینه‌های دانشگاه را کم کرد. از املاک مازاد برای احداث پارک‌های علم و فناوری استفاده و تجهیزات اضافی با یکپارچه شدن آزمایشگاه‌ها و کارگاه‌ها به کار گرفته شد.

مرکز فرماندهی کارآفرینی دانشگاه آزاد

یکی از فعالیت‌هایی که میرزاده با آغاز کارش در دانشگاه آزاد انجام داد، تشکیل شورای راهبردی اقتصاد دانش‌بنیان بود، برخی چهره‌های سرشناس اقتصاد‌ی دولت و دانشگاه در این شورا گرد هم آمدند تا برنامه‌های اقتصاد دانش‌بنیان را تدوین کنند.

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی هدف اصلی این شورا را بسترسازی برای اشتغال‌زایی دانش‌آموختگان خوانده است که همان کارآفرینی محسوب می‌شود.

توجه ویژه میرزاده به اشتغال‌زایی برای فارغ‌التحصیلان دانشگاه آزاد اسلامی همان تحقق هدف به‌وجود آمدن یک دانشگاه نسل سوم است که برای نیل به این هدف، کاهش هزینه‌های دانشگاه، عدم وابستگی به شهریه، تاسیس شرکت‌های دانش‌بنیان و تمایل همکاری با سازمان‌های تجاری و صنعتی را در اولویت برنامه‌ها قرار گرفته است.