عبور از بحران با کاهش هزینه، ارتقای کیفیت و چابک‌سازی اداری در دانشگاه آزاد اسلامی

به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، برنامه‌های دولت احمدی نژاد و شرایط اقتصادی آن زمان، سازمان‌های دولتی و غیردولتی را با چالش‌های مختلفی روبه‌رو کرد. سیستم آموزش عالی کشور نیز از این قاعده مستثنا نبود.

نگاه سیاسی به دانشگاه‌ها، فضا و مدیریت آن‌ها را تحت تاثیر قرار داد و مشکلات زیادی برای جامعه علمی کشور به همراه آورد.

دانشگاه آزاد اسلامی هم تحت تاثیر شرایط آن دوره با مسائل مختلفی مواجه شد. اختلافات علنی رئیس دولت نهم و دهم با مسئولان و بنیان‌گذاران دانشگاه آزاد، مشکلات را برای این دانشگاه بیش‌تر کرد. رئیس شورای انقلاب فرهنگی که همان رئیس دولت هم بود، اختیارات هیئت موسس این دانشگاه را کم کرد و با تغییر در ترکیب هیات امنا، مدیریت این دانشگاه را تغییر داد.

اما با روی کار آمدن دولت روحانی، پس از 8 سال، نگاه سیاسی دولت از روی دانشگاه آزاد برداشته شد، با تصمیم هیات موسس، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی تغییر کرد؛ و رابطه وزارت علوم و شورای عالی انقلاب فرهنگی با دانشگاه بازسازی شد، تا این نهاد در مسیر اصلی خود، یعنی توسعه آموزش عالی کشور گام بردارند.

دکتر حمید میرزاده، دو سال پیش، در حالی مسئولیت دانشگاه آزاد اسلامی را به عهده گرفت که این دانشگاه با مشکلاتی نظیر کاهش دانشجو، صندلی‌های خالی، بحران اقتصادی و عدم هماهنگی بین واحدها دست و پنجه نرم می‌کرد.

میرزاده فعالیت خود را با وعده کیفی‌سازی، کاهش وابستگی به شهریه دانشجویان، کارآفرینی، توسعه کیفی آموزش و توسعه تحصیلات تکمیلی آغاز کرد.

چالش در ایستگاه علوم و تحقیقات

دهه گذشته را می ‌توان با وجود تمام فراز و نشیب‌هایش، دهه توسعه تحصیلات تکمیلی در سیستم آموزش عالی کشور نام‌گذاری کرد. دانشگاه‌ها در ده سال اخیر تلاش کردنده‌اند، صندلی‌های خالی خود را با تمرکز بر راه‌اندازی یا افزایش ظرفیت رشته‌های کارشناسی ارشد و دکتری پر کنند. اما این موضوع موجب شد توجه کمتری به کیفیت و بسترسازی در این زمینه نشان داده شود.

دانشگاه آزاد اسلامی با تاسیس پردیس‌های علوم و تحقیقات تلاش در زمینه توسعه تحصیلات تکمیلی پیش‌گام بود. بنابراین نزدیک به 48 پردیس علوم و تحقیقات در استان‌های کشور تاسیس شد تا بیشترین بار توسعه تحصیلات تکمیلی بر عهده این دانشگاه باشد.

با تغییر دولت، کیفی سازی توسعه تحصیلات تکمیلی مد نظر قرار گرفته شد. میرزاده نیز به عنوان رئیس دانشگاه آزاد اسلامی که نزدیک به 60 درصد بار تحصیلات تکمیلی را به دوش می‌کشد، این موضوع را مورد توجه قرار داد اما پس از آن، برخی ایرادات حقوقی به نحوه تشکیل 34 پردیس علوم و تحقیقات موجب شد که مجوز رشته‌هایی که در این واحدها ارائه می‌شوند با تردیدهایی مواجه شود. همزمان برخی منتقدان سیاسی دانشگاه با هجمه‌هایس سنگین و ارائه آمارهایی نادرست، ماهیت تلاش دانشگاه آزاد اسلامی برای توسعه تحصیلات تکمیلی را زیر سوال بردند.

برای حل این مشکل وزارت علوم از دانشگاه آزاد خواست این واحدهای دانشگاهی را تعطیل کند، اما سیاست‌گذاری رئیس جدید دانشگاه راه کار بهتری برای این موضوع داشت که هم برای کیفی سازی تحصیلات تکمیلی موثر بود و هم فعالیت‌های دانشگاه را قانونی می‌کرد.

طرح تجمیع 1

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی تصمیم گرفت، به جای تعطیل کردن پردیس‌ها و تحمیل هزینه‌های مازاد به دانشگاه، این واحدها را با واحدهای مراکز استان ادغام کند تا به این وسیله فرصت گسترش تحصیلات تکمیلی را از دست ندهد، و این موضوع را قانونی کند. این امر با امضای تفاهم رئیس دانشگاه آزاد با وزیر علوم وقت روند قانونی این برنامه را تسریع کرد.

آنچه در برنامه اجرایی طرح تجمیع 1 بیش از پیش در نظر گرفته شده بود، کیفی‌سازی، عدالت آموزشی و صیانت از مزیت‌های موجود بود که به دنبال خود هزینه‌های دانشگاه را نیز کاهش داد.

طرح تجمیع 1 در هفته‌‌های پایانی سال نخست مدیریت دکتر حمید میرزاده در دانشگاه آزاد اسلامی اجرا شد. به گفته او، اولین هدف این طرح، اجرای قانون و کیفی‌سازی بوده، و تا امروز نیز تاثیرات مثبتی بر چارت آموزشی دانشگاه داشته است.

طرح تجمیع 1 نه تنها توسعه تحصیلات تکمیلی دانشگاه آزاد را کاهش نداد، بلکه این دانشگاه را برای طی کردن مسیر توسعه تحصیلات تکمیلی چابک کرد چرا که با قانونی شدن این موضوع، دانشگاه توانست ظرفیت رشته‌های تحصیلات تکمیلی را افزایش دهد و از اعضای هیئت علمی خود که در واحدهای مراکز استان مشغول به کار بودند، به صورت بهینه استفاده کند.

این طرح با محورهای مختلفی در دانشگاه آزاد اسلامی اجرا شده و هم‌گرایی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری با دانشگاه آزاد اسلامی و هم‌افزایی تمام واحدهای این دانشگاه به عنوان یک مجموعه از نتایج طرح تجمیع 1است.

علاوه بر این در طرح تجمیع 1 برخی از واحدهای زیان‌ده دانشگاه نیز منحل یا در واحدهای دیگر ادغام شدند.

به گفته دکتر میرزاده در طرح تجمیع یک، 472 واحد دانشگاه آزاد اسلامی به 395 عدد رسید که 77 واحد یا مرکز منحل و یا ادغام شدند. همچنین ساختمان های مستقر در پاسداران در سازمان مرکزی تجمیع شدند که این امر ماهانه 600 میلیون تومان صرفه‌جویی برای دانشگاه به همراه داشت.

تکمیل سیاست‌های مدیریت جدید در طرح تجمیع 2

بعد از اجرای طرح تجمیع 1، برنامه‌ریزی‌‌های طرح تجمیع 2 نیز در دستور کار مسئولان دانشگاه آزاد اسلامی قرار گرفت. هنوز چند ماه از اجرای طرح تجمیع 1 نگذشته بود که طرح تجمیع 2 نیز با هدف چابک‌سازی امور دانشگاه اجرا شد.

طرح‌های تجمیع دانشگاه آزاد را می‌توان تغییرات اساسی در ساختار‌های برون‌سازمانی و درون‌سازمانی این دانشگاه ارزیابی کرد. تجمیع 1 برای تعامل دانشگاه با وزارت علوم، توجه به کیفیت آموزشی برای دانشجویان و رفع مشکلات آن‌ها در تحصیلات تکمیلی صورت گرفت، و تجمیع 2 در راستای تحولات درون سازمانی و کاهش بوروکراسی انجام شد.

آنچه در طرح تجمیع 2 در ساختار سازمانی دانشگاه آزاد روی داد، کاهش معاونت‌های دانشگاه از 15 به 9 و هم‌چنین ایجاد تغییراتی در ساختار مدیریتی تمام استان‌ها و واحدهای دانشگاهی دانشگاه آزاد اسلامی بود.

در این طرح معاون هماهنگی استان و نماینده تام‌الاختیار رئیس دانشگاه دراستان‌ها حذف شد و به جای رئیس واحد مرکز استان، مسئولیت هماهنگی کل واحدهای استان را به عهده گرفت و دبیر هیئت امنای استان نیز شد.

این موضوع موجب کاهش بوروکراسی در واحدها شد، و هم‌افزایی بین واحدهای استان را افزایش داد، تا با تکیه بر ظرفیت‌ةایا ین طرح به صورت یک‌پارچه فعالیت کنند.

طرح تجمیع 2 با افزایش اختیار دانشگاه‌های مراکز استان، انگیزه جدیدی برای این واحدها ایجاد کرد، تا برای ارتقای واحدهای کل استان تلاش کنند.

اما آنچه ادغام معاونت‌ها به دنبال خود داشت، حذف موازی‌کاری‌ها، کاهش‌ هزینه‌ها و چابک‌سازی داخلی دانشگاه بود. می‌توان گفت دانشگاه آزاد با اجرای طرح تجمیع 2 با حداقل تغییرات نیروی انسانی، بوروکراسی را در سیستم اداری کاهش داد.

80 میلیارد تومان کاهش هزینه

طرح تجمیع 2 انضباط مالی را نیز بر ساختار درونی دانشگاه آزاد اسلامی حاکم کرد و جلوی هزینه‌های غیرضروری را گرفت، تا جایی که مسئولان دانشگاه از کاهش 80 میلیارد تومانی هزینه‌ها با اجرای این طرح خبر دادند.

حالا با گذشت چند ماه از اجرایی شدن این طرح، واحدهای استانی دانشگاه آزاد با جدیت بیشتری برنامه‌های جدید را دنبال می‌کنند و معاونت‌ها با تشکیل جلسات متوالی سعی دارند برنامه‌های تجمیع 2 را اجرایی کنند.

به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، جلوگیری از تعدیل نیروی انسانی با وجود کاهش نظام اداری یکی از مهم‌ترین مزیت‌های طرح تجمیع بوده است چرا که افراد مشغول در معاونت‌ها بنا به تخصص‌هایشان در اداره‌های دانشگاه آزاد مشغول به کار شدند تا بهره‌وری بیشتری نیز داشته باشند.

بررسی اجرای طرح‌های تجمیع دانشگاه آزاد اسلامی و آرا ناظران و منتقدان دانشگاه نشان می‌دهد، برنامه‌ریزی‌های جدید، بحران‌های اقتصادی و قانونی این دانشگاه را حل کرده است. هرچند که از نظر رئیس دانشگاه آزاد هنوز راه زیادی تا محقق شدن همه اهداف باقی مانده است.

میرزاده در دومین سالگرد آغاز مدیریت خود هم‌چنان طرح‌های تجمیع را به عنوان برنامه‌ اصلی در دانشگاه دنبال می‌کند و با سیاست‌گذاری‌های نوین تلاش دارد، دانشگاه آزاد را در تمام سطوح ارتقا دهد و از دانشگاه آزاد؛ دانشگاه نسل سوم و کارآفرین بسازد.