چرا کشورهای عرب برای آوارگان سوری کاری انجام نمی دهند؟

به گزارش خبرنگار گروه بین الملل خبرگزاری آنا، این روزها آوارگان سوری هر خطری را به جان می‌خرند تا با سوار شدن بر قایق‌های فرسوده از مدیترانه عبور کرده و خود را به اروپا برسانند. سوار شدن بر قطارهای شلوغ و بالا رفتن از کوه‌ها، تنها گوشه‌ای از مشکلاتی است که آنها با آن مواجه هستند. در همین حال، خطر دستگیری توسط نیروهای مرزی کشورهای اروپایی، اخراج از این کشورها و غرق شدن در دریا نیز آها را تهدید می‌کند.

در این میان شواهد موجود نشان می‌دهد این آوارگان نه تنها به خاطر جنگ در سوریه، بلکه به خاطر سرکوب و خشونت در کشورهای خاورمیانه مجبور به عزیمت به سمت اروپا شده‌اند. همان‌طور که بر رهبران اروپایی این فشار وارد است که راهکاری برای بحران پناه‌جویان پیدا کنند، این انتقاد از دولت‌های خاورمیانه می‌شود که چرا هیچ کمکی برای چهار میلیون آواره سوری ( بیشترین میزان آوارگان پس از جنگ جهانی دوم ) انجام نداده‌اند. بیشتر این انتقادها بر کشورهای ثروتمند حاشیه خلیج‌فارس وارد است. بنا به گزارش سازمان عفو بین‌الملل، شش کشور عضو شورای همکاری خلیج‌فارس ( بحرین، کویت، عمان، قطر، عربستان سعودی و امارات ) تا پایان سال 2014 هیچ‌گونه اسکانی برای آوارگان سوری انجام نداده بودند.

گروه‌های حقوق بشری می‌گویند این کشورها به‌واسطه ثروت فراوان ناشی از ذخایر عظیم نفت و گاز، منابع بیشتری در مقایسه با دو کشور عربی ( لبنان و اردن ) دارند که پذیرای بسیاری از این آوارگان بوده‌اند. این کشورهای عرب‌زبان عمدتاً روابطی تاریخی با سوریه دارند و علاوه بر آن، با حمایت مالی و تسلیحاتی از شورشیان مسلح در این کشور، نقش زیادی در بحران و آشوب کنونی دارند.

فیصل الغدی، فعال حقوق بشر در اردن در این زمینه می‌گوید: « حلقه مفقوده در این داستان تراژیک، نقش کشورهای عرب و به‌خصوص کشورهای حاشیه خلیج‌فارس است. این کشورها با حمایت مالی و سیاسی و همچنین تجهیز تسلیحاتی نقش بسزایی در شکل‌گیری و ادامه این بحران داشته‌اند». البته خود این کشورها به‌هیچ‌وجه چنین انتقاداتی را قبول ندارند. مقامات این کشورها و حامیان آن‌ها می‌گویند میلیون‌ها دلار به آوارگان سوری ساکن در اردن کمک کرده‌اند. در این میان مقامات عربستانی با افزایش فشارها در این زمینه دست به ارائه آمار و ارقام عجیبی زدند. به‌ عنوان‌ مثال چند روز پیش یکی از مقامات این کشور اعلام کرد عربستان از سال 2011 پذیرای 2/5 میلیون سوری بوده، اما با این افراد به‌عنوان آواره رفتار نکرده و برای حفاظت از شرافت و امنیت آن‌ها، این افراد را در کمپ‌های آوارگان قرار نداده و به آن‌ها آزادی کامل داده است.

کاملاً مشخص است که این ادعاها با واقعیت بسیار فاصله دارد. آوارگان سوری برای فقط ورود به این کشورها با محدودیت‌های شدید ویزا روبه‌رو هستند و در این میان ماندن در این کشورها به‌مراتب دشوارتر است. الغدی در این زمینه می‌گوید: این کشورها اقدام عملی انجام نداده‌اند که شرایط ورود این آوارگان فراهم شود.

دلیل این کشورها در اتخاذ سیاست‌های مربوط به آوارگان تا حدودی پیچیده است. در کشورهای کوچک‌تر همچون قطر و امارات، تعداد خارجی‌ها بیشتر از شهروندان این کشورهاست و همین مساله باعث افزایش حس بیگانه‌هراسی شده است. به‌عنوان‌مثال در امارات نسبت خارجی‌ها به شهروندان این کشور پنج به یک است. در دیگر کشورهای خاورمیانه، سوری‌های آواره با وضعی روبه‌رو می‌شوند که شانس اندکی برای کار، حضور در مدارس و آغاز یک زندگی جدید برایشان وجود دارد.

لبنان تاکنون 1.1 میلیون آواره سوری را پذیرفته که از همه کشورهای عربی بیشتر است ( در این میان ترکیه نزدیک به دو میلیون نفر را پذیرفته است). این بدین معناست که حداقل از هر پنج لبنانی، یک نفر پناهنده سوری است. با این‌حال، لبنان اردوگاه رسمی برای این آوارگان ایجاد نکرده است. درنتیجه بیش از 40 درصد از این پناه‌جویان در لبنان در مکان‌هایی همچون گاراژها، کارگاه‌ها و خانه‌های متروکه و نیمه ساخته زندگی می‌کنند. بسیاری از این سوری‌ها هم‌اکنون به کمک آژانس‌های خیریه‌ای وابسته‌اند که منابع‌شان به‌شدت محدودشده است.

در مصر نیز سرکوب نیروهای دولتی یکی از دلایل نبود علاقه آوارگان سوری برای سفر به این کشور و در عوض رفتن به اروپاست. پس از کودتای نظامی علیه محمد مرسی در سال 2013، مصر از سوری‌های متقاضی ورود به این کشور تقاضای ویزا کرد. دولت مرسی از شورشیان سوریه حمایت می‌کرد، اما دولت جدید تحت کنترل نظامیان در مصر بیشتر به‌جای توجه به آوارگان سوری، درصدد اخراج آنها برآمده است. این محدودیت‌ها با افزایش رفتارهای ملی‌گرایانه افراطی مصری‌ها همراه شده که درنتیجه آن تعدادی از سوری‌های شاغل در این کشور یا از کار اخراج یا به دست پلیس دستگیرشده‌اند.

بسام الاحمد، فعال حقوق بشر، می‌گوید وجود همین محدودیت‌ها و رفتارها از سوی کشورهای عربی باعث شده است آوارگان سوری به سمت اروپا بروند. وی که هم‌اکنون در استانبول است، می‌گوید: آنها نمی‌توانند به مصر بروند. این وضع شبیه دایره‌ای است که روزبه‌روز بسته‌تر می‌شود. در لبنان نیز همین وضع وجود دارد.

جنگ و خونریزی در سوریه ادامه دارد و همین موضوع باعث می‌شود سوری‌های بیشتری این کشور را ترک کنند. درنتیجه همین وضع اسفناک است که مردم سوریه در دوراهی ماندن و فرار قرار دارند. الغدی می‌گوید: بمب‌ها همچنان می‌آیند و ممکن است خانه و زندگی افراد باقی‌مانده هدف بعدی باشند. آیا باید برای فرار از این بمب‌ها، آنها باید خانه خود را رها کرده و عازم ناکجاآباد شوند؟ متأسفانه مردم سوریه راه سخت دوم را انتخاب می‌کنند.