اعزازی: عرضه نفت در بورس تحریم نفتی را کم‌اثر می‌کند
گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا علیه ایران سابقه‌ای ۴۰ ساله دارد و پس از پیروزی انقلاب اسلامی به بهانه‌های مختلف تحریم‌هایی علیه کشورمان اعمال شده است؛ بسیاری از این تحریم‌ها با اقبال و مشارکت کشورهای جهان همراه نبوده و ایالات‌متحده به‌تنهایی کشورمان را تحریم کرده است. تجار و مسئولان کشور برای امکان تبادل تجاری با سایر کشورها از روش‌هایی برای دور زدن تحریم‌ها استفاده کرده‌اند اما با گذشت زمان در این ۴۰ سال گذشته تحریم‌ها از عناوین کلی به موضوعات ریز تبدیل‌شده و به‌اصطلاح مقامات آمریکایی هوشمندتر شده است؛ اما متأسفانه در این سال‌ها با وجود هوشمند شدن تحریم‌های آمریکایی، راه‌های مقابله، کم اثر کردن یا دور زدن تحریم‌ها به همان نسبت هوشمند نشده است.
یکی از تحریم‌هایی که اقتصاد کشور را با مشکل مواجه می‌کند، تحریم‌های نفتی است، تحریم‌های نفتی تحمیلی علیه کشورمان به سه بخش تحریم‌های ساخت و تولید، تحریم فروش و تحریم دریافت پول نفت تقسیم می‌شود. دلیل مؤثر واقع‌شدن این تحریم‌ها، مدل سنتی فروش نفت کشور است؛ به این صورت که نفت توسط امور بین‌الملل شرکت ملی نفت و در قالب محموله‌های بسیار بزرگ به مشتریان مشخصی فروخته می‌شود که رهگیری آن برای آمریکا بسیار ساده است.
به‌منظور بررسی بیشتری راه‌های مقابله و کم اثر کردن تحریم‌های نفتی گفتگویی با تعدادی از فعالان دانشجویی که در سال‌های گذشته مطالعه عمیق و تخصصی در این حوزه داشته‌اند، انجام دادیم.
در ادامه سخنان امیرحسین اعزازی، عضو سابق شورای مرکزی انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه امیرکبیر عضو دفتر تحکیم را می‌خوانید.
آنا: برای عبور از تحریم‌های نفتی و مشکلات احتمالی آن دو راهکار عرضه نفت در بورس اوراق بهادار و ساخت پتروپالایشگاه‌ها را مطرح می‌کنند به نظر شما کدام‌یک از راهکارها ارجح هستند؟
اعزازی: شاید در نگاه اول این‌طور تصور شود که این دو راه‌حل دارای تعارض منافع هستند؛ بحث عرضه نفت در بورس، بحث خام‌فروشی نفت است که صادرات نفت خام را در بورس انجام دهیم؛ بحث ساخت پتروپالایشگاه اشاره به این دارد که نفت خام صادراتی‌مان، ظرفیتی که وجود دارد و صادر می‌شود، توانش هست که با توسعه پالایشگاه‌ها در داخل کشور بتوانیم این نفت را بیاوریم به پالایشگاه‌های داخل کشور و نیاز به صادرات آن نباشد و حتی در این طرح آمده که می‌شود به‌جایی رسید که نیازی به صادرات نفت خام وجود نداشته باشد و اصلاً خام‌فروشی نداشته باشیم؛ همه را در داخل کشور از طریق پالایشگاه‌ها به مواد باارزش افزوده بالاتر تبدیل کنیم که این امر مطالبه رهبری هم هست که بحث خام‌فروشی ضربه می‌زند و نوعی حراج ثروت ملی است.
در بحث عرضه نفت در بورس به‌عنوان یک راه‌حل کوتاه‌مدت به آن توجه داریم و بخش عظیمی از درآمدهای خودمان از طریق صادرات نفت خام است، قطعاً راه‌حل پایدارتر برای آینده کشور ما توسعه پالایشگاه‌ها است ولی فاصله زیادی داریم تا پالایشگاه‌های کشور ظرفیت مازادی که داریم و صادر می‌کنیم را به مواد با ارزش‌افزوده تبدیل کنند.
این را باید ابتدا اشاره می‌کردم چون ممکن است تعارض برداشت شود، باید گفت که این راه‌حل کوتاه‌مدت ماست و راه‌حل بلندمدت همان توسعه پالایشگاه‌هاست که سودآوری بیشتری برای کشور دارد، می‌تواند زنجیره اشتغال و ارزش‌افزوده را تکمیل کند. ما بزرگ‌ترین مجموعه ذخایر نفت و گاز دنیا را به اذعان کارشناسان بین‌المللی داریم و این‌طور انتظار می‌رود که بخش عظیمی از اشتغال کشورمان در همین حوزه زنجیره نفت و در محدوده پالایشگاه و پتروشیمی تا تولید مواد اولیه صنایع پایین‌دستی‌تر باشد؛ یعنی بعد از پتروشیمی، موادی که در پتروشیمی تولید می‌شود، مواد اولیه بسیاری از صنایع ماست، ازجمله صنایع پلاستیک و نساجی که می‌توانند از این فرآورده‌ها استفاده کنند و اشتغال عظیمی از این طریق ایجاد می‌شود.
آنا: عرضه نفت در بورس چه مزایایی دارد؟
اعزازی: ما سال‌ها یعنی قبل از اینکه عرضه نفت در بورس داشته باشیم، امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران، قراردادهای فروش نفت خام را با پالایشگاه‌های خارجی می‌بست و قراردادها هم بلندمدت بودند. چون در دنیا پالایشگاه‌ها باید ویژگی خاصی برای پالایش نفت ایران داشتند، برای همین پالایشگاه‌های خریدار نفت باید ویژگی‌هایی مطابق آن در آن پالایشگاه ایجاد می‌کردند. در کل دنیا تعداد محدودی هستند که می‌توانند نفت خام ایران را به‌عنوان خوراک و ورودی پالایشگاه‌شان داشته باشند؛ یعنی مشتری‌های محدودی در این سال‌ها داشتیم که به دنبال قرارداد بلندمدت هم بودند از طریق شرکت ملی نفت و امور بین‌الملل و ما برای عرضه نفت در بورس این مشکل را در حال حاضر داریم.
عرضه نفت در بورس شاید سال‌ها قبل باید کلید می‌خورد، در دهه 80 مطالعاتش انجام شده بود و به مرحله‌ای رسیده بود ولی با کارشکنی‌هایی که از سوی خود شرکت ملی نفت بود این اتفاق نیفتاد. اگر آن زمان ما می‌توانستیم بحث عرضه نفت در بورس را داشته باشیم و عرضه مداوم طی سال‌هایی که تحریم شدیدی نداشتیم ایجاد می‌کردیم، بازار نفت خام برای ما در جاهای دیگری هم ایجاد می‌شد.
وقتی بخواهید نفت را از طریق بورس عرضه کنید، راهی برای مشتریان جدید باز می‌شود و مشتریان جدید هم به سمتی می‌رفتند که بتوانند بلندمدت از ایران نفت را بخرند؛ یعنی می‌رفتند پالایشگاه‌هایی با مختصات نفت ایران ایجاد می‌کردند. تغییراتی در فرایند پالایشی‌شان ایجاد می‌کردند که می‌توانستند مشتری نفت ایران باشند. الآن عرضه‌هایی که در بورس انجام می‌شود، مشکل اصلی‌اش این است که در بورس مشتریان جدید داریم و آن مشتریان قدیمی که توانمندی پالایش نفت ایران را داشتند در این فرایند دخیل نیستند و آن‌ها الآن به دنبال این هستند که مطمئن شوند این عرضه‌ها همچنان ادامه دارد که بتوانند بازار را برای خودشان ایجاد کنند، چون مشتری جدید نیازمند زمانی است تا بتواند بحث‌های فنی موردنیاز را ایجاد کند. این تداوم عرضه می‌تواند در آینده مشتریان جدیدمان را برای ما ایجاد کند. اکثر مشتریانمان در حال حاضر کشورهای آسیایی شامل کره جنوبی، چین و هند هستند که این بحث معافیت خرید نفت خام هم که تمدید می‌شود به علت همین است که این کشورها پالایشگاه‌هایی دارند که فقط نفت ایران برایشان قابل استفاده است و به‌راحتی نمی‌توانند جایگزین جدیدی برای نفت ایران پیدا کنند و اینکه بخواهند بحث‌های فنی پالایشگاه‌هایشان را تغییر دهند برایشان هزینه‌بر است و به خاطر همین دنبال این هستند که این معافیت‌ها تمدید شود تا بتوانند نفت ایران را بخرند.
از این‌طرف باید به بورس اشاره کنم که اگر بتوانیم طی چندین سال نفت خام را در بورس عرضه کنیم و مشتریان جدید مطمئن باشند که راهکاری برای خرید نفت ایران از این طریق دارند، می‌توان امیدوار بود که قراردادهای بلندمدتی را بخواهند تنظیم کنند و نفت را از این طریق تهیه کنند تا مشتریان دائمی برای بورس ایجاد شود.
آنا: آیا عرضه نفت در بورس تحریم‌پذیر است؟
اعزازی: تعدادی مزیت کلی برای عرضه نفت در بورس نسبت به روش‌های دیگر صادرات نفت وجود دارد که به‌عنوان‌مثال، یکی از آن‌ها می‌توان به بحث تحریم‌ناپذیری اشاره کرد. علت تحریم‌پذیری نفت ما مشخص بودن هویت خریداران بوده که در قراردادهای بزرگی که امضا می‌شود هر دو طرف کاملاً مشخص هستند و مقصد محموله‌ها نیز مشخص است که باعث شناسایی آن‌ها شده و بحث تحریم بر آن‌ها اعمال شود ولی در عرضه نفت در بورس، هویت خریداران مخفی است. درحالی‌که رقابتشان شفاف است و همه‌شان روی تابلو می‌آیند ولی نام شرکت‌ها عنوان نمی‌شود، هرکدام یک کُد معاملاتی دارند و می‌آیند روی تابلو و آنجا رقابتشان شفاف است ولی هویتشان مخفی است و از آن نظر امکان شناسایی‌شان به‌راحتی امکان‌پذیر نیست و می‌توانند محموله‌ها را به‌راحتی صادر کنند.
مزیت دیگر عرضه نفت در بورس در مقایسه با روش‌های سابق شرکت نفت این است که حجم محموله‌ها کوچک‌تر شده و بااین‌حال می‌تواند به تعداد مشتریان بیشتری فروخته شود. کوچک‌تر شدن محموله، کوچک‌تر شدن تراکنش‌های مالی را به دنبال دارد. قبلاً ما مجبور بودیم که حتماً تبادل مالی و بیمه را از طریق بانک‌های بزرگ انجام دهیم که به‌راحتی قابل رصد بودند اما با عرضه نفت در بورس، تعداد مشتریان و خریداران زیاد است و عملاً صادرکننده‌های خودمان را افزایش می‌دهیم. قبلاً فقط شرکت نفت صادرات را با محموله‌های بزرگ انجام می‌داد، الآن تعداد محموله‌های کوچک از صادرکنندگان متعدد که هویتشان هم مخفی است انجام می‌شود که حجم تراکنششان هم پایین است و می‌توانند از طریق مبادی دیگری برای انتقال مالی اقدام کنند که برای آمریکا قابل‌شناسایی نباشد.
آنا: آیا برای بازپرداخت پول نفت فروخته‌شده در صورت عرضه آن در بورس، تضمینی وجود دارد؟
اعزازی: موضوعی که مطرح می‌کنند، در صورت عرضه نفت در بورس ممکن است باعث شود که پدیده‌هایی نظیر بابک زنجانی به وجود بیاید که معلوم نیست چگونه می‌توان پول نفت را از او وصول کرد ولی در بورس همین‌که معامله انجام شود، دو راهکار برای تسویه‌حساب تعبیه‌شده است، یکی از آن‌ها نقدی است که همان اول به سرمایه خودمان می‌رسیم و طریق دیگر هم بحث ضمانت‌نامه است که به هر طریق بعد از بارگیری اگر مشتری نتوانست بفروشد و یا به هر علت دیگر مشکل برگشت‌ناپذیری به وجود آمد، اتفاقات مشابه بابک زنجانی دیگر رخ نمی‌دهد چراکه همان زمان که بارگیری انجام می‌شود، ضمانت‌نامه‌ای از مشتری دریافت شده که می‌توان آن را وصول کرد و به اصل پول رسید و از این نظر هیچ نگرانی وجود ندارد که این سرمایه بخواهد از بین برود یا از کشور خارج شود و ما بعدها بخواهیم مدت‌ها دنبالش بگردیم که این نفت الآن کجاست و ما چطور می‌توانیم به پولمان برسیم. بحث ضمانت‌نامه‌ها که نزد شرکت سمات می‌تواند وصول کند و پول فروش نفت به خزانه بازگردد به همین منظور در نظر گرفته شده است. مورد بعدی این است که در سیستم بورسی، معامله برای بالاترین قیمت پیشنهادی انجام می‌شود و این سازوکار کشف قیمت باعث می‌شود که در نهایت به قیمتی حداکثری دست پیدا کنیم و این هم به سود منافع ملی است که مجبور نباشیم نفت‌مان را ارزان بفروشیم و تخفیف‌های عجیب‌وغریب بدهیم.
انتهای پیام/4107/4115/پ
انتهای پیام/