نصراللهی: رسانه‌ها پس از بحران، مطالبه‌گری کنند
به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری آنا از انجمن علمی ارتباطات دانشکده ارتباطات و رسانه دانشگاه صداوسیما، اردشیر زابلی‌زاده در نشست تخصصی «رسانه و بحران» با بررسی عملکرد رسانه‌ها در حادثه سیل نوروز ۱۳۹۸ که با حضور اساتید مطرح حوزه ارتباطات در دانشکده ارتباطات دانشگاه صداوسیما برگزار شد، با بیان اینکه کشور با پدیده‌ای مواجه شده است که از یک منظر نعمت و از منظر دیگر شاید نقمت و بلایی بود که آن هم قابل بحث و گفتگوست، اظهار کرد: وقتی بحرانی طبیعی یا غیرطبیعی رخ می‌دهد اولین مراکزی که وارد عمل می‌شوند دستگاه‌های دولتی، سازمان‌ها و نهادهای امدادرسانی و خدماتی هستند که با رسانه نیز ارتباط تنگاتنگی پیدا می‌کنند و رسانه به عنوان عضوی فعال وارد عمل می‌شود.
وی افزود: رسانه عضو ستاد مدیریت بحران است؛ باید بررسی کرد که آیا رسانه به کنترل بحران کمک می‌کند یا به آن دامن می‌زند؟
عضو هیئت علمی دانشگاه صداوسیما و رئیس این نشست تخصصی با تأکید بر اینکه ما انتظار داریم اگر چنین بحرانی اتفاق می‌افتد در وهله اول نسخه غیرقابل دسترس برایش نپیچیم، گفت: باید دستوری دهیم که بتوان آن را انجام داد.
رسانه‌ها پروتکل پوشش خبری در بحران ندارند
داود نعمتی‌انارکی نیز در این نشست تخصصی با اشاره به مشاهدات نزدیک خود از مناطق سیل‌زده افزود: پاسخ این سؤال که آیا ما روزنامه‌نگاری بحران داریم یا نه؛ می‌تواند ما را در مقابله با بحران‌های اجتماعی مصون دارد. روزهای ابتدایی که سیل آمده بود به این دلیل که در آغاز تعطیلی‌ها بودیم و مدیران در تعطیلی به سر می‌بردند و همه جا تعطیل بود همه چیز دست به دست هم داد که شرایط بدی رقم بخورد.
عضو هیئت علمی دانشگاه صداوسیما افزود: مدیریت بحران در کشور ما بحران‌زده است و در روزهای اول سیل مردم در شهرها به کمک هموطنان خود آمدند.
وی با بیان اینکه دو نوع غافلگیری در سیل اخیر اتفاق افتاد، اظهار کرد: اول اینکه مردم از باران‌ها غافلگیر شدند؛ در حالی‌که بنده باران‌های بسیار شدیدتری در صومعه‌سرا را دیده بودم و این بارانی نبود که سیل شود و خرابی‌هایی به بار بیاورد.
عضو هیئت علمی دانشگاه صداوسیما ادامه داد: غافلگیری دیگر غافلگیری مسئولان بود که سردرگم شدند و وضعیت در دو سه روز اول بغرنج بود و به ترس مردم از بحران دامن می‌زد و به اعتماد مردم آسیب می‌رساند. وقتی ترس فراگیر شود، تصمیم‌گیری در برابر بحران را سخت می‌کند و عصبانیت ناشی از آن هم عدم تصمیم گیری درست را شامل می شود.
نعمتی‌انارکی با بیان اینکه ما روزنامه‌نگاری بحران نداریم، گفت: دستورالعملی که رسانه‌ها را پرورش می‌دهد تا با شرایط بحران چطور برخورد کنند، در کشور ما وجود ندارد. باید بدانیم تهیه گزارش و خبر در شرایط بحران متفاوت‌تر از شرایط عادی و طبیعی است. روزنامه‌نگار باید بداند شرایط ارتباطات ما در زمان بحران به چه صورت است. جریان ارتباطی در شرایط بحران با شرایط عادی کاملا متفاوت است و باید تأملی در این زمینه صورت بگیرد.
وی با بیان اینکه در شرایط بحران افرادی سعی در پدید آوردن جریان سیاسی و بحران سیاسی هستند، افزود: برخی‌ها می‌خواهند با استفاده از این چنین حرف‌هایی شرایطی را پدید آورند که گروهی را علیه گروه دیگری قرار دهند و من این موضوع را در هفته اول سیل در شمال کشور دیدم که به شدت آسیب‌زننده است.
این عضو هیئت علمی دانشگاه صداوسیما با اشاره به عملکرد رسانه‌ها در سیل اخیر گفت: رسانه‌های ما دو سه روز بعد از بحران متوجه عمق بحران شدند و تلاش کردند تا مدیریت رسانه‌ای بحران را به نحو مطلوب انجام دهند. در این ۱۷ روز مطبوعات تعطیل بود و خبرگزاری‌ها و سایت‌ها این اخبار را پوشش دادند.
نعمتی‌انارکی افزود: قطعاً تاثیر کارکرد و نقش اطلاع‌رسانی و آگاهی‌بخشی رسانه‌ها بود که توانست عده‌ای را در مناطق سیل‌زده بسیج کند.
وی با اشاره به تفاوت اطلاع‌رسانی در رسانه ملی و سایر رسانه‌ها گفت: رسانه ملی از همان روزهای اولیه سعی در پوشش اخبار داشت و بر همان اساس عمل کرد و بعد از آن شبکه‌های مجازی آغاز به کار کردند. ترکیب اطلاع‌رسانی صداوسیما با شبکه‌های مجازی باعث شد تا آسیب‌های رسانه‌ای جهانی کاهش پیدا کند.
این استاد دانشگاه صداوسیما با تأکید بر اینکه پروتکل حرفه‌ای در شرایط بحران نداریم، گفت: برای مثال، کاری که خبرنگاری در یکی از گزارش‌های خود انجام داد، معتقدم اگر او به جای در آب رفتن به روی پشت بام یک خانه می‌رفت و از آنجا گزارش می‌داد خیلی بهتر بود.
نعمتی‌انارکی ادامه داد: در مواردی گفتمان ما در پوشش خبرها احساسی بود؛ در صورتی که نباید احساس را وارد خبر کرد و باید گفتمان شرایط بحران را تغییر داد. ما باید به جای کمیت به کیفیت خبرها در آن شرایط توجه بیشتری داشته باشیم. رسانه‌های جریان اصلی مثل صداوسیما و خبرگزاری‌ها و مطبوعات باید در اطلاع‌رسانی به مخاطبان خود توجه ویژه داشته باشند.
وی ادامه داد: ما نباید عمق بحران را تقلیل دهیم بلکه باید زوایای عمیق بحران را واکاوی کنیم تا مسئولین بدانند چه اقدامی در شرایط بعد از بحران انجام دهند.
استاد دانشگاه صداوسیما در پاسخ به این سؤال که آیا ما در حوزه رسانه و روزنامه‌نگاری به موضوع آموزش توجه داشتیم؟ گفت: این بحران نشان داد که در این زمینه کوتاهی و غفلت داشتیم. در حوزه آموزش به خبرنگارهای خودمان و آموزش به جامعه که در شرایط بحرانی باید برای مقابله با بحران چه کار کنند، کم‌کاری کردیم. قبل از شرایط بحرانی باید آموزش‌هایی به خبرنگارها داده شود که اصولی رفتار کنند.
نعمتی انارکی درباره نظام هماهنگی بین رسانه‌ها گفت: صداوسیما با عضویت در مدیریت کلان جامعه، سعی کرده این هماهنگی را انجام دهد؛ اما به نظر می‌آید باید بازتعریف شود. پوسته پوشش خبری بحران را نباید خطی ببینیم و حتماً باید موجی یا ضربه‌ای باشد. برای مثال صرف اینکه فلان منطقه باید تخلیه شود، درست نیست. این بحران نشان داد که صداوسیما شورای راهبردی مقابله با بحران و اثرهای پس از آن را باید تشکیل دهد. وظیفه این شورا این است تا با بهره‌گیری از نظر کارشناسان شرایط بعد از بحران را در شهرها بررسی کند.
وی در پاسخ به اینکه چه کنیم تا از شایعه‌ها در شرایط بحران جلوگیری کنیم؟ گفت: مسلماً در شرایط بحرانی، شایعه به شدت اوج می‌گیرد و رسانه‌های جریان اصلی در دسترسی به مسئولین و اخبار موثق راحت‌تر عمل می‌کنند که می‌تواند جلوی شایعه‌ها را بگیرد. اما رسانه‌ها سعی می‌کنند در شرایط بحران فقط اطلاع‌رسانی کنند و در این جریان تعدادی اخبار غیرواقعی هم ممکن است منتشر شود و می‌توانیم با ارزیابی صورت‌گرفته با شرایط بحران کنار بیاییم.
این عضو هیئت علمی دانشگاه صداوسیما در پاسخ به تفاوت عملکرد رسانه‌ها در سیل شیراز و آق‌قلا گفت: در سیل شیراز و آق‌قلا ضعف مدیریتی در انعکاس اخبار به چشم می‌آمد؛ اما نتیجه هر دوی این سیل‌ها تخریب است و خط خبری رسانه‌ها این بود که روی موج اطلاع‌رسانی در وضعیت به‌وجود آمده متمرکز شده بودند؛ اما بعد از وقوع حادثه است که رسانه‌ها باید منسجم تر عمل کنند.
وی با اشاره به ضرورت مطالبه‌گری رسانه‌ها گفت: رسانه باید به طور جدی به حوزه مطالبه‌گری نگاه کند. همچنین باید آموزش همراه با عمل به خبرنگارهایمان بدهیم.
نعمتی انارکی درباره نحوه ورود رسانه‌ها به بحران گفت: ورود به بحران وظیفه رسانه‌هاست؛ اما نحوه ورود به بحران‌ها باید به چه شکل باشد؟ تصویر گفتمان و .. خاص شرایط بحران است که در حوزه رسانه آموزش داده نشده است و کارشناسان همچنان در حال بیان این تفاوت‌ها بین شرایط عادی و بحران هستند. ما کتابچه راهنما در حوزه بحران نداریم.
عابدینی: اکنون وقت انتقاد به دستگاه‌ها نیست
حسن عابدینی هم درباره بحران گفت: واژه بحران در دو رشته معنای مختلفی دارد. در حوزه رسانه هر آنچه از حالت عادی خارج شود، بحران نامیده می‌شود اما در روابط بین‌الملل، بحران یعنی اینکه منافع یک کشور مورد حمله قرار گیرد.
قائم مقام خبرگزاری صداوسیما افزود: با توجه به این تعریف، برخی از شهرهایی که سیل آمد بحران نبود اما از نظر رسانه ما آن را بحران تلقی کردیم. وقتی تمام ارتباطات داخلی و خارجی ایلام قطع می‌شود، یک بحران است. با این حال اولین هلی‌کوپتری که برای انتقال استاندار به منطقه رفت ما دو خبرنگار هم با آنها فرستادیم و هر کاری لازم بود انجام دادیم.
عابدینی با دفاع از عملکرد خبرنگاران صداوسیما گفت: ما تعداد زیادی دوربین تصویربرداری هوایی به مناطق سیل‌زده فرستادیم اما به نظر می‌رسد همه کارهای عالم و آدم را به گردن خبرنگار می‌اندازند! ما وظیفه‌مان آموزش قبل از بحران است و نباید حین بحران انتقاد کنیم.
وی ادامه داد: ما حدود 7 هزار ارتباط زنده با اغلب شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی داشتیم و اولین حلقه را شکل دادیم. دومین حلقه مرکز استانها بودند که کمک خبرنگاران محلی شدند و تا جایی که توانستیم در شبکه‌های مجازی هم ورود کردیم.
قائم مقام خبرگزاری صداوسیما تصریح کرد: ما یک برنامه به نام داغ‌های مجازی داریم با عنوان اینکه چه چیزی در شبکه‌های مجازی شایعه و داغ شده است. روزهای اولی که سیل آمده بود خیلی‌ها می‌گفتند چرا سوری‌ها، عراقی‌ها و لبنانی‌ها به کمک ایرانی‌ها نمی‌آیند؟! ما سعی کردیم روایت واقع‌بینانه از آنچه عین واقعیت بود انجام دهیم؛ حتی تصاویری که واقعیت بوده و توسط افرادی برای ما ارسال شده را در کانال‌های شبکه‌های مجازی گذاشتیم تا مردم از جزئیات سیل آگاه شوند. برخی تصویرها را هم در آیتم‌های خبری برنامه بدون تعارف پخش کردیم.
عابدینی افزود: خیلی‌ها شایعه‌هایی کردند که صحت نداشت. مردم ما تصاویری در خوزستان ثبت کردند که فوق‌العاده انسانی بود. ما تا دیروز 10 هزار و 800 خبر مکتوب از سیل دادیم و تمام توانمان را به کار گرفتیم. نمی‌خواهم بگویم ما می‌توانیم عمق فاجعه را بگوییم اما از همه ظرفیت‌ها استفاده کردیم. ما باید در مسیر پوشش رسانه‌ای بیشتر عمل کنیم و باید بعد از پایان هر ماجرایی ایرادهایی که هست را ببینیم و انتقاد کنیم. به نظر من اکنون وقت انتقاد به دستگاه‌ها نیست.
وی با اشاره به نقدهایی که به حضور حسینی بای در حادثه سیل شده است، گفت: وظیفه رسانه این است که واقعیت‌ها را نشان دهد و اگر نقدی به حضور وی داخل آب است، این اتفاق در دنیا و بحران‌ها بی‌سابقه نبوده است. گاهی اوقات موضوع‌هایی را به این شکل واقع‌نمایی می‌کنند و در آن لحظه تصمیم خبرنگار بوده که به نظر من اشتباه هم نبوده است.
عابدینی با اشاره به وظایف رسانه‌ها در بحران گفت: در برخی شرایط رسانه‌ها مسئولیت مدیریت بحران یا انتقال بحران را دارند. بحث دیگری درباره واژگان‌سازی است. گاهی می‌گوییم سیل گاهی می‌گوییم آب گرفتگی.
وی تصریح کرد: بحث دیگر زمان وقوع بحران است که باید اطلاع‌رسانی را سرلوحه خود قرار دهید چرا که در شرایط بحران نمی‌‌شود نقد کرد. نقد را باید بعداً انجام داد.
نصراللهی: رسانه‌ها پس از بحران، مطالبه‌گری کنند
اکبر نصراللهی نیز که به دلیل کمک به مردم سیل‌زده به آق‌قلا رفته بود؛ در ارتباط زنده تصویری گفت: باید سعی کنیم در بحران‌های بعدی بتوانیم از شرایطی که پیش آمده بود جلوگیری کنیم.
رئیس دانشکده علوم ارتباطات و مطالعات رسانه واحد تهران مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی درباره تصویری که رسانه‌ها درباره سیل نشان دادند و واقعیت حادثه گفت: رسانه‌ها نتوانستند به‌خوبی خبرها را انعکاس دهند. در راه تلاش مردم و هم‌دوستی و حضور نیروهای جهادی را در اینجا می‌بینیم که خدا را شکر شرایط بسیار بهتر از ابتدای سیل است.
وی ادامه داد: اینکه بگوییم روزنامه‌نگاری بحران نداریم و رسانه‌ها تلاش نکردند را قبول ندارم و باید تلاششان را ببینیم؛ اما این تلاش باید بیشتر شود. کشور ما در معرض وقوع بحران‌های مختلفی قرار دارد.
رئیس دانشکده علوم ارتباطات و مطالعات رسانه واحد تهران مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی افزود: روزنامه‌نگاری دوره بحران مشکلاتی دارد و یکی از آنها این است که تمرکز در همان زمان بحران است.
نصراللهی با بیان اینکه رسانه‌ها بعد از بحران به مطالبات مردم آنطور که باید و شاید توجه نمی‌کنند و به وعده‌های خود عمل نمی‌کنند تأکید کرد که رسانه‌ها باید بعد از بحران مطالبه‌گری کنند و به مردم گزارش دهند.
وی ادامه داد: در دوره بحران از موضوع‌های اخلاقی و اصول مدیریت بحران سوء‌استفاده می‌شود و اجازه نمی‌دهند مطالبه‌گری‌ها بیان شود. نکته مهم دیگر این است که تعداد بحران‌ها در کشور ما زیاد است اما در هر صورت در چنین شرایطی متاسفانه هیچ سخنگوی واحدی نداریم و همین باعث می‌شود مسئولین مختلف و مردم از منابع غیررسمی اخبار را دریافت کنند.
انتهای پیام/4046/ن
انتهای پیام/