کودک همسری، دردی جانسوز که باید درمان شود

گروه اجتماعی خبرگزاری آنا- حمیدرضا مهدی‌زاده؛ ممکن است عده‌ای تصور کنند که پدیده دردناک کودک همسری فقط در کشور ایران رایج است. متأسفانه ازدواج با کودکان در بسیاری از کشورهای همسایه ما و حتی در ایالات‌متحده آمریکا نیز رواج یافته است.

در افغانستان ازدواج‌های زیر سن قانونی آمار بالایی دارد که اکثریت آن‌ها بدون درک درست از ازدواج، بدون اختیار و آزادی و در فقدان بلوغ جسمی و روانی صورت می‌پذیرد.

دولت افغانستان با کمک برخی نهادهای جهانی و کشورهای حمایت‌کننده، برنامه ملی مبارزه با ازدواج‌های اجباری و زودهنگام را تهیه و اجرایی کرده است. این برنامه قرار است طی مدت پنج سال از سال 2017 - 2021 به پدیده ازدواج‌های زودهنگام پایان بخشد.

سال 2016 بود که هایکو ماس، وزیر دادگستری سابق آلمان گفته بود که این کشور، ازدواج زیر سن قانونی را نمی‌پذیرد.

همان زمان روزنامه بیلد آلمان گزارش داد که در ایالت جنوبی بایرن، 161 مورد پناهندگی ثبت شده است که افراد پناهنده زیر 16 سال و متأهل بودند و 550 مورد هم شامل ازدواج‌های زیر 18 سال است.

بعدازاین مسائل بود که دولت آلمان، پیش‌نویس قانونی را تهیه کرد که به‌موجب آن ازدواج افرادی که زیر سن قانونی باشند، در این کشور به رسمیت شناخته نخواهد شد.

با وجود اینکه سن قانونی ازدواج در ایالات‌متحده آمریکا 18 سالگی است، اما تنها در بین سال‌های 2000 - 2010 حدود 170 هزار کودک در 38 ایالت آمریکا ازدواج کرده‌اند.

فعالان اجتماعی می‌گویند ازدواج‌های زیر سن قانونی در سراسر آمریکا به وقوع می‌پیوندد.

بر اساس گزارش «رهایی از بند و زنجیرها» که یک نهاد مخالف با ازدواج‌های اجباری است، درمجموع در سراسر ایالات‌متحده آمریکا بین همین سال‌ها، بیش از 248 هزار کودک ازدواج کرده‌اند.

البته این ارقام ثبت‌شده است و ازدواج‌های زیر سن قانونی ثبت‌نشده‌ای وجود دارد که شاید به‌مراتب بیشتر باشد.

در اکثر موارد دختران کم سن و سال با مردان مسن‌تر از خود ازدواج کرده‌اند. اما اگر تصور می‌کنید تنها در جوامع سنتی، مانند افغان‌ها و یا درمجموع در بین مسلمان‌ها این ازدواج‌ها بیشتر رواج دارد، اشتباه است.

بر اساس مطالعاتی که انجام شده است دخترانی که حتی 15 سال داشتند، از تمام جوامع اعم از یهودی‌های ارتدکس، مسلمان، آسیایی، آفریقایی و ... با جبر و تهدید در آمریکا وادار به ازدواج شده‌اند.

با وجود اینکه در تمام ایالت‌های آمریکا، حداقل سن قانونی برای ازدواج 18 سالگی است اما در برخی از ایالت‌ها با استفاده از خلأهای موجود در قانون به این کار دست می‌زنند.

در ترکیه نیز سن قانونی برای ازدواج 18 سال تمام است. تنها موارد خاصی از این قانون مستثنا هستند و اجازه ازدواج در سنین زیر 18 سال را خواهند داشت.

یک فرد 17 ساله، دختر یا پسر، تنها با داشتن اجازه قانونی والدین یا قیم قانونی خود، می‌تواند ازدواج کند.

یک فرد 16 ساله، تنها با داشتن اجازه قانونی والدین یا قیم قانونی خود و با اخذ اجازه رسمی از دادگاه می‌تواند ازدواج کند.

بر اساس قوانین جزایی در ترکیه ازدواج با یک کودک زیر سن قانونی که به‌مثابه کودک‌آزاری شناخته می‌شود، مجازاتی از قبیل زندان دارد.

تمامی سازمان‌های دولتی، مراکز آموزشی و درمانی و هم‌چنین سازمان‌های NGO موظف به گزارش هرگونه مورد کودک‌آزاری و درخطر قرار گرفتن امنیت کودکان هستند.

در ایران اما در اکثر موارد ازدواج کودکان زیر 13 سال در ایران با مردانی با سنین بالاتر از 30 سال ثبت شده است که عمدتاً در استان‌های محرومی چون خراسان شمالی، سیستان و بلوچستان، لرستان، کردستان، ایلام و در این اواخر استان تهران نیز با پدیده کودک همسری روبرو هستیم.

ماجرای تلخ ازدواج دختربچه 11 ساله ایلامی به نام رها که با اجبار والدینش با مردی ازدواج کرده بود که بیش از پنجاه سال داشت نه‌تنها افکار عمومی را شوکه کرد بلکه وجاهت طرح این سؤال اساسی را یک‌بار دیگر مطرح ساخت که چرا هنوز در کشور ما موضوع برخورد علمی و قانونی با این پدیده دردناک بدون ورود به دعواهای زننده سیاسی و جناحی همچنان به نتیجه نرسیده است.

حتی دادستانی ایلام نیز علیه والدین وی اعلام‌ جرم کرد چراکه صیغه محرمیت رها در خارج از استان ایلام خوانده شده و وی در ازای دریافت مبلغ 15 میلیون تومان عملاً از سوی پدرش به آن مرد فروخته شده بود.

قطعاً نگارنده این گزارش باور ندارد که برای حل معضلات اجتماعی این‌چنینی باید متوسل به طرح‌های بین‌المللی مانند 2030 یونسکو شویم که نه با فرهنگ والای ایرانی و اسلامی ملت ایران‌ همخوانی دارد و نه با اهداف خیر از سوی بانیان غربی‌شان به ما توصیه می‌شود ولی بی‌توجهی به چنین ضایعه‌های اجتماعی دردناک نیز در آینده‌ای نه‌چندان دور توانایی ایجاد بحران‌های عمیق خانوادگی را دارد و ضمن آنکه ظرفیت‌های بالای قوانین مدنی و همت والای مسئولان قضائی نیز برای حل پدیده اسفناک کودک همسری در کشور به‌خوبی دیده می‌شود که اقدام شجاعانه دادستان ایلام در ورود به پرونده و اعلام‌جرم کردن علیه والدین رها به‌خوبی مؤید چنین ادعایی است.

دین مبین اسلام، وجود مقدس پیامبر اکرم(ص) و ائمه معصومین علیهم‌السلام آن‌چنان قاطعانه از حقوق کودکان و عدم آزار و اذیتشان به‌ویژه دختران خردسال صحبت کرده‌اند که جای هیچ‌گونه شک و تردیدی برای اقدام فوری و عاجل در کشوری اسلامی ما باقی نمی‌گزارد و روایاتی هم که در این خصوص رسیده از حد تواتر نیز فراتر می‌رود.

فاطمه ذوالقدر نماینده تهران در مجلس شورای اسلامی در گفتگو با خبرنگار اجتماعی خبرگزاری آنا  گفت: دو دلیل اصلی کودک همسری در کشور ایران فقر اقتصادی و فقر فرهنگی است. خانواده‌هایی که در وضعیت اسفناک معیشتی به سر می‌برند برای کمک کردن از هزینه‌های جاری با متوسل شدن به واژه شیربها حاضرند در قبال دریافت مبالغی ناچیز دختران خردسال خود را به ازدواج مردانی مسن درآورند.

نائب رئیس کمسیون فرهنگی مجلس با رد پایبندی عقاید و باورهای مذهبی در شکل‌گیری پدیده کودک همسری گفت: در جلسه‌ای که فراکسیون زنان مجلس شورای اسلامی با مراجع در قم داشتیم بسیاری از حضرات آیات مخالفت خود را با ازدواج کودکان خردسال اعلام کردند و حتی حضرت آیت‌الله مکارم شیرازی نیز در پاسخ به سؤال بنده در خصوص دختران زیر 13 سال به‌صراحت چنین امری را جایز نداشتند و فرمودند در شرایط فعلی به صلاح نیست و ما قبلاً این اجازه را می‌دادیم و احراز بلوغ عقلی واجب است.

فریده اولاد قباد رئیس فراکسیون زنان مجلس شورای اسلامی هم در همین خصوص گفته بود که این فراکسیون با رئیس مجلس مکاتبه کرده تا با تجدیدنظر در رد طرح کودک همسری و در صورت موافقت، این طرح در دستور کار مجلس قرار گیرد.

نماینده مردم تهران در مجلس اظهار کرد: با توجه به اینکه طرح مقابله با کودک همسری که در کمیسیون قضائی رد شده مورد مطالبه تعدادی از نمایندگان بوده، از طریق فراکسیون زنان مکاتبه‌ای با آقای لاریجانی داشتیم که رد طرح در هیئت‌رئیسه مورد تجدیدنظر قرار گیرد و در صورت موافقت، طرح در دستور صحن قرار گیرد.

وی با تأکید بر اینکه فراکسیون زنان و نمایندگان به دنبال افزایش سن ازدواج نیستند، افزود: ما هم در برنامه ششم در ماده ۱۰۲ دولت را موظف کردیم که بر اساس سیاست‌های جمعیت و خانواده با ایجاد سازوکار و تأمین اعتبارات اقدام لازم را در این زمینه انجام دهد هم حکمی برای کنترل و کاهش میانگین سن ازدواج به میزان ۱۰ درصد در طول اجرای برنامه ششم داشتیم.

اولاد قباد با اشاره به احکام برنامه ششم برای زمینه‌سازی جهت افزایش نرخ باروری در طول اجرای برنامه، تصریح کرد: پشتیبانی و حمایت از ترویج ازدواج موفق، آموزش و مشاوره مستمر و مسئولانه نوجوانان و جوانان از جمله احکام متعددی است که در این زمینه داشتیم.

رئیس فراکسیون زنان مجلس همچنین گفت: مجلس دهم و فراکسیون زنان با مصوبات عدالت جنسیتی به دنبال کاهش سن ازدواج و ترغیب و تشویق جوانان به ازدواج بوده و در بودجه‌های سنواتی هم به این امر توجه داشتند. پارسال مبلغ وام ازدواج ۱۵ میلیون بود و امسال فراکسیون زنان پیشنهاد کرد این رقم به ۳۰ میلیون تومان افزایش یابد.

وی اضافه کرد: منظور ما در کودک همسری ممنوعیت ازدواج برای افراد زیر ۱۳ سال است و از ۱۳ تا ۱۶ سال نیز ازدواج با اذن ولی پیش‌بینی شده است چراکه معتقدیم ازدواج در این سن مانع شکوفایی شخصیت، تضعیف سطح آموزشی و تربیتی خانواده می‌شود. علاوه بر این وجود خطرات باروری در سنین پایین، زایمان‌های زودرس، پیامدهای روانی ازدواج در سنین پایین از دیگر مشکلات ازدواج در این سن است و می‌تواند باعث افزایش خشونت خانگی و اختلالات اضطراب و افزایش طلاق شود.

طیبه سیاوشی دیگر نماینده مجلس نیز در گفتگو با خبرنگار اجتماعی خبرگزاری آنا با انتقاد از رایج شدن گرفتن شیربها در خانواده‌های مناطق محروم آن‌هم نه به‌قصد خرید جهیزیه که آن را به خانه داماد برگردانند بلکه باهدف تعیین نرخ بر روی دختر خردسالشان که به معنای فروش است، گفت: دختران خردسال 11 و 12 ساله توسط والدینی که در اوج فقر اقتصادی و فرهنگی هستند بدون داشتن رضایت و حتی بلوغ عقلی به یکی از مهم‌ترین معرکه‌های زندگی خود که همانا ازدواج است وارد شده و متأسفانه در اغلب موارد از آن‌ها توسط مردان مسن و عمدتاً مرفه، سوءاستفاده جنسی می‌شود.

سیاوشی تصریح کرد: تشکیل خانواده پایدار که خواست تمامی نمایندگان مجلس، دولت و آیات عظام است هرگز صورت نمی‌گیرد مگر آنکه سه اصل رضایت، رعایت و الفت میان زوجین در ازدواج محقق شود. حال سؤال اینجاست کودک خردسال 11 ساله که هنوز به بلوغ عقلی و در بسیاری از موارد حتی به بلوغ شرعی نرسیده چگونه می‌تواند بدون داشتن رضایت با مردی ازدواج کند که سال‌ها از خودش بزرگ‌تر است و درعین‌حال جامعه شاهد شکل‌گیری خانواده پایدار نیز باشد.

عضو کمسیون فرهنگی با ابراز تأسف شدید از رایج شدن پدیده فروش کودکان خردسال به مبالغی ناچیز گفت: دختران خردسالی که در مدارس در حال تحصیل هستند به‌اجبار خانواده‌های خود ازدواج کرده و در بسیاری از موارد پس از یکی دو سال توسط همسر مسن خود طلاق داده می‌شوند. آن‌ها هم از تحصیل بازمانده می‌شوند و نیز تمام نشاط دوران کودکی خود را ازدست‌داده و با گذشت زمان نیز به انواع بیماری‌های روحی و روانی دچار شده و حتی در دوران بزرگسالی میزان ابتلایشان به بزهکاری‌های اجتماعی به‌شدت افزایش می‌یابد.

با چنین اوصافی به نظر می‌رسد که حل ریشه‌ای مسئله کودک همسری آن‌هم در جامعه به‌شدت عاطفی ملت ایران عزمی ملی بدون در نظر گرفتن منافع بی‌ارزش سیاسی و جناحی را می‌طلبد و بر هیچ‌کس پوشیده نیست که کودکان خردسال به‌ویژه دختران از چنان منزلت بالای اجتماعی برخوردارند که مولی‌الموحدین، امیرالمؤمنین علی(ع) در موردشان می‌فرماید: «هرگاه مژده ولادت دختر، به رسول خدا(صلّی‌اللَّه‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) داده می‌شد، آن حضرت می‌فرمود: شاخه گل خوشبویی است، و روزی او هم به عهده خداوند متعال است.*

آری، داشتن باور ایمانی از سوی والدین فقیری که کودکان خردسالشان را نان‌خوری هزینه‌بر به‌حساب می‌آورند به گفتار نورانی رسول گرامی اسلام (ص) و امیرمومنان(ع) که روزی کودکان خردسالشان توسط پروردگار یکتا به‌خوبی تأمین خواهد شد و نیز عزم نمایندگان مجلس شورای اسلامی به حل ریشه‌ای مقوله کودک همسری به‌عنوان درد جانسوزی که قطعاً باید درمان شود بدون توجه به جنجال‌های جناحی و منافع گروهی، آینده پیش روی ایران اسلامی را روشن به جهت داشتن مادرانی دلیر که به‌خوبی از پس وظیفه تربیت فرزندان سلحشور و رشید برآمده و درعین‌حال همسرانی موفق هستند، طلیعه زیبای خانواده پایدار را نمایان خواهد ساخت.

*(راوندی کاشانی، فضل‌الله بن علی – صادقی اردستانی، احمد، النوادر (للراوندی) / ترجمه صادقی اردستانی، ۱ جلد، بنیاد فرهنگ اسلامی کوشانپور – تهران، چاپ: اول، ۱۳۷۶ ش.؛ ص ۱۷۲)

انتهای پیام/4076/