مؤسسان حزب «جمهوری اسلامی»چه افرادی بودند؟/ داستان آغاز تا انحلال

به گزارش خبرنگار حوزه احزاب گروه سیاسی خبرگزاری آنا، بعد از انقلاب اسلامی، برخی از نیروهای طرفدار امام خمینی(ره) و شاگردان روحانی و مریدان غیرروحانی ایشان، اقدام به تأسیس حزبی برای فعالیت‌های مدنی و مردم‌سالارانه خود کردند.

تشکیلات روحانیت قبل از انقلاب اسلامی، حول محور آیت‌الله شهید مطهری، شهید باهنر، مرحوم هاشمی رفسنجانی، منتظری، آیت‌الله خامنه‌ای و مرحوم ربانی‌املشی تشکیل شده بود؛ اما آن انسجام لازم را نداشت. حزب جمهوری اسلامی، شکل مدرن‌‌ جامعه روحانیت مبارز بود که قصد داشت افراد غیرروحانی را هم در مسند فعالیت خود داشته باشد.

با توجه به پیروزی انقلاب اسلامی در 22 بهمن سال 1357، بخشی از روحانیون با محوریت آیت‌الله شهید بهشتی، اقدام به تأسیس حزبی به نام «جمهوری اسلامی» کردند. حزب «جمهوری اسلامی» مهم‌ترین حزب در ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی بود.

محوریت شهید بهشتی، آیت‌الله خامنه‌ای و مرحوم هاشمی در حزب

 اکثر رهبران اصلی حزب همانند آیت‌الله بهشتی، آیت‌الله خامنه‌ای، هاشمی رفسنجانی و ناطق نوری، عضو جامعه روحانیت مبارز تهران هم بودند. هسته‌ اولیه حزب جمهوری اسلامی و افرادی که اساسنامه آن را در دستور کار قرار دادند، عبارت بودند از:  آیت‌الله شهید محمد حسینی بهشتی، مرحوم سید عبدالکریم موسوی اردبیلی، مرحوم اکبر هاشمی رفسنجانی، آیت‌الله خامنه‌ای و شهید محمدجواد باهنر.

اعلامیه تأسیس حزب را آیت‌الله خامنه‌ای نوشت و نخستین جلسه شورای مرکزی در ۲۹ بهمن ۱۳۵۷ در محل کانون توحید در تهران تشکیل شد.تعداد اعضای اولیّه این حزب، سی نفر بود که افزون بر مؤسسان، ۲۵ تن دیگر غالباً شخصیت‌های فعال در انقلاب، از روحانی و بازاری و دانشگاهی، بودند. با رأی‌گیری اعضا، شهید سیدمحمد بهشتی نیز به‌عنوان نخستین دبیرکل حزب انتخاب شد.

اساسنامه حزب که مشتمل بر ۴۴ مادّه و پنج تبصره بود، در نخستین کنگره حزب به تصویب رسید. محورهای اصلی این بیانیه، شامل: اعتقاد به اصل «نه شرقی، نه غربی»، ایجاد مناسبات برادرانه با همه مسلمانان جهان و کمک به نهضت‌های آزادی‌بخش بود.

بر اساس برآورد حزب جمهوری اسلامی که در سراسر کشور گسترش پیدا کرده بود، بیش از دو میلیون نفر در همان ابتدا در سراسر ایران و 400 هزار نفر در تهران عضو رسمی حزب جمهوری اسلامی شدند. حزب جمهوری اسلامی پس از تشکیل، درصدد انتشار نشریه‌ای به‌عنوان روزنامه رسمی خود برآمد. امتیاز روزنامه به نام آیت‌الله خامنه‌ای ثبت شد و شماره نخست آن در ۹ خرداد ۱۳۵۸ با نام «روزنامه جمهوری اسلامی» منتشر شد.

این حزب نقش بسیار برجسته‌ای در مجلس خبرگان رهبری، قانون اساسی، انتخابات دوره اول مجلس شورای اسلامی و دوره اول ریاست‌جمهوری داشت. کاندیدای حزب در دوره نخست ریاست‌جمهوری، جلال‌الدین فارسی بود که به‌دلیل تابعیت افغانی مادرش از ادامه حضور در انتخابات انصراف داد و بعد از آن عده‌ای حسن حبیبی را به‌عنوان کاندید انتخاب و برخی نیز از بنی‌صدر حمایت کردند. بنی‌صدر در ادامه ریاست‌جمهوری خود، همواره با این حزب درگیر بود.

ترورهای منافقین علیه حزب جمهوری اسلامی؛ از شهادت شهید بهشتی تا ترور آیت‌الله خامنه‌ای

در سال‌های بعد، افرادی از این حزب ترور و شهید شدند. هاشمی رفسنجانی در بهار ۱۳۵۸ مورد سوء قصد اعضای گروه فرقان قرار گرفت؛ آیت‌الله خامنه‌ای، بر اثر انفجار بمبی که اعضای سازمان منافقین آن را در محل سخنرانی وی کار گذاشته بودند، در ۶ تیر ۱۳۶۰ از ناحیه دست به‌شدت مجروح شد. در بمب‌گذاری ۷ تیر ۱۳۶۰، شهید سیدمحمد بهشتی و عده‌ای از اعضای شورای مرکزی و مدیران و هواداران درجه‌اول حزب (حدود ۸۰ نفر)، در ساختمان مرکزی حزب به شهادت رسیدند. اندکی بعد در ۸ شهریور‌ همان سال محمد جواد باهنر (دومین دبیرکل حزب و نخست‌وزیر وقت) همراه با محمدعلی رجائی (رئیس‌جمهور وقت) بر اثر انفجار بمب در دفتر کارشان به شهادت رسیدند. مسببان این دو انفجار هم منافقین بودند.

در سال 1360، این حزب آیت‌الله خامنه‌ای را به‌عنوان کاندیدای خود برای سکان‌داری ریاست‌جمهوری معرفی کرد و ایشان هم رأی بالای 93 درصدی را کسب‌‌کرد. بعدها این حزب به دلیل اختلاف درون گروهی برخی جریان‌های راست و چپ که بیشتر اختلافات سیاسی بود، دچار شکاف زیادی شد. با عمیق شدن اختلافات در درون شورای مرکزی و اختلافاتی که در بعضی شهر‌ها میان مسئولان حزب و سایر مقامات اجرایی پدید آمد و اخبار آن نیز به اطلاع امام خمینی(ره) رسید، رئیس جمهور وقت و سومین دبیرکل حزب و هاشمی رفسنجانی (رئیس مجلس وقت) در نامه‌ای به امام خمینی، در تاریخ ۱۱ خرداد ۱۳۶۶، درخواست انحلال این حزب را کردند که با آن موافقت شد.

انتهای پیام/4082/خ