اقتصاد قرآنی

گروه دانشگاه خبرگزاری آنا-متین منتظمی؛ «بالا رفتن سن ازدواج به دلیل مشکلات مالی»، «اعتراض علما به بانکداری ربوی»، «مبنای فشل و اشتباه اقتصاد کشور» موضوعاتی است که این روزها و در اوضاع آشفته اقتصادی کشور بیش‌ازپیش به گوش می‌خورد.

شاید عمده مشکلات به وجود آمده در حوزه اقتصاد را بتوان در گروه نداشتن تئوری واحد و خاصی دانست که وضعیت اقتصادی را به مرحله بسیار فاجعه‌ای سوق می‌دهد از طرفی مبنای اعتقادی و اسلامی نیز بارها ثابت کرده که در صورت عدم وجود اعتقاد و عزم راسخ برای تئوری سازی اسلامی در مبناهای مختلف، باعث شکست آن اندیشه خواهد شد همچنان که در بسیاری از نقاط مختلف جهان این امر بی‌بدیل بوده و در موارد متعددی ثابت‌شده که اندیشه اسلامی و قرآنی می‌تواند سیاست‌های مدنظر یک کشور را در حوزه‌های مختلف تغییر داده و به ثبات و اقتدار برساند.

اقتصادِ برخاسته از بطن قرآن کریم

اقتصاد نیز برخاسته از همین امر است به این معنا که اگر آموزه‌های قرآنی در حوزه اقتصاد، دادوستد، خریدوفروش و... انجام گیرد نه‌تنها بر اساس وعده الهی مستقیماً از عنایات خداوند متعال بهره‌مند خواهد شد بلکه می‌تواند ثبات پیداکرده و مسیر تعالی را برای بشر نشان دهد.

اسلام بهترین راه را برای تعالی زندگی بشر در نظر گرفته است و در قرآن کریم بارها به این مسئله اشاره‌شده و دستورالعمل‌هایی نیز ارائه‌شده است. خداوند متعال می‌فرماید: «قد جاءَکم مِنَ اللّهِ نورٌ و کتابٌ مبینٌ یهدی به اللّهُ مَن اتّبع رضوانَه سُبُلَ السَّلام و یُخرجهم من الظلمات الی النورِ باِذنه و یهدیهِم الی صراطٍ مستقیمٍ» (مائده: 15 16)؛ از سوی خدا، نور و کتاب آشکاری به‌سوی شما آمد. خداوند به برکت آن، کسانی را که از خشنودی او پیروی کنند، به راه‌های سلامت، هدایت می‌کند و به‌ فرمان خود، از تاریکی‌ها به‌ سوی روشنایی می‌برد و آن‌ها را به‌ سوی راه راست رهبری می‌نماید. با استناد به همین آیه وعده حق الهی بیش‌ازپیش برای انسان قابل درک و تثبیت است. اقتصاد و مسائل آن نیز جزو همین موضوع است که بارها در قرآن کریم روی آن تأکید شده و حتی راهکارهایی برای تعالی اقتصادی برای بشر نزول آمده است.

به‌راحتی می‌توان به این مسئله اذعان داشت که خداوند متعال در آیات متعدد نسبت به عقود اقتصادی، سبک زندگی مؤثر در اقتصاد، تقسیم اموال، تعدیل جامعه و از بین بردن خطوط ترسیمی ذهن خودساخته بشر مسائلی ایراد فرموده است. آیات مختلف ازجمله آیاتی چون 85 سوره اعراف و 84 تا 86 سوره هود، 3 و 41 و 43 و 83 و 177 و 277 سوره بقره و 39 سوره نساء و 2 و 3 سوره انفال و آیات دیگر، امور اقتصادی و معیشتی مردم را دارای جایگاهی مهم در حد مسائل اعتقادی و عبادی قرار داده است.

سیاست‌های اقتصاد مقاومتی و مبانی قرآنی آن

رهبر معظم انقلاب در 29 بهمن سال 1392 سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی ابلاغ کردند. در نامه‌ای که برای ابلاغ این سیاست‌ها نوشته‌شده بود به نکات مهمی اشاره‌ شده است که بنیه دینی و اسلامی آن را بیش‌ازپیش معین می‌سازد.

در بخشی از آن آمده است: «ایران اسلامی اگر از الگوی اقتصادی بومی و علمی برآمده از فرهنگ انقلابی و اسلامی که همان اقتصاد مقاومتی است، پیروی کند بر همه مشکلات اقتصادی فائق می‌آید».

از طرفی با نگاهی اجمالی به سیاست‌های مقاومتی می‌توان دریافت که سیاست‌های این مفاد ابلاغ‌شده توسط مقام معظم رهبری کاملاً منطبق با سبک زندگی اسلامی و آیات قرآن است. همان‌طور که در آیات مختلف قرآن کریم به مباحثی چون عدم اسراف، قراردادهای محکم، همت بر تولید داخل کشور (تولید و گسترش زراعت در سرزمین) و سایر مباحث دادوستد تأکید شده اقتصاد مقاومتی نیز بر همین مبنا پیش رفته است.

تفاوت نظام اقتصادی اسلامی و غربی

حجت‌الاسلام سید مهدی هاشمی معاون پژوهشی مؤسسه نورالثقلین در گفتگو با خبرنگار آنا با اشاره به مباحث اقتصادی قرآن اذعان داشت: «خداوند متعال در مورد خطرات مال‌اندوزی قارون، می‌فرماید: «وَ ابْتَغِ فیما آتاکَ اللَّهُ الدَّارَ الْآخِرَةَ وَ لا تَنْسَ نَصیبَکَ مِنَ الدُّنْیا ...؛ در آنچه که خدا به تو داده است، سرای آخرت را طلب کن و بهره‌ات را از دنیا فراموش مکن». این موضوع اولین تفاوت اقتصاد اسلامی و قرآنی با اقتصاد غربی به‌عنوان تفاوتی بنیادی است. یعنی در دیدگاه غربی، ثروت‌اندوزی تنها برای دنیا است که این تفکر نفی‌شده است و در دیدگاه قرآنی، استفاده از ثروت جهت بندگی بهتر خداوند توصیه می‌گردد».

هاشمی بیان کرد: «در اقتصاد مقاومتی چند شاخصه اصلی وجود دارد. شاخصه اول و مهم اینکه، اقتصاد نباید وابسته باشد بلکه باید درون‌زا بوده و باعث حفظ استقلال و عزت اقتصادی شود. در این زمینه می‌توان به آیات ۱۴۱ سوره نساء، ۱۱۳ سوره «هود» و ۲۹ سوره «فتح» اشاره کرد».

معاون پژوهشی مؤسسه نورالثقلین با اشاره به این آیات بیان داشت: «خداوند در آیه ۱۴۱ سوره «نساء» می‌فرماید: «وَ لَنْ یجْعَلَ اللَّهُ لِلْکافِرینَ عَلَی الْمُؤْمِنینَ سَبیلاً: و هرگز خدا برای کافران راه تسلطی بر مؤمنان قرار نخواهد داد». همچنین در آیه ۱۱۳ سوره هود می‌فرماید: «وَ لا تَرْکَنُوا إِلَی الَّذینَ ظَلَمُوا فَتَمَسَّکُمُ النَّارُ وَ ما لَکُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ مِنْ أَوْلِیاءَ ثُمَّ لا تُنْصَرُونَ: و بر ظالمان تکیه ننمایید، که موجب می‌شود آتش شما را فراگیرد و در آن حال، هیچ ولیّ و سرپرستی جز خدا نخواهید داشت و یاری نمی‌شوید». این آیات بیان می‌کند که اقتصاد و حکومت نباید وابستگی و تکیه به کافران داشته باشد و بایستی خودکفا باشد».

اگر همین موضوعات مطرح‌شده مبنای اقتصاد مقاومتی قرار گیرد به‌راحتی می‌توان به این نتیجه رسید که اقتصاد مقاومتی مبنای اقتصاد اسلامی و نقطه مقابل ربا و سیستم فشل اقتصادی غرب است که از طرفی نه مردم را به رنج و زحمت وا می‌دارد و نه اقتصاد داخلی کشور را نابود می‌کند.

این مسئله متقن است که اگر مبنای اسلامی در صدر و ذیل زندگی بشر قرار گیرد سعادت دنیوی و اخروی را به همراه خواهد داشت به همین دلیل است که تکیه به اندیشه‌های اقتصادی قرآن کریم در اداره جامعه می‌تواند پیشرفت و توسعه را رقم بزند اما اگر خلاف آن عمل شود چیزی جز نابودی نیست تا جایی که در عصر کنونی بسیاری از سیستم‌های اقتصادی جهان دیگر توانی برای پاسخگویی به نیازهای اقتصادی خود ندارند.

رهبر معظم انقلاب اسلامی در 9 مهرماه سال 78 در خطبه‌های نماز جمعه به این مسئله اشاره‌کرده و فرمودند: «اگر ما در زمینه اقتصادی و در زمینه تشکیلات اداری هم توصیه اسلام را دقیقاً عمل می‌کردیم، یقیناً وضعمان بهتر از این بود. ما آنچه را که در زمینه‌های اقتصادی عمل کرده‌ایم، متأسفانه یک نسخه مخلوط است. چیزهایی از اسلام در آن هست؛ اما مخلوط دارد. آن بخشِ مخلوط شده، برای ما هرگز خیری به بار نیاورده است. امروز نظرات اقتصادی غربی که تا اندکی قبل جزو مسلمات محسوب می‌شد، مورد مناقشه خود غربی‌ها قرار می‌گیرد».

حمیدرضا بینا مسئول جهاد اقتصادی بسیج دانشجویی دانشگاه امام صادق (ع) نیز در گفتگو با خبرنگار آنا ضمن اشاره به اقتصاد مقاومتی و منشأ دینی و قرآنی آن گفت: «الگوی غیردینی اقتصاد به انقلاب ضربه خواهد زد پس تنها راه برون‌رفت از تحریم‌ها اقتصاد مقاومتی است».

وی ادامه داد: «برخی از اساتید دانشگاه و عده‌ای از مسئولین اجرایی با مفاهیم اقتصاد مقاومتی بیگانه‌اند. عموماً این افراد تربیت‌یافته نظام آکادمیک بازار آزاد هستند و از این افراد نمی‌توان انتظار اجرای برنامه عملیاتی مؤثری در زمینه اقتصاد مقاومتی داشت. برخی در فضای مشورتی دولت موضع‌گیری ضد اقتصاد مقاومتی داشتند این تفکر در مسئولان دولتی هم دیده‌ شده است».

به نظر می‌رسد تمامی مشکلات اقتصادی کشور با مدنظر قرار دادن اقتصاد مقاومتی که برخاسته از منشأ و مبدأ قرآنی است قابل حل است. «بالا رفتن سن ازدواج به دلیل مشکلات مالی»، «اعتراض علما به بانکداری ربوی»، «مبنای فشل و اشتباه اقتصاد کشور» و... مشکلاتی است که به‌راحتی با سرلوحه قرار دادن دستورات قرآنی و هدایت‌های اهل‌بیت عصمت و طهارت قابل حل است و به قول قدیمی‌ها با این رویه خداوند برکت را در سفره مردم گسترش می‌دهد.

انتهای پیام/4107/پ