پایان عصر آمریکایی در پاکستان

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا- محسن احدی؛ پس از حملات 11 سپتامبر و لشکرکشی آمریکا به منطقه غرب آسیا به بهانه واهی مبارزه با تروریسم، پاکستان خود را همراه با ائتلاف نظامی به رهبری آمریکا برای حمله به مواضع تروریست‌ها در افغانستان کرد. در مدت نزدیک به 17 سال همراهی اسلام‌آباد با واشنگتن، پاکستان توانست میلیاردها دلار کمک مالی و تسلیحاتی برای مقابله با تروریسم دریافت کند.

در مقابل اما بسیاری از کارشناسان امور سیاسی، همراهی پاکستان با آمریکا را نه از سوی خیرخواهی، بلکه (1) کسب سود از قِبَلِ دریافت کمک مالی و تسلیحاتی از آمریکا، فروش تجهیزات و ملزومات به نیروهای ائتلاف در جنگ افغانستان و گرفتن عوارض استفاده از بندرها و جاده‌های این کشور و (2) تلاش برای اثرگذاری در آینده سیاسی منطقه و بسط نفوذ خود در افغانستان ارزیابی کرده‌اند.

پاکستان با هر نیتی که وارد همکاری با آمریکا برای مبارزه با القاعده و تروریسم شد، اما آنچه بیشتر از کمک‌های واشنگتن دریافت کرد موشک‌هایی بود که گاه‌وبیگاه توسط پهپادهای آمریکایی آرامش مردم را سلب می‌کرد و بسیاری از غیرنظامیان را به کام مرگ می‌فرستاد. دولت آمریکا با استفاده از هواپیماهای بدون سرنشین که توسط سازمان اطلاعات مرکزی (CIA) کنترل می‌شدند، صدها حمله را به مناطق شمال و شمال غرب پاکستان صورت داد.

«دانیل بایمن» از مؤسسه بروکینگز درباره حملات هوایی پهپادهای آمریکایی به پاکستان به بهانه مقابله با تروریسم در مقاله‌ای نوشت: در برابر هر رهبر القاعده به‌طور متوسط 10 غیرنظامی کشته می‌شود. به‌طور مثال آمریکا در 60 حمله تنها توانست 14 رهبر تحت تعقیب القاعده را به هلاکت برساند و این در حالی بود که 687 غیرنظامی پاکستانی کشته شدند.

مؤسسه «آمریکای نوین» در تحقیقی، حملات هوایی آمریکا به پاکستان را از سال 2004 تا 2014 مورد ارزیابی قرار داده که بر اساس یافته‌های این مؤسسه، این کشور درمجموع این 10 سال 343 حمله را انجام داده که و باعث مرگ بیش از 3 هزار نفر شده است که در این میان 176 نفر از کشته‌شدگان را کودکان تشکیل می‌دادند.

ادامه روند حملات هوایی به پاکستان منجر به ایجاد حس آمریکاستیزی به‌خصوص در میان قوم «پَشتون» شد که معتقد بودند به‌عمد موردحمله قرار می‌گیرند. در این میان قهرمان سابق کریکت پاکستان که حالا کفش‌های ورزشی خود را آویخته و جامه سیاست را به تن کرده بود، باب انتقاد از آمریکا را در پاکستان گشود و به‌سرعت با اقبال عمومی مردم روبه‌رو شد.

عمران خان که حزب تحریک انصاف را پایه‌گذاری کرده بود، به‌آرامی توانست با اقبال عمومی مردم در انتخابات محلی، کنترل استان‌های استراتژیک و هم‌مرز با افغانستان را در کنترل بگیرد که خروجی آن بستن راه عبور تدارکات نظامی بر روی ارتش آمریکا بود؛ امری که به‌سرعت با بازخورد مثبت جامعه پاکستان روبه‌رو شد.

پیرمحمد ملازهی کارشناس شبه‌قاره درباره چرایی مخالفت عمران خان با عملیات هوایی آمریکا در پاکستان می‌گوید: عمران خان یک پشتون متعصب است. عمده عملیات آمریکا نیز در مناطق پشتون نشین رخ داده و این قوم می‌گوید آمریکاییان در حال قتل‌عام ما هستند. ازاین‌رو عمران خان در بدو امر داعیه حمایت از قوم خود را دارد. در ثانی بعدازآنکه آمریکا بدون اطلاع دولت مرکزی پاکستان وارد خاک این کشور شد و اسامه بن‌لادن را به قتل رساند، در پاکستان حس تحقیرشدگی در قبال آمریکا ایجاد شد و همه معتقد بودند واشنگتن، اسلام‌آباد و ارتش پاکستان را تحقیر کرده است. ازاین‌رو در چنین فضایی اعلام مخالفت با آمریکا به‌سرعت با اقبال عمومی مردم مواجه می‌شود. دقیقاً کاری که عمران خان در عین وجود انگیزه‌های شخصی از آن بهره برد و با اقبال عمومی مردم، حالا نخست‌وزیر پاکستان است.

همین مخالفت عمران خان با آمریکا بود که سبب شد بارها دونالد ترامپ در حساب کاربری خود در توئیتر علیه پاکستان موضع‌گیری کرده و درنهایت تمامی کمک‌های واشنگتن به اسلام‌آباد را قطع کند.

رئیس‌جمهور آمریکا در یکی از توئیت‌های خود سیاستمداران پاکستانی را نادان خطاب کرده و آنان را عاملی برای پناه دادن به تروریست‌ها دانسته بود. صحبت‌هایی که بلافاصله پاسخ عمران خان را در پی داشت و نخست‌وزیر پاکستان در یادداشتی توئیتری نوشت: نگاهی به 18 سال جنگ در افغانستان، حضور صدها هزار نظامی و خرج یک تریلیون دلار هم نتوانست طالبان را شکست دهد و این گروه قوی‌تر از روزی است که آمریکا به افغانستان لشکر کشید. به‌جای مقصر دانستن پاکستان در سیاست‌های خودتان ارزیابی جدی انجام دهید.

در کنار تقابل‌های میان پاکستان و آمریکا اشاره به این نکته نیز خالی از لطف نیست که اسلام‌آباد به‌درستی به اهمیت جایگاه ژئوپلیتیکی خود پی برده و به دنبال متنوع سازی شرکای استراتژیک خود به‌سوی چین و روسیه به‌عنوان رقبای جهانی آمریکا رفته است.

ساخت بندر «گوادِر» با همکاری چینی‌ها و پیگیری خط لوله انتقال انرژی «تاپی» با کمک روسیه از همین مواردی است که مقام‌های سیاسی پاکستان توانسته‌اند از ظرفیت موقعیت جغرافیایی کشور خود برای پیشبرد مقاصد خود استفاده کنند. اگر روزی مجاورت جغرافیایی با افغانستان به‌عنوان ابزاری برای همکاری میان اسلام‌آباد-واشنگتن ایجاد کرد، حالا موقعیت ژئوپلیتیکی پاکستان سبب شده است تا مقام‌های این کشور با رویکرد نگاه به شرق و اطلاع از آینده نظام پسا غربی بین‌الملل همکاری‌های استراتژیک خود را با چین و روسیه افزایش دهند.

پیرمحمد ملازهی در همین باره به خبرنگار گروه بین‌الملل آنا گفت: مقامات پاکستانی به‌خوبی از فضای رقابت‌های شرق و غرب و به‌خصوص چین و آمریکا مطلع هستند و از همین رو با توجه به جایگاه رو به رشد چین در عرصه اقتصاد، سیاست، تجارت و حتی ترتیبات امنیتی بین‌المللی به سراغ این کشور  رفته‌اند. البته باید این نکته را مدنظر داشته باشیم که عمران خان در حال ایجاد یک توازن در میان غرب و شرق در مناسبات سیاسی پاکستان است که در آن بتواند از مواهب ارتباط با چین از یک‌سو و آمریکا از سویی دیگر برخوردار شود.

رقابت میان چین و آمریکا سبب یک یارکشی در حوزه شبه‌قاره توسط این دو ابرقدرت شده، به‌طوری‌که آمریکا هند را در تیم خود قرار داده و چین، پاکستان را انتخاب کرده است.

به نظر می‌رسد دولت پاکستان و در رأس آن شخص عمران خان با دانستن اهمیت جایگاه این کشور در تعیین پیروز رقابت چین و آمریکا برای ابرقدرتی جهان در آینده پیش رو در عین دنبال کردن خواست‌های شخصی و همچنین ایجاد یک موازنه میان واشنگتن و پکن برای منافع ملی اسلام‌آباد، به دنبال همراهی با چین برای بهره بیشتر از مواهب اقتصادی همکاری‌های خود هستند.

از همین رو بوده است که در عین ساخت بندر گوادر، اسلام‌آباد از پکن درخواست ساخت یک پایگاه نظامی دریایی را نیز در این منطقه کرده است.

استراتژی عمران خان در قبال آمریکا تاکنون به نظر می‌رسد به‌خوبی جواب داده به‌طوری‌که ماه گذشته شاه محمود قریشی وزیر امور خارجه پاکستان از ارسال یک نامه از سوی دولت ترامپ برای عمران خان خبر داده بود که در آن، رئیس‌جمهور آمریکا از پاکستان درخواست کمک برای ایجاد صلح در افغانستان را کرده بود.

افشای ارسال این نامه درست چند هفته بعد از حملات ترامپ به شخص عمران خان و دولت پاکستان نشان‌دهنده درستی راه انتخاب‌شده توسط اسلام‌آباد در قبال واشنگتن است. راهبردی که توانسته در کنار متوقف کردن حملات آمریکا به پاکستان، دست التماس واشنگتن را به‌سوی اسلام‌آباد دراز کرده و یک دیپلماسی عزتمندانه را برای این کشور ایجاد کند.

انتهای پیام/4093/