روش‌های برخی کشورها برای مقابله با بحران آب

به گزارش گروه رسانه‌های دیگر خبرگزاری آنا، این روزها به هر منبع خبری که سر بزنید، نوشته‌ای درباره خشکسالی، کمبود آب و پیش‌بینی‌های هشدار دهنده درباره نبود آب خواهید دید که بیش از پیش به همه ما گوشزد می کنند خشکسالی در راه است. مشکل خشکسالی در ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی کشور و قرار گرفتن در کمربند خشک کره زمین، مربوط به دیروز و امروز نیست و روز‎به‎روز هم درحال افزایش است.در همین زمینه، معاون اول رئیس جمهور، به تازگی در مراسم بهره‌برداری از فاز اول آب شیرین‌کن بندرعباس، مسئله کمبود آب را مهم‌ترین مشکل کشور و مانع توسعه دانست. اسحاق جهانگیری ادامه داد: «کمبود آب می‌تواند در آینده به موضوعی پیچیده‌تر از مسائل هسته‌ای تبدیل شود». اهمیت و ضرورت مسئله آب در دنیا و کشورمان بر کسی پوشیده نیست و برای آن راه‌ حل‌هایی در نظر گرفته شده‎است اما لازم است جدای از صرفه‌جویی، به راه‎حل‎های کلان‎تری هم توجه شود. در پرونده امروز «زندگی سلام» به علل خشکسالی در ایران و بررسی روش‌های مقابله با خشکسالی در کشورهای مختلف پرداخته‏ایم که هرکدام می‎تواند به نوعی راهگشای بحران آب در کشور ما باشد.

پیشینه تاریخی کمبود آب در ایران

در گذشته تصور می‎شد منابع آب نامحدودند اما امروزه حتی کشورهای پیشرفته هم محدودیت منابع آبی را درک کرده‏اند. آب از اساسی‌ترین الزامات فعالیت‏های بشری به شمار می‎آید و اهمیت زیست‎محیطی آن را نمی‌‏توان نادیده گرفت. تقریباً ۱۰۰ کشور جهان هم اکنون با گسترش بیابان‏‌ها مواجه‏ هستند و بیش از ‎1.5 میلیارد انسان از دسترسی به آب سالم محروم‎اند. بحران آب در ایران هم به شدت احساس می‌‎شود چرا که از کل مساحت ایران، تنها 15درصد برخوردار از پوشش گیاهی است و بیش از 85درصد کشور ما جزو مناطق خشک و نیمه خشک محسوب می‎‏شود؛ از این رو انتظار بروز بحران آب در کشور غیرمنطقی نیست و نباید فراموش کرد که بحران آب ریشه‎‏ای طولانی در کشور دارد. حفر طولانی‌ترین قنات‌ها در کشور بدون دلیل نبوده‎است. برخی آمارها حکایت از آن دارد که طول حفاری‌های قنوات در ایران قدیم، بیش از فاصله زمین تا کره ماه، ‌ حدود ۳۳۰ هزارکیلومتر بوده است. ساختن آب انبارهای مختلف در شهرهای مختلف ایران و وجود الهه‌های آب و معبد آناهیتا در کشور یا حتی بررسی نیایش‌‏های کوروش هخامنشی مبنی بر رهایی ایران از شر خشکسالی، نشان از آن دارد که دسترسی به آب در ایران از سال‌های گذشته با دشواری همراه بوده‎است. دوره‌های خشکسالی ایران غیرقابل انکار است و اگر از پدربزرگ‎ها و مادربزرگ‎های خود سوال کنید، متوجه خواهیدشد که در دوره‌های زمانی زیادی آن‎ها هم دچار خشکسالی و مشکلات آن بوده‎اند. از زمانی‎که جمعیت ایران کمتر از ۱۰میلیون نفر بوده‎است تا امروزکه حدود ۸۰میلیون نفر جمعیت داریم، همچنان با مشکل کمبود آب مواجه هستیم. طبق گزارش بانک جهانی، ایران از میان 192 کشور جهان در جایگاه 62 از لحاظ منابع آبی قرار دارد (129 میلیارد متر مکعب) اما با توجه به جمعیت بالای کشور، سرانه منابع آب در کشور ما از 122 کشور دنیا کمتر است. میانگین سرانه منابع آب در جهان 3.6 برابر ایران است.

چالش کمبود آب در دنیا چگونه حل می‌شود؟

با نگاهی به تجربه دیگر کشورها در صرفه‌جویی منابع آبی متوجه می‌شویم بسیاری از کشورها از روش‌های آینده‌نگر در کنار روش‌های زودبازده همزمان استفاده کرده‎اند تا بتوانند بهترین نتیجه ممکن را به دست بیاورند. در ادامه روش‎‌های مورد استفاده این کشورها را بررسی می‌کنیم.

1- استرالیا و کاهش تولید محصولات کشاورزی

کشور «استرالیا» در سال‌های 2006 و 2007 میلادی با بحران کم‌آبی مواجه شد. سوء مصرف آب در این کشور سبب  آسیب محصولات کشاورزی در این کشور شد و اقتصاد به سمت وارداتی شدن محصولات و موادغذایی پیش رفت، برای همین تخصیص آب به بخش کشاورزی و مصرف خانگی تا 84 درصد کاهش یافت و از تولید محصولات کشاورزی که به آب زیادی نیاز داشتند، جلوگیری شد. همچنین کشاورزان در مضیقه قرار داده‎شدند تا از روش‌های آبیاری قطره‎ای و بارانی استفاده کنند.

2- برزیل و گران کردن قیمت آب مصرفی

در سال 2013 میلادی کشور«برزیل» با بحران کم‌آبی روبه‌رو شد. در این سال بحران در شهر«ریودوژانیرو» بیشتر از دیگر شهرها بود و دولت برای کنترل این بحران اقدام به افزایش قیمت آب تصفیه‌شده شهری کرد. این رشد قیمت به اندازه‌ای زیاد بود که سبب کاهش مصرف شد. دولت برزیل اعلام کرده‎است با افزایش قیمت آب تصفیه‌شده در کشور، مصرف 40 درصد کاهش یافته‎است.

3- ژاپن و کشت بدون خاک

یکی از بخش‌هایی که بیشترین مقدار مصرف آب در دنیا را دارد،  کشاورزی است. استفاده از آبیاری قطره‌ای به جای غرقابی، اصلاح کشت و گونه‌های مختلف کشاورزی مقاوم در برابر کم‌آبی و جایگزینی کشت‌های «گلخانه‌ای» و «هیدروپونیک» (کشت بدون خاک) به جای روش‌های سنتی یکی از انواع آن است. در ژاپن با کشت طبقاتی به روش «هیدروپونیک» تا 99درصد در مصرف آب صرفه‌جویی کرده‌اند و با یک درصد آب مصرفی در کشت رایج توانسته‌اند کشت هیدروپونیک کاهو را انجام دهند. این روش کشت در مناطق کویری ایران بسیار به‌صرفه خواهدبود.

4- آمریکا و  از دست دادن حق استفاده از آب!

آمریکا یکی از کشورهایی است که در سال‌های گذشته با بحران کم‌آبی مواجه شده ولی سیاست‌هایی را برای مقابله با این شرایط اتخاذ کرده‎است. در سال 2011 میلادی ایالت فلوریدای آمریکا با بحران کم‌آبی روبه‌رو شد و به همین دلیل 1200 مصرف‌کننده پر‌مصرف که اغلب مصرف‌کنندگان صنعتی در این ایالت بودند، حق استفاده از آب را از دست دادند. پیش‌بینی می‌شود بحران کم‌آبی تا سال 2020 میلادی به مشکلی جدی در آمریکا تبدیل شود. بحران کم‎آبی در ایالت کالیفرنیای آمریکا تا جایی پیش رفته که افرادی با عنوان «پلیس آب» به در منازل شهروندان کالیفرنیایی مراجعه و آن‎ها را از خطرات کمبود آب، مصرف صحیح آب و راه‏ حل‎هایی علیه هدر رفتن آب آگاه می‌کنند.

5- سوئد و دوش‌هایی برای آینده

سوئد یکی دیگر از کشورهایی است که به راه‎حل‎های فناورانه علیه بحران و کمبود آب پرداخته‎است؛ به‎عنوان مثال چندی پیش، مهندس ایرانی مقیم سوئد به نام «مهرداد محجوبی» با اختراع یک دوش متفاوت به صرفه‎جویی و استفاده بهینه از آب پرداخت و توانست در صدر اخبار فناوری دنیا قرار بگیرد. این دوش با عناوینی مثل «دوش فضایی» یا «دوش آینده» هم شناخته می‏‎شود که ازقابلیت تصفیه بیش از ۹۰درصد آب مصرف شده و دوباره برگرداندن آب مصرفی به سردوش برخوردار است.

مهم‌ترین دلایل کمبود آب در ایران چیست؟

اولین مرحله برای شناخت علت خشکسالی، بررسی مهم ترین عوامل آن است.
1- جغرافیای وابسته به بارش: بیش از 85درصد وسعت کشور در منطقه فراخشک، خشک و نیمه‌خشک قرار دارد. ایران شامل یک فلات مرکزی خشک است که از نظر تغذیه آبی، وابسته به دو رشته‌کوه «البزر» و «زاگرس» است. رودخانه‌ها عموماً از این دو رشته‌کوه سرچشمه می‌گیرند و ذخایر آبی در فصول گرم، برف و یخی است که در ارتفاعات از زمستان سال گذشته باقی مانده‎است. تصور کنید علاوه بر این‎که میزان بارش در ایران یک‌سوم میانگین جهانی است، در سال‌های اخیر دایم از کاهش میزان بارش خبرهایی به گوش می‌رسد.

2- هدررفتن آب در کشاورزی: آبیاری غرقابی در ایران، یکی از معضلات بسیاری از کشورهای خاورمیانه است. بیش از 80درصد آب مصرفی خاورمیانه در بخش کشاورزی مصرف می‌شود که این عدد در ایران به 90درصد می‌رسد، درحالی که کشاورزی تنها 15درصد از تولید ایران را شامل می‌شود.

3- استفاده غیراصولی از آب های زیرزمینی: یکی از مهم‌ترین ذخیره‌های آبی ایران، آب‌های زیرزمینی هستند که از دیرباز به وسیله قنات در فلات مرکزی حفظ می‎شده و جریان می‌یافته‎است. متأسفانه بر اثر کاهش بارش، بسیاری از کشاورزان و واحدهای صنعتی مجبور به حفر چاه‌های غیرمجاز و آبکشی بیش از حد از آن شده‌اند که شاید یکی دو سال مشکل آن‎ها را حل کند اما به مرور بر مشکلات می‌افزاید. چهار دهه پیش تنها 50هزار حلقه چاه در ایران وجود داشت که سالانه حدود 9میلیارد مترمکعب از آن‎ها برداشت می‌شد اما اکنون بیش از 650هزار حلقه ایجاد شده که سالانه بیش از 60میلیارد مترمکعب از آن‎ها برداشت می‌شود.

4- افزایش مصرف آب در واحدهای مسکونی: مصرف آب در «تهران»، «اراک»، «اصفهان»، «شیراز»، «قزوین»، «قم»، «کرج»، «کرمان»،«مشهد»، «همدان» و «یزد» بیش از مخازن آب در این شهرهاست. 517 شهر دیگر، مصرفی برابر با مخازن خود دارند. پنج میلیون مشترک روستایی و 14میلیون مشترک شهری در ایران وجود دارند. این جدا از واحدهای تجاری، صنعتی و کشاورزی است.

5- لوله‌کشی غیراستاندارد در مناطق شهری: طبق آمار رسمی، 30درصد آب تصفیه شده به دلیل فرسودگی لوله ها هدر می رود. جدا از این، آب لوله‌کشی در شهرهای ما فقط به صورت تصفیه‌شده ارائه می‌شود و مردم مجبورند برای آبیاری باغچه و شستن حیاط و خودرویشان هم از همان آب شیرین استفاده کنند.

منبع: روزنامه خراسان

انتهای پیام/4028/