راه‌حل روسیه برای ارتقای جایگاه دانشگاه در رتبه‌بندی‌های جهانی

گروه دانشگاه خبرگزاری آنا- هانا حیدری، پروژه 100-5 روسیه یک برنامه اجرایی دولتی برای توسعه دانشگاه‌های اصلی روسیه است. این پروژه توسط وزارت آموزش‌وپرورش روسیه پس از بیانیه ولادمیر پوتین درباره سیاست دولت در زمینه آموزش‌وپرورش و علم راه‌‌اندازی شد. هدف از پروژه 100-5 بهبود اعتبار و شهرت آموزش عالی روسیه و وارد کردن حداقل پنج دانشگاه روسی در فهرست 100 دانشگاه برتر سه رتبه‌بندی معتبر جهانی از جمله رتبه‌بندی آکادمیک دانشگاه‌های جهان، تایمز هایر اجوکیشن و کیو اس است.

21 دانشگاه در طرح 100-5 شرکت می‌کنند که طی یک فرایند دو مرحله‌ای انتخاب شده‌اند، این دانشگاه‌ها از حمایت دولتی برخوردار می‌شوند. اولین مرحله در 8 می 2013 برگزار شد که از 54 داوطلب 36 مورد برای شرکت در این طرح انتخاب شدند و در نهایت تنها 15 دانشگاه موفق به تکمیل مرحله اول شدند. هیأت مدیره طرح 100-5 در اکتبر 2015، 6 دانشگاه دیگر را به این گروه اضافه کرد.

کدام‌ دانشگاه‌های روسی در طرح 100-5 شرکت می‌کنند؟

دانشگاه‌های منتخب شامل دانشگاه دولتی امانوئل کانت بالتیک در کالینینگراد، دانشگاه ایالتی تحقیقات در مسکو، دانشگاه ایالتی فار ایسترن در ولادی وستوک، دانشگاه دولتی کازان در کازان، مؤسسه فیزیک و تکنولوژی مسکو در مسکو، دانشگاه ایالتی علم و فناوری در مسکو، دانشگاه ایالتی تحقیقات هسته‌‌ای در مسکو، دانشگاه لاباچفسکی در نیژنی نووگورود، دانشگاه ایالتی نووسیبیرسک در نووسیبیرسک، دانشگاه پزشکی سچنوف در مسکو، دانشگاه دوستی ملل روسیه در مسکو، دانشگاه دولتی هوافضای سامرا در سامرا، دانشگاه الکتروتکنیک سن‌پترزبورگ در سن‌پترزبورگ، دانشگاه دولتی پلی‌تکنیک پیتر بزرگ در سن‌پترزبورگ، دانشگاه دولتی سیبری در کراسنویارسک، دانشگاه تحقیقات ایالتی تامسک در تامسک، دانشگاه پلی‌تکنیک تامسک در تامسک، دانشگاه تایمن در تایمن، دانشگاه آی‌تی‌ام‌او در سن‌پترزبورگ، دانشگاه ایالتی اورال در اکیترینبورگ و دانشگاه دولتی اورال جنوبی در  چلیابینسک می‌شود.

این دانشگاه‌ها در کل 390 هزار دانشجو ثبت‌نام‌شده و 12 استاد برنده جایزه نوبل دارند. این پروژه تنها به دانشگاه‌های منتخب محدود نمی‌شود، ممکن است تعدادی دانشگاه منطقه‌ای بسته به میزان توسعه و بودجه پروژه به این فهرست اضافه شوند. دانشگاه ایالتی مسکو و دانشگاه ایالتی سن‌پترزبورگ در طرح 100-5 شرکت نخواهند کرد؛ چراکه بودجه آنها به‌صورت جداگانه تأمین می‌شود.

شرایط شرکت در طرح 100-5 چیست؟

این پروژه تحت‌نظارت شورای رقابت دانشگاه‌های روسی در میان مراکز آموزشی و تحقیقاتی است. این شورا در بهار 2013 طبق تصمیم دولت روسیه تشکیل شد. این شورا گزارش‌ دانشگاه‌های منتخب را بررسی می‌کنند، میزان بودجه موردنیاز برای انجام اصلاحات را مشخص می‌کند، سپس آنچه را که آموزش‌وپرورش روسیه باید برای حمایت از دانشگاه‌های منتخب انجام بدهد را گزارش می‌کند.

دانشگاه‌هایی که تحت‌حمایت دولت روسیه می‌مانند باید شاخص‌های عملکردی و اهداف ویژه داشته باشند که شامل افزایش ظرفیت تحقیقاتی، تولید محصولات هوشمند و برنامه‌های آموزشی در سطح جهانی، ایجاد نوآوری در آموزش عالی، توسعه برنامه‌های فوق‌درسی در آموزش عمومی، محبوب‌سازی علم در میان کودکان و نوجوانان و شبیه‌سازی مباحث علمی در فعالیت‌های هنری برای جذب مخاطبان بیشتر می‌شود. حداقل 10 درصد از استادان و 15 درصد از دانشجویان این دانشگاه‌ها باید از جوامع بین‌المللی باشند. علاوه‌بر این همه دانشگاه‌های روسیه (حتی آنهایی که در این پروژه شرکت نکرده‌اند) باید شاخص استناد علمی استادان خود را ارتقا ببخشند.

جایگاه دانشگاه‌های روسی در رتبه‌بندی جهانی

معتبرترین مؤسسات رتبه‌بندی آموزشی در جهان شامل تایمز هایر اجوکیشن، کیو اس و رتبه‌بندی دانشگاه شانگهای می‌شود. این آژانس‌های رتبه‌بندی جهانی دانشگاه‌ها را براساس معیارهای خاصی ارزیابی می‌کنند که شامل میزان استناد علمی، تعداد برندگان جایزه نوبل و نظر جامعه دانشگاهی می‌شود.

در رتبه‌بندی‌های پیشین تنها دو دانشگاه روسی به فهرست برترین دانشگاه‌های جهانی تایمز هایر اجوکیشن راه یافتند، دانشگاه ایالتی مسکو در جایگاه بیست و پنجم و دانشگاه ایالتی سن‌پترزبورگ در جایگاه 80-71 قرار داشت. دانشگاه‌های روس در حوزه بیوتکنولوژی و اخترفیزیک قادر به رقابت با دانشگاه‌های خارجی نیستند، این امر در هنگام ارزیابی‌ها در نظر گرفته می‌‌شود.

 در کنار رتبه‌بندی‌های عمومی دانشگاه‌ها، رتبه‌بندی‌هایی برای گروه‌های خاص نیز وجود دارد. بنابراین دانشگاه‌های روس می‌توانند در این حوزه‌ها پیشرفت پیدا کنند تا به هدف طرح 100-5 برسند. برای مثال دانشگاه ایالتی تحقیقات هسته‌ای در رتبه‌بندی علوم فیزیکی 2015 تایمز هایر اجوکیشن با 60 پله جهش نسبت به جایگاه سال گذشته در رتبه سی و ششم قرار گرفت. دانشگاه ایالتی نووسیبیرسک نیز در این رتبه‌بندی در جایگاه هشتاد و ششم قرار گرفت.

یکی دیگر از نظام‌های رتبه‌بندی بزرگ بریکس و اقتصادهای نوظهور است که دانشگاه‌های عضو بریکس و اقتصادهای در حال توسعه را ارزیابی می‌کند. بریکس نام گروهی به رهبری قدرت‌های اقتصادی نوظهور است که از به هم پیوستن حروف اول نام انگلیسی کشورهای عضو برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی تشکیل شده‌ است. در سال 2014 تنها دو دانشگاه روسی (دانشگاه ایالتی مسکو و دانشگاه ایالتی سن‌پترزبورگ) به رتبه‌بندی بریکس و اقتصادهای در حال توسعه راه یافتند؛ اما در سال 2015 نام هفت دانشگاه روسی در این رتبه‌بندی به چشم می‌خورد که شامل برخی از دانشگاه‌های شرکت‌کننده در طرح 100-5 نیز می‌شد. برای مثال دانشگاه ایالتی تحقیقات هسته‌ای در جایگاه سیزدهم، دانشگاه ایالتی نووسیبیرسک در جایگاه سی و چهارم، مؤسسه فیزیک و تکنولوژی مسکو در جایگاه شصت و نهم و دانشگاه فنی و مهندسی بومان مسکو در جایگاه نودم قرار داشتند.

دانشگاه‌های روسیه در رتبه‌بندی کیو اس با چالش‌های زیادی روبه‌رو هستند. هیچ‌کدام از دانشگاه‌های شرکت‌کننده در پروژه 100-5 جایی در 100 دانشگاه برتر این رتبه‌بندی ندارند. دانشگاه ایالتی نووسیبیرسک و دانشگاه فنی و مهندسی بومان مسکو در جایگاه 300 تا 400 رتبه‌بندی کیو اس قرار دارند.‌ براساس بررسی‌ها، تنها دانشگاه ایالتی مسکو می‌تواند به فهرست 100 دانشگاه برتر این رتبه‌بندی راه یابد؛ چراکه 60 درصد از معیارهای رتبه‌بندی کیو اس براساس رأی متخصصان از سراسر جهان است و نظام آموزشی روسیه در سطح بین‌‌المللی محبوبیت بالایی ندارد.

برای حل این مشکل وزارت آموزش‌وپرورش روسیه باید در توسعه دوره‌های دکتری بین‌المللی به دانشگاه‌ها کمک کند و بودجه‌ای برای حمایت از مجلات علمی روسی در نظر بگیرد. گفتنی است که در سال 2015 و 2016 دانشگاه ایالتی نووسیبیرسک و مؤسسه فیزیک و فناوری مسکو جزء 10  دانشگاه‌‌ برتر در اروپا و آسیای مرکزی بودند.

رتبه‌بندی دانشگاه‌های جهان که اغلب به‌عنوان رتبه‌بندی شانگهای شناخته می‌شود، براساس تعداد فارغ‌التحصیلان و استادان برنده جایزه نوبل یا مدال فیلدز یک دانشگاه است. یکی از شاخص‌هایی که در این رتبه‌‌بندی در نظر گرفته می‌شود این است که مؤسسات آموزشی دیگر چقدر به تحقیقات علمی یک دانشگاه استناد می‌کنند. در سال 2015، دانشگاه ایالتی مسکو در رتبه هشتاد و ششم رتبه‌بندی شانگهای قرار گرفت.

دانشگاه‌های روسیه برای موفقیت باید چه کنند؟

یکی از اهداف مهم دانشگاه‌ها جذب دانشجویان و استادان بین‌المللی است. در ماه می 2014، استادان دانشگاهی از اندونزی، ویتنام، هند و مغولستان یک دوره زبان روسی در مؤسسه آموزش بین‌المللی و ارتباطات زبان دیدند تا برای تدریس در این کشور آماده شوند. دانشگاه تحقیقات ایالتی تامسک در حال حاضر 80 دانشمند از دانشگاه‌های معتبر سراسر جهان دارد. درصد دانشجویان بین‌المللی در میان دانشگاه‌های یک منطقه به‌طور قابل‌‌توجهی تفاوت دارد. برای مثال دانشگاه پلی‌تکنیک تامسک حدود 25 درصد دانشجوی بین‌المللی دارد، در حالی که دانشجویان بین‌المللی در دانشگاه ایالتی تامسک 9 درصد هستند. اکثر دانشجویان بین‌المللی در روسیه از اتحاد جماهیر شوروی هستند. براساس گزارش‌ها، دانشگاه آی‌تی‌ام‌او بیش از 900 دانشجوی بین‌المللی ثبت‌نام کرده است که حدود 6.5 درصد کل دانشجویان این دانشگاه می‌شود.

اکثر دانشگاه‌های روسیه در برنامه تبادل دانشجو و استاد شرکت می‌کنند. برای مثال دانشگاه ای‌تی‌ام‌او یکی از اعضای انجمن دانشگاه‌های اروپایی و دریای بالتیک است. دانشگاه تحقیقات ملی حدود 70 دانشگاه همکار در سراسر جهان دارد. دانشگاه‌های تامسک نیز با چند دانشگاه ویتنامی قرارداد همکاری امضا کرده‌اند. دانشگاه ایالتی نووسیبیرسک قصد دارد برای جذب دانشجویان بین‌المللی بیشتر، در مقطع کارشناسی ارشد دوره‌های تحصیلی به زبان انگلیسی برگزار کند، این پروژه در بخش مکانیک و ریاضیات و فناوری اطلاعات این دانشگاه صورت گرفته است. دانشگاه اورال فدرال بخش عظیمی از بودجه 761 میلیون روبلی ایالتی را صرف ایجاد برنامه‌های کارآموزی و ادامه همکاری با مرکز کمبریج کرده است. این دانشگاه علاوه‌بر ارائه گرنت به دانشجویان بین‌المللی در مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد، در حال توسعه دوره‌های تحصیلی به زبان انگلیسی به‌خصوص در مقطع کارشناسی ارشد است.

دانشگاه‌های شرکت‌کننده در طرح 100-5 سعی دارند دوره‌های تحصیلی آنلاین نیز ارائه دهند. در نوامبر 2015، چهار دانشگاه روسی (دانشگاه ملی تحقیقات هسته‌ای، دانشگاه ملی علم و فناوری، آی‌تی‌ام‌او و دانشگاه اورال فدرال) به برنامه آموزش بین‌المللی اد ایکس پیوستند. اد ایکس که یک پلت‌فرم آموزش آنلاین است توسط دانشگاه ام‌آی‌تی و هاروارد ساخته شده است و ویدئوهای آموزشی و آزمون‌های آنلاین به دانشجویان ارائه می‌دهد.

پروژه 100-5 به دانشگاه‌ها در ساخت و احداث دانشکده‌های جدید نیز کمک می‌کند. این طرح همچنین  توجه دانشگاه‌ها را به آموزش در مدرسه جلب کرده است، بسیاری از دانشگاه‌ها دوره‌های آماده‌سازی برای دانش‌آموزان ارائه می‌کنند. حدود 65 درصد از کودکان مدرسه‌ای در روسیه در برنامه‌های درسی فوق‌العاده شرکت می‌کنند که هزینه‌های آن به‌طور کامل توسط ایالت پرداخت می‌شود.  پروژه 100-5 توجه ویژه‌ای به حوزه‌های مهندسی و تکنولوژی دارد، برای مثال وزارت آموزش‌وپرورش روسیه در به‌روزرسانی تجهیزات کالج‌ها و دانشکده‌های فنی نیز کمک شایانی به مؤسسات آموزشی کرده است. این امر نه تنها باعث می‌شود کیفیت آموزش فنی دانشجویان افزایش پیدا کند، بلکه جایگاه دانشگاه‌ها را در رتبه‌بندی‌های جهانی بالا می‌برد.

انتهای پیام/4021/ 4107/