پوروشنکو برای پیروزی در انتخابات از تنش با روسیه سود می‌برد
به گزارش خبرنگار گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا؛ مناقشه میان اوکراین و روسیه در هفته‌های گذشته باز هم شدت گرفت. رخدادهای اخیر را که به توقیف سه کشتی نظامی اوکراینی توسط گارد ساحلی روسیه در تنگۀ «کِرچ» منجر شد شاید بتوان نقطه عطفی در تحلیل منازعه در شرق اروپا دانست. باید به این نکته توجه داشت که طی سال‌های اخیر رویارویی دو کشور بیشتر زمینی بوده ولی تحولات جاری نشان‌دهنده گسترش منازعه به رویارویی در دریا نیز هست.
بحران در شرق اوکراین و تشدید درگیری‌ها میان روسیه و اوکراین موضوع گفتگوی سیدنادر نوربخش تحلیلگر مسائل اروپا با گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا شد تا درباره آینده جنگ اوکراین با ایشان به گفتگو بپردازیم.
* ارزیابی شما از تشدید بحران اوکراین و روسیه در دریای آزوف با توجه به استراتژیک بودن تنگۀ کِرچ چیست؟
ابتدا باید درباره دریای آزوف که شاید نام آن را کمتر شنیده باشند به خوانندگان شما بگویم که این دریا در شمال دریای سیاه و بین روسیه و اوکراین واقع است. کشتی‌های اوکراینی توقیف‌شده توسط روسیه از بندر «اودسا» راهی بندر «ماریوپول» واقع در دریای آزوف بودند. روسیه اعلام کرده است که چاره‌ای جز بازداشت این سه کشتی و خدمه آن‌ها نداشته، چراکه به آب‌های سرزمینی این کشور وارد شده‌اند.
طبق قواعد کنوانسیون حقوق عبور بی‌ضرر دریاها، عبور از این تنگه تنها برای کشتی‌های غیرنظامی مجاز است ولی بااین‌حال اوکراین با استناد به توافق دوجانبه با روسیه در سال 2003، حقّ تردد کشتی‌های جنگی را برای خود مسلّم دانسته است.
بررسی بحران کنونی میان روسیه و اوکراین تا حد زیادی به مسائل جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک و به‌ویژه مبحث جغرافیای سیاسی دریاها مربوط می‌شود. همان‌طور که می‌دانید شبه‌جزیره کریمه از سال 2014 از اوکراین جدا و به خاک روسیه ملحق شد که این امر باعث تغییر وضعیت تنگه کرچ شد. درواقع در حال حاضر روسیه به دلیل الحاق کریمه در دو سوی تنگه کرچ حضور داشته و بر همین اساس بر آن اعمال حاکمیت می‌کند.
همچنین از زمان الحاق کریمه، روسیه سعی کرده است کنترل دریای آزوف را به‌طور غیررسمی به خود اختصاص دهد. بحث دیگر در مورد وضعیت حقوقی پیچیده دریای آزوف است؛ بر اساس توافق 2003 میان روسیه و اوکراین (یک دهه پیش از الحاق کریمه) دریای آزوف تحت نظام آب‌های تاریخی و داخلی تحت اداره مشترک این دو کشور تعریف شده است. در عمل الحاق کریمه به روسیه باعث شده است تا بخشی از دریای سرزمینی اوکراین در شرق این کشور که بنادر مهمی را در خود جای داده است، عملاً بی‌استفاده شده و ارتباط دریایی خود با مابقی کشور را از دست دهد. ازاین‌رو اوکراین چاره‌ای جز عبور از آب‌های سرزمینی روسیه نخواهد داشت.
نکته مهم دیگر در سیر وقایع این است که روسیه بعد از الحاق کریمه به خاک این کشور از طریق احداث یک پل خاک اصلی این کشور را به این شبه‌جزیره متصل کرده است. ساخت پل در سال 2015 آغاز شد و به روسیه کمک می‌کند تا نیروها و ادوات نظامی را راحت‌تر وارد کریمه کند. اوکراین و اتحادیه اروپا پیش‌تر از ساخته شدن پل توسط روسیه اعتراض کرده و آن را مصداق نظامی‌سازی منطقه توسط مسکو قلمداد کرده بودند. پلی که روسیه بر روی تنگه کرچ ایجاد کرده 12 مایل درازا داشته و ارتفاع 33 متری آن برای بسیاری از کشتی‌های بزرگ باری از مبدأ اوکراین امری محدود کننده است.
* اهمیت دریای آزوف برای دو کشور روسیه و اوکراین چیست؟
روسیه پس از اجلاس اخیر و توافق کشورهای ساحلی کاسپین (خزر) مبنی بر جلوگیری از حضور نظامی کشورهای خارجی در این دریا برخی از ناوگان جنگی خود را از دریای کاسپین به دریای آزوف انتقال داده است.
در مقابل نیز، بخش قابل‌توجهی از تجارت اوکراین از طریق دریای آزوف صورت می‌پذیرد و این امر برای امنیت اقتصادی این کشور حیاتی است. بنادر دیگر اوکراین که در دریای سیاه واقع هستند در مقایسه با بنادری که در دریای آزوف قرار دارند از قابلیت کمتری برخوردار بوده و هزینه تمام‌شده آن‌ها در بخش حمل‌ونقل دریایی بسیار بالاتر خواهد بود. همین موضوع رقابتی بودن این بنادر را در عرصه تجارت بین‌الملل کاهش داده است و باعث وضع بد اقتصادی در این مناطق در خاک اوکراین شده است.
* آیا واکنش‌ها به این رویداد در آینده به تحریم‌های بیشتر روسیه توسط اتحادیه اروپا منجر خواهد شد؟
رئیس‌جمهور روسیه در واکنش به این حادثه، آن را اتفاقی کوچک عنوان کرد و اوکراین را مقصر بروز آن دانست. ولادیمیر پوتین، «پترو پوروشنکو» رئیس‌جمهور اوکراین را عامل بروز این منازعه دانست و وی را به بهره‌برداری از آن برای انتخابات ماه مارس سال آینده متهم کرد.
میزان واکنش کشورهای غربی نسبت به این رویداد اخیر تنها به اعلام نگرانی لفظی خلاصه می‌شود، در واقع وضعیت در این منطقه همانند مناقشه در دریای چین جنوبی نیست و به دلیل هم‌جواری با اروپا، نسبت به آن بسیار محتاطانه‌تر برخورد می‌کنند.
اما در مقابل کشورهایی که تا حدودی از روسیه احساس خطر می‌کنند خواستار برخورد با مسکو شده‌اند. رئیس‌جمهور استونی در واکنش به این امر آن را یک جنگ در اروپا خواند و از جامعه جهانی خواست تا اقدام روسیه را محکوم کنند.
کشورهای غربی اخیراً طرح‌های مختلفی برای مقابله با این امر ارائه کرده‌اند که ازجمله می‌توان به ایجاد راه حمل‌ونقل برای اتصال مؤثر بخش شرقی اوکراین از طریق زمینی نام برد. البته غرب در حال حاضر نمی‌تواند ناوگانی را به دریای آزوف اعزام کند چراکه ناقض توافق 2003 خواهد بود.
بحران پیش‌آمده دستمایه کنونی برای اوکراین است تا از آمریکا و اتحادیه اروپا بخواهد دست به تحریم‌هایی علیه روسیه بزنند. ناتو نیز در حال حاضر به آموزش ارتش اوکراین مبادرت کرده و موشک‌های ضدتانک در اختیار آن‌ها قرار داده است؛ باید توجه داشت توان نظامی روسیه در مقابل اوکراین با فاصله چه ازنظر کیفی و کمی برتری دارد. شبه‌جزیره کریمه اهمیت راهبردی برای روسیه دارد و پایگاه ناوگان دریای سیاه روسیه در بندر سواستاپول واقع شده و ازاین‌رو روسیه به‌هیچ‌عنوان ادعای خود برای حکومت بر این منطقه را رها نخواهد کرد.
* تحلیل شما درباره آینده منازعه میان دو کشور چیست؟
بسیاری بر این عقیده‌اند که این حادثه در راستای بی‌ثبات کردن اوکراین و گسترش نفوذ روسیه در شرق این کشور صورت پذیرفت. افزایش فشار مسکو باعث خسارت‌های زیادی برای حمل‌ونقل اوکراین می‌شود همچنین تأخیرهای ایجادشده توسط روسیه برای توقف و بازرسی کشتی‌های کشورهای ثالث باعث ضررهای زیاد مالی برای آن‌ها شده است. از سوی دیگر نیز برخی این حادثه را برنامه‌ریزی‌شده توسط اوکراین می‌دانند تا همان‌گونه که پوتین گفته بود که پوروشنکو قصد دارد در انتخابات مارس سال آینده مجدداً خود را به‌عنوان کاندیدا معرفی کند و تلاش می‌کند تا از این بحران علیه رقیب خود که خواهان صلح و بهبود روابط با روسیه است استفاده کند.
انتهای پیام/4093/پ
انتهای پیام/