زلزله سیاسی در فلسطین و احتمال کناره‌گیری «محمود عباس» از قدرت

مجتبی اسماعیلی، گروه بین‌الملل: اواخر هفته گذشته بود که به‌تدریج زمزمه‌های تغییرات گسترده در سطح ریاست تشکل‌های فلسطینی شنیده شد تا اینکه «محمود عباس» رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین با فرمانی، تشکیل کمیته اجرایی برای انتخاب رهبران فلسطینی ظرف یک ماه آینده را اعلام کرد. در این راستا کمیته‌‌ای کاری تشکیل شد تا جلسه‌ای با شورای ملی در رام‌الله برگزار کند و به این وسیله مقدمات انتخاب رهبران و معاونان آنها و نیز ترسیم خطوط سیاسی فراروی ملت فلسطین فراهم شود.

برخی ناظران معتقدند که طراحی این مکانیزم به‌وسیله «محمود عباس» بیشتر برای بازسازی تشکیلات «خانه فلسطینی» است تا از فشار بسیاری از منتقدانش همچون «یاسر عبد ربه» خلاص شود. «عبد ربه» سیاستمدار فلسطینی و دبیرکل کمیته اجرایی سازمان آزادی‌بخش فلسطین است که «عباس» وی را از عضویت در کمیته اجرایی منع کرده است.

از سوی دیگر برخی تحلیلگران معتقدند اقدام «محمود عباس» تنها تغییری تاکتیکی است تا بتواند آتش فتنه داخلی را مهار و با برگزاری نشست‌هایی میان رهبران عالی‌رتبه در چارچوب برگزاری نشست‌های شورای ملی، تغییری محسوس در راس هرم رهبری تشکیلات خودگردان فلسطین ایجاد کند. البته «محمود عباس» تلاش می‌کند همه این تحولات تا پیش از پایان سال جاری رخ دهد تا بتوان زمینه‌های لازم برای تغییر در میان رهبران جنبش «فتح» را ایجاد کرد.

ترکیب کمیته اجرایی و روند فعالیت آن

در کمیته اجرایی برخی رهبران فلسطینی ازجمله «صائب عریقات» دبیرکل کمیته اجرایی، «احمد مجدلانی» عضو کمیته و «عزام احمد» عضو کمیته مرکزی جنبش «فتح» حضور دارند. با وجود این، هواداران تشکیل کمیته اجرایی معتقدند که گام مهمی برای حضور جوانان در تشکیلات فلسطینی برداشته شده است، زیرا تعدادی از اعضای شورای رهبران فلسطینی به‌دلیل کهولت سن قادر به انجام ماموریت‌ها و وظایفشان نیستند و تدبیر لازم را برای اداره امور ندارند.

گرچه تاکنون بارها جلسات شورا به‌دلیل مشارکت نداشتن نمایندگانی از دو جنبش مهم فلسطین یعنی «فتح» و «حماس» به تاخیر افتاده است، رهبران فلسطینی بیش از این تاخیر را جایز ندانستند و سخن از برگزاری جلسات در هفته‌های آینده به میان آوردند. با وجود این، «احمد مجدلانی» گفته است که شورا از حضور این دو جنبش استقبال می‌کند و در صورت مصالحه، درهای آن به روی نمایندگان این جنبش‌ها باز است.

روند اجرایی کار با دعوت از احزاب و تشکل‌های مهم فلسطینی برای معرفی نمایندگانشان در شورای ملی کلید خورده است، شورایی که متشکل از 132 عضو است و سهمیه‌های آن بر طبق تقسیم‌بندی مشخصی میان احزاب و جنبش‌های فلسطینی توزیع شده است.

در واقع «محمود عباس» به برخی نزدیکانش دستور داده است تا مقدمات برگزاری نشست شورای ملی را که آخرین دور آن در سال 1996 (زمان «یاسر عرفات») در غزه برگزار شد را فراهم کنند تا در آن جلسه کمیته اجرایی جدید منصوب شوند. آخرین جلسه شورای ملی در سال 1996 با حضور «بیل کلینتون» رئیس‌جمهوری وقت آمریکا و «هیلاری کلینتون» همسرش برگزار شده بود.

انتظار می‌رود که با برگزاری چنین نشستی میان نمایندگان همه احزاب و جنبش‌های سیاسی دست‌کم یک‌سوم نمایندگان شورای ملی تغییر کنند، موضوعی که بازتاب آن را می‌توان در آینده در نحوه گزینش اعضای کمیته اجرایی سازمان آزادی‌بخش که به‌وسیله شورا و کمیته رهبری فلسطین انتخاب می‌شوند، مشاهده کرد.

همچنین این شورا وظیفه دارد تا چارچوب‌های سیاسی برای موضوعات فراروی فلسطین در آینده و افق سیاسی ملت فلسطین را تعیین و در جهت بهبود اوضاع داخلی فلسطین مشارکت کند.

شورای ملی فلسطین 719 عضو خواهد داشت که توزیع برخی اعضا میان احزاب فلسطینی به شرح زیر است:

- جنبش «فتح»: 49 عضو

- جبهه مردمی برای آزادی فلسطین: 27 عضو

- جبهه دموکراتیک برای آزادی فلسطین: 17 عضو

- جبهه مبارزات مردمی: 13 عضو

- حزب «فداء»: 12 عضو

- جبهه آزادی فلسطین: 12 عضو

- تشکیلات «صاعقه»: 12 عضو

- حزب «الشعب»: 9 عضو

- جبهه آزادی عربی : 8 عضو

- جبهه مردمی - فرماندهی کل : 7 عضو

- جبهه عربی فلسطین: 6 عضو

- جنبش جهاد اسلامی -بیت المقدس : 5 عضو

همچنین نمایندگان دیگر از میان اتحادیه‌های مختلف و مستقل به مجموع اعضای فوق افزوده می‌شوند.

پشت پرده تغییرات گسترده در تشکیلات خودگردان فلسطین

ریشه آنچه در فلسطین می‌گذرد و در نتیجه احتمالا منجر به تغییرات گسترده در هرم رهبری فلسطین می‌شود را این‌بار نه در اسرائیل بلکه باید در قاهره جست‌وجو کرد. چندی پیش گزارش‌هایی منتشر شد که در آن آمده بود «محمود عباس» به «عبدالفتاح سیسی» رئیس‌جمهوری مصر پیامی داده و در آن از تصمیم خود برای کناره‌گیری از رهبری فلسطین و جنبش «فتح» در آینده‌ای نزدیک خبر داده است.

«عباس» در این پیام گفته بود: ترجیح می‌دهم تا فرایند کناره‌گیری که اسرائیلی‌ها در دو ماه گذشته بارها از آن سخن گفته‌اند، با تشکیل جلسات شورای ملی انجام شود و در آن، کناره‌گیری من از منصب رئیس تشکیلات خودگردان اعلام شود. پس از کناره‌گیری من، در خلال جلسه هفتم که اواخر سال جاری برگزار می‌شود رهبر جنبش «فتح» نیز تغییر خواهد کرد.

علاوه بر این، از «محمود عباس» بعید نیست که بخواهد به‌طور دائم گزارش‌هایی از فعالیت‌های رهبران فلسطینی و طرح‌های آن‌ها دریافت کند، به‌ویژه از رهبرانی که تحت فرمان وی هستند. بنابراین با آغاز کار کمیته اجرایی سازمان آزادی‌بخش فلسطین، وی به عنوان یکی از اعضای پنج‌گانه «فتح» می‌تواند به این خواسته خود دست یابد.

در همین راستا «ابوعلاء قریع» رئیس شورای مشورتی جنبش‌ «فتح» تلاش می‌کند تا در کمیته اجرایی همراه با «صائب عریقات» باقی بماند و سپس با رایزنی‌هایی بتواند منصب دبیرکلی را دراختیار بگیرد.

حضور در کمیته اجرایی سازمان آزادیبخش در میان مقام‌های فلسطینی به حدی مهم تلقی می‌شود که از هم‌اکنون برخی از اعضای کمیته مرکزی جنبش «فتح» که در میان آنها اشخاصی همچون «طیب عبدالرحیم» و «عزام احمد» حضور دارند، تصمیم به ورود گرفته‌اند.

«عودید گرانوت» تحلیلگر اسرائیلی درباره آینده «محمود عباس» در تشکیلات خودگردان، نوشت: انتظار می‌رود که «عباس» تا دو ماه دیگر از سمت خود استعفا و «صائب عریقات» را به‌عنوان جانشین خود اعلام کند. «عریقات» اکنون برای تصدی منصب ریاست تشکیلات خودگردان آماده می‌شود همچنان‌که حدود یک ماه پیش نیز «عباس» در فرمانی «عریقات» را به‌عنوان دبیر کل کمیته اجرایی سازمان آزادی‌بخش فلسطین تعیین کرده بود.

«حماس» در نشست شورای ملی شرکت نمی‌کند

در حالی‌که «محمود عباس» برای برگزاری هرچه بهتر نشست شورای ملی برنامه‌ریزی می‌کند و دعوتنامه‌هایی برای بیشتر احزاب سیاسی فلسطین برای مشارکت در آن فرستاده شده است، «یحیی موسی» نماینده شورای قانونگذاری فلسطین وابسته به جنبش «حماس» اعلام کرد: این جنبش در نشست‌های شورای ملی فلسطین که قرار است ماه آینده برگزار شود شرکت نخواهد کرد، زیرا برگزاری این نشست در اوضاع کنونی با هدف پیشبرد خواسته‌های «محمود عباس» برنامه‌ریزی شده است.

وی سازمان آزادیبخش فلسطین را تشکیلاتی «ژله‌‌مانند» توصیف کرد و افزود: این سازمان وجود خارجی ندارد و «محمود عباس» هر وقت بخواهد از آن برای عملی کردن خواسته‌اش استفاده می‌کند.