ادامه مصاحبه

ولی همچنین صندوقی پیشنهاد شده در سفری که رئیس آکادمیک علوم چین به ایران داشت و در سفری که چند وقت بعدش هم با رئیس‌جمهور چین آمد ایران در حضور دو رئیس‌جمهور تفاهم‌نامه راه‌اندازی این صندوق،‌ بین دکتر ستاری و رئیس آکادمی علوم چین که او هم عضو کابینه است امضا شد و به قدری عملکرد این برنامه در طی سه سال گذشته خوب بوده است که وزارت علوم و فناوری، چین یک وزارت علوم و فناوری یک وزارت آموزش عالی دارد. بازار علوم فناوری با آموزش عالی بشود همتای وزارت علوم خودمان. وزارت علوم و فناوری چین چند ماه پیش به ما مراجعه کردند که شبیه این کاری که با آکادمیک علوم چین می‌کنیم پیشنهاد دادند که با ما هم انجام بدهید و برای اینکه ما را مجاب کنند که چرا ما این کار را باهاشان بکنیم گفتند ببینید آکادمی فقط می‌تواند 116 تا انستیتوش را وصل کند به طرف ایرانی همین هم ظرفیت فوق‌العاده‌ای است برای ما یعنی شما نمی‌توانید تصور کنید هر کاری بخواهید اینها باهاش انستیتو دارند خیلی کارهای هاتیک و بالاخره مرز دانش و اینها. از علوم پایه گرفته تا حوزه فناوری. گفت ما علاوه بر انسیتوها تمام دانشگاه تمام انستیتوهای تحقیقاتی که در چین هستند و حتی بخش خصوصی هایتک چین هم می‌تواند طرف قرارداد طرف‌های ایرانی باشد ؟؟؟ مشترک بزاریم اینها طرف چینی می‌تواند یک هایتک چینی باشد این همکاری هم آقای رئیس‌جمهور که چند ماه پیش که سفری به چین داشتند برای اجلاس سازمان همکاری شانگهای دکتر ظریف از طرف دکتر ستاری این را امضا کردند با طرف چینی که خوب خیلی این هم سند خوبی است فراخوانش هم دارد به زودی شروع می‌شود.

بحث تبادله‌ای که دارید انتقال تکنولوژی این کپی‌برداری وجود دارد؟

آن کشورهای هدف پذیرفته‌اند؟

اصلا بحث کپی‌برداری نیست. بحث فناوری‌های جدید است این است که یک موضوعی اولویت هر دو طرف است اگر هر کدام‌مان تنها بخواهیم کار کنیم مثلاً دو سال طول می‌کشد اگر با هم بخواهیم کار کنیم می‌شود یک سال. بالاخره منابع دو طرف هم می‌آید. نیروی انسانی دو طرف می‌آید، آزمایشگاه دو طرف می‌آید. این‌طور نیست که بگوییم یک محصول را می‌خواهند بدهند به ما ما بیاییم اینجا کپی کنیم. اصلا اینجوری نیست. مثلا روی یک تکنولوژی روی یک روش جدیدی روی یک فیلتر جدیدی، روی داروی جدیدی دارند کار می‌کنند، روی یک داروی جدید موضوعات مختلف است. وقتی با هم‌دیگر داریم کار می‌کنیم وقتی منابع‌مان که شامل مالی، نیروی انسانی و زیرساخت‌ها است به اشتراک می‌گذاریم خوب زمان دسترسی‌مان رسیدن به نتیجه کوتاه‌تر می‌شود و یک چیزی که هست تجهیزات، زیرساخت‌ها و امکانات بالاخره باید قبول کنیم. اینها در بسیاری از حوزه‌ها از ما جلوتر هستند به لحاظ تکنولوژی. مثلاً الان چین اول است در دنیا. خوب قطعا وقتی متخصصین ما هم با آنها کار بکنند در نانو خوب یاد می‌گیریم ازشان. خوب در بسیاری از حوزه‌های دیگر من رایزن علمی فناوری سفارت ایران در هند بودم چهار سال و نیم. رفته بودم که با این مأموریت که همکاری‌های علمی و فناوری بین ایران و هند را توسعه بدهم اولین رایزن فناوری هم بودم در سفارت مستقر شدم که در واقع در خیلی از حوزه‌ها دانشمندان ما یاد بگیرند این یادگیری فناوری اتفاق بیفتد، بخش خصوصی ما با آنها بالاخره تعامل بکنند. من یک نفر بودم بخش علمی سفارت آمریکا تازه (دو قسمت داشت یک قسمت داخل سفارت یک قسمت بیرون سفارت). این قسمتی که بیرون سفارتشان بود ساختمانش از ساختمان سفارت ایران بزرگتر بود. بخش علمی سفارت آمریکا آن قسمتش که بیرون از سفارت است در همان خیابانی است که سفارت ایران هست ما شماره پنج بودیم آنها شماره 12. از ساختمان سفارت ایران بزرگتر بود. یا مثلاً انگلیس پنج نفر دیپلمات داشت با دستور کار ما برای توسعه همکاری‌های علمی فناوری بین انگلیس و هند وقتی آنها آمدند داخل هند دنبال این نیستند که تکنولوژی به هند بدهند دنبال این هستند که از هندی‌ها یک چیزی بگیرند. سفارت کانادا، سفارت آلمان، سفارت چین یعنی شما حساب کنید چقدر اینها دارند کار می‌کنند. یعنی آن وقت من باید یک عده‌ای را در داخل مجاب می‌کردم که هند باور کنید این تصویری که ازش در ایران هست که یک عده فقیر و بیچاره و اینها هستند این نیست. هند الان بیایید من پارک‌های فناوری‌اش، این شرکت‌های هایتکش را به شما بگویم یعنی اکثرشان را ببینید اگر چشمتان را ببندم و مسیر را نبینید فکر می‌کنید در اروپا یا آمریکا هستید. همچنین جایی به لحاظ استاندارد. آره ممکن است بیاید در خیابان فقیر و خیابان‌خواب را ببینید. ولی ما متأسفانه گفتم آن نگاه غرب‌زده‌ای که داریم همیشه مانع شده که این فرصت‌های همکاری با شرق را بالاخره ببینیم. یا خود همین سفری که به آفریقا داشتیم می‌رفتیم با آقای دکتر ستاری باور کنید یعنی ببینید خیلی از شرکت‌ها مثلا اولین بارشان بود که می‌آمدند آفریقا تصویری هم که در ذهنشان بود مثلا همین تصویر قحطی‌زده و سوء‌تغذیه‌ها که کنار جوب بودند و شکم‌ها ورم کرده. یعنی آمدند دیدند تصویری که از آفریقا هست تصویری است که به غلط ارائه شده به نظر من توسط استعمارگران این کشورها. مثل اینکه شما یک معدن گنجی پیدا بکنید برای اینکه بقیه نیایند سراغش بگویید آنجا نروید آنجا خیلی بوی بدی می‌آید. درست یاد این افتادم که مثلاً یک سری از کشورها که دارند اینجا استعمار می‌کنند، اینقدر حضور دارند این تصویر غلط را از اینها ارائه دادند و ما هم متأسفانه در داخل (مثل همان قضیه آمار نخبگان مهاجرت و اینها) داریم همین‌ها را مدام نوشخوار می‌کنیم این اطلاعات غلط را همین‌ها را نشان می‌دهیم. شما صداوسیمای ما را بگردید اخباری که در مطبوعات هست راجع به هند مثلا ازدواج قورباغه، مثلا یک مرتاز هست آنجا ناخنش یا سبیلش یا ریشش اینقدر بلند است. اینها هم هست. ولی بروید پیشرفت‌هایشان را هم نشان بدهید، فرصت‌هایشان را معرفی بکنید.

در نمایشگاه‌های بین‌المللی خود معاونت هم برویم خود هندی‌ها هم زیاد فعال نیستند یا ما دعوتشان نمی کنیم.

این انتقاد شما را قبول دارم. آنقدر که با چین و روسیه و چند تا کشور دیگر هستیم با کشور هند ضعیف بودیم کار داشتیم ولی به اندازه اینها نبوده. الان یک رایزن فناوری جدید داریم می‌فرستیم به هند خیلی هم آدم توانمندی است چون باید یکی آنجا داشته باشیم که بدود من هم اینجا حمایتش کنم اینکه برود کار جلوتر برود. به هر حال من خودم فارغ‌التحصیل دانشگاه شریف هستم. دانشگاه‌هایی در هند داریم که به مراتب از شریف مهم‌تر، رنکینگ‌ بالاتر، فارغ‌التحصیلش به راحتی بتواند پذیرش از آمریکا بگیرد. مثل ایندین تکنالجیک است. خوب چند تا شعبه دارد، در دهلی بمبئی و چنای و جاهای دیگر. یا ایندین ساینس اینها جزء چیزهای خیلی مهم است در دنیا چطوری شریف شناخته شده است اینها از شریف خیلی شناخته ‌شده‌تر هستند. به هر حال این را هم خلاصه کنم. ما نگاهمان در حوزه تبادل فناوری در همکاری فناوری هم نگاه انتقال تکنولوژی نبوده نگاه همکاری فناوری بوده، نگاه یادگیری فناوری بوده. نگاه تبادل فناوری بوده. مثلاً این بوده که ما این تکنولوژی را داریم این را بگوییم مثلا تو هم این را بده. یک همچنین مدل‌هایی بوده و با کشورهای مختلف هم در حوزه‌های مختلف. همانطور که گفتم بهتان روسیه، چین و تا حدودی اتریش، حالا اتریش رفتارش از کشورهای اروپایی متفاوت است و شرایط خاصی بود برنامه خوب و متفاوتی هم با آنها شروع کردیم با اینها شاید بشود گفت بیشترین همکاری در حوزه فناوری با این سه تا کشور بوده. بعد با کره جنوبی مخصوصا در بحث فناوری فرهنگی کارهای خیلی خوبی شد که آقای مهندس نیری ذیل کارهای آنها بودند باز هم آن نگاه بخش خصوصی را داشتیم در کنار آن کارگروه همکاری‌های فناوری فرهنگی و در واقع صنایع خلاق سعی شده چه در نشست دو سال پیش که در تهران بود، چه نشست پارسال که در سئول بود همه‌اش یک تیمی از بخش خصوصی دو طرف هم باشد و کلی کار مشترک تعریف شده که چقدر برای طرف ایرانی هم جذاب بوده یادگیری داشته به لحاظ فناوری و به لحاظ مالی هم توانسته یک سری کارها از طرف کره‌ای‌ها بگیرند.

در بحث تحریم‌ها فکر کنم شما زیاد مشکلی برایتان ایجاد نشود چون بیشتر با کشورهای شرقی ارتباط دارید.

ما بعد از برجام هم عمق کارهایمان اتفاقاً با کشورهای چین و روسیه و کشورهای شرقی هم بیشتر کردیم خلاصه این کشوهایی که برایمان اولویت داشت و اعتقاد داشتیم که فناوری‌های نو، الان شما ببینید در حوزه فناوری‌های جدید ببینید اروپایی‌ها خیلی از کشورهای پیشرفته عقب هستند. اسمش ژاپن را دیگر در حوزه فناوری‌های جدید نمی‌توانید بشنوید اسم خیلی از کشورهای اروپایی که قبلاً در حوزه‌های هایتک می‌شنیدید الان در فناوری‌های جدید و فناوری‌های نوظهور دیگر اسم اینا نیست در این رقابت‌ها الان اتفاقاً فقط کشورهایی مثل چین، مثل کره یعنی واقعاً یک شیفتی به لحاظ نوآوری در حوزه‌های فناوری جدید به سمت شرق دارد اتفاق می‌افتد ما این نگاه را داشتیم در سال‌های گذشته. حضرت آقا هم در دیدار اخیر نخبگان باز به این موضوع هم تأکید بیشتری کردند که قوت قلبی بود ما هم کارهایمان را با جدیت بیشتری جلو ببریم. یعنی اگر شما همکاری فناوری بخواهید بکنید به نظر من اینجا خیلی برای ما جا یاد گرفتن دارد شما به دنبال بازار برای شرکت‌ها هستید. مثلاً می‌گوید کشورهای اروپایی 10 میلیون جمعیت ندارند، هفت، هشت میلیون به زور جمعیت دارند. بعد آن وقت سمت شرق بالاخره جمعیت‌های خیلی بیشتری دارد بازارهای بزرگ‌تری هست. بکرتر هستند. ورود به آنجا راحت‌تر است. آن سختی استانداردهای کشورهایی اروپایی، رقابت و اینها را ندارد. تحریم روی کارهای بانکی‌مان قطعاً اثر می‌گذارد ولی می‌خواهم با اینها راحت‌تر می‌شود راه‌حل پیدا کرد. یک بحث دیپلماسی فناوری یک رویکرد دیپلماسی فناوری. در واقع ما به تمام این کارهایمان حاکم هست جزء موضوعاتی بوده که همیشه این رویکرد بالاخره پررنگ‌ بوده در معاونت علمی. سال 93 در سمینار سفرا شاید بشود گفت اولین سمینار سفرایی بود که در دولت یازدهم تشکیل شد مرداد سال 93 سندی امضا، در واقع برنامه اقدامی بین آقای دکتر ظریف و آقای دکتر ستاری برای توسعه دیپلماسی فناوری در وزارت خارجه که واقعا جزء (در سمینار سفرا این امضا شد چون تمام سفرا و اینها خیلی پیام داشت که برایشان که وزارت خارجه بحث دیپلماسی فناوری برایش مهم است اولویت دارد برایش همین را فرستادیم برای تمام سفارتخانه‌هایمان) و واقعاً می‌توانم بگویم که در خیلی خوب اجرا شد این سند. واقعاً وزارت خارجه بحث همکاری فناوری یک اولویت برای خودش می‌داند روزی نیست که من کارتاپل‌ام را باز کنم حداقل پنج نامه از طرف وزارت‌خانه نداشته باشم. یعنی شما ببینید چقدر وزارت‌خارجه الان همراه است با ما چقدر فرصت‌ها را به ما معرفی می‌کند، چقدر چیزهایی که ما می‌خواهیم به ما پاسخ می‌دهد واقعاً با کمال میل. نامه‌ای را که من بگذارم که فلان چیز و فلان سفارت را می‌گوییم فرداش نامه را به سفارت فرستاده و رونوشت‌اش هم به من زده‌اند که به سفیر گفته شده است که برو این کار را انجام بدهید.

من در این دو نمایشگاه اخیر که  مال معاونت بود یکی که گیاهان دارویی که می‌رفتم حالا گیاهان دارویی زیاد نه، چون بحث نانو ما بیشتر بحث صادارت و اینها هستیم شرکت‌ها واقعاً نگران بودند از این بابت حالا الان این ارتباطات ما دارد کم می‌شود حتی کشورهای همسایه هم میزان کمتری اقبال دارند به ما الان راه وجود دارد که این نگرانی کم بشود. یا شما بخواهید یک چیزی بهشان بگویید که قوت قلبی بگیرند.

الان ما مثلاً برای نمایشگاه اخیری که داریم همین نمایشگاه پنج‌شنبه داشتم به دکتر ستاری می‌گفتم نمایشگاه گیاهان دارویی، ما برای این نمایشگاه هیأت‌هایی را از این کشورها دعوت می‌کنیم بیایند. در واقع یک آیین‌نامه پذیرش هیأت‌ها داریم به‌عنوان مثال ما فقط همین نمایشگاه‌ها گیاهان دارویی بیست‌وچهارتا هیأت‌های خارجی داشتیم از سنگاپور، عراق، روسیه، افغانستان، اندونزی، پاکستان و یمن. یا نمایشگاه نانو که خوب خیلی چند برابر این بود تعدادی که آمده بودند و مثلاً من خودم از چندتاشان بازدید کردم دیدم می‌گفتند ما با این توافق کردیم این قراردادها را می‌بندیم یا همین نمایشگاه تجهیزات که به درستی اشاره کردید امیدوارم که خیلی بیشتر از این بتوانیم بیاوریم از کشورهای مختلف. ممکن است بعضی کشورها فقط دنبال برند باشد بگوید مثلا من فقط فلان تجهیزات را می‌خواهم از زیمنس بخرم از جی‌ای بخواهم بخرم از فلان جا می‌خواهم بخرم عدد هم مهم نیست برایم ولی خیلی از کشورهای دنیا نمی‌توانند یک میلیون دلار به این دستگاه و اینها. الان واقعاً قیمت‌های دستگاه‌های ایرانی کسری از مشابه‌های خارجی‌شان است با این تفاوت که استانداردهای خارجی را دارد، سی‌ای را دارد قیمت پایین‌تر امکانات بیشتر. با استانداردهای بین‌المللی. واقعا برایشان معنادار است من در خودم در سفرهایم تعداد خیلی زیادی از اینها الان انشاء‌الله خواهید آمد و می‌بینید در این نمایشگاه که دی‌ماه است. بیایید بینید که مثلاً از کدام دانشگاه‌های خارجی آمدند از کشورهای همسایه‌مان، کشورهای آسیایی، کشورهای آفریقایی برای مذاکره که بیایند ببیند و سفارش بدهند.

یعنی نگرانی وجود ندارد؟

الان اگر داشته باشند هم ما داریم تلاش‌مان را خیلی بیشتر کردیم. الان دکتر ستاری باز نشست علم آفریقا ساینس فورم هر سال دارد در آفریقای جنوبی برگزار می‌شود کلی از وزرای علوم و فناوری آفریقا جمع می‌شوند. دکتر ستاری به عنوان مهمان ویژه امسال دعوت کردند واقعاً با رعایت تمام شئونات قرار است ایشان ملاقات‌های خیلی خوبی داشته باشند آنجا. نیمه دوم آذرماه. در کنارش با وجود اینکه زمان‌مان هم بسیار کم بود یک هیأت از شرکت دانش‌بنیان، تجهیزات پزشکی و تجهیزات آزمایشگاهی داریم می‌بریم آنجا فراخوانش که هفته پیش شروع شده است این هفته باید دیگر جمع کنیم که زودتر بزنیم نامه‌اش و کتابچه‌اش را برای تفاهمنامه آفریقایی. یا هفته پیش آقای دلیری آنجا بود. قرقیزستان بود. می‌خواهم بگویم این کارهایمان را خیلی بیشتر کردیم مثلاً حضورمان در نمایشگاه‌های خارجی کمتر کردیم مثلا در نمایشگاه‌های خارجی خیلی زور بزنیم ده‌تا شرکت بیشتر نروند باید برود آنجا در غرقه‌اش بشیند که یکی بهش مراجعه کند با این وضعیت ارز الان خیلی هم گران در می‌آید. ما همان سبوسیدی که ثابت می‌دهیم بخواهیم بدهیم شرکت دیگر نمی‌تواند بقیه پول را بدهد آن وقت به جای این گفتیم چرا اینطور کنیم نشست تجاری خیلی ارزون‌تر تمام می‌شود برایمان یک چندم آن تمام می‌شود. بعد رویکرد که نباشد رویکرد منفعل هست می‌شینید که بهت مراجعه کنند چون این یک نشست فعال هست یک نشست در واقع رویکرد فعالانه است شما از قبل این کارها را کردید از قبل می‌روید و ممکن است پنج‌تا شرکت را ببینید. ولی به احتمال زیاد یک قرارداد می‌توانید برایش ببندید. این کارهایمان را خیلی بیشتر کرده است و واقعا شبانه‌روز معاون‌های من مدیرهای من دارند به این موضوعات فکر می‌کنند که چطوری بتوانند این کارها را انجامب دهند. چون خروجی اینها باید یک کمکی به شرکت‌های دانش‌بنیان بشود. که حالا آن در قالب یک ارزش افزوده‌ای اینکه یک تغییری در محصولش داده بشود اینکه پولی بیاورد در کشور اینکه خلاصه سطح تکنولوژی‌اش برود بالاتر که همه اینها یک جوری باید بگویم در قالب اینها و در آخرش به مردم و اینها برسانیم که رویکردمان هم همین است.

آقای دکتر این سؤال آخرم هست. یک اصطلاح عامیانه‌ای وجود دارد یعنی من دقیقاً همان چیزی که از دیگران می‌شنوم را دارم بهتان می‌گویم اینکه ایرانی‌ها نه فقط در بحث علمی برای اینکه بخواهد یک بده‌بستانی داشته باشد با کشورها می‌گویند که همان حرفی که شما زدید یا اینکه هیچی به همان شرقی‌ها هم یک سوبسیدی می‌دهد یک امتیازی می‌دهد که می‌تواند با اینها ارتباط بگیرد محصولاتش را بفروشد این حرف چقدر درست است به نظر شما؟

چه امتیازی.

مثلاً دارم می‌گویم من این چایی را که به شما به جای اینکه 10 هزار تومان بدهم پنج هزار تومان می‌دهم بعد این را هم در کنارش می‌دهم ولی شما بیایید از ما بخواهید.

اصلا اینطور نیست. اصلا اینطور نیست. ممکن است در یک سری از محصولات دیگر در یک سری از کارهای لوتک بشود. هرگز چون نمی‌خواهم مثال دیگری بزنم چون اسرار شرکت‌هاست. ما مثلاً بعضی شرکت‌های هایتک‌مان در خارج یعنی اگر شما بدانید به چه قیمت‌هایی دارد به فروش می‌رسد چندین برابر قیمت‌هایی است که در داخل است و بازار دارد. در داخل اتفاقاً می‌بینیم که نمی‌خرند به هر دلیلی واردات جذاب‌تر است و مسائل مختلفی هست. طرف خارجی می‌بیند (مخصوصا در این شرایط ارزی که داریم) قیمت‌های ما خیلی مناسبت است. مثلاً می‌گوید تا دیروز از یک شرکت سوئیسی می‌خریدم ولی یک شرکت ایرانی دارد با یک سوم قیمت آن شرکت سوئیسی به ما می‌فروشد. ببینید ایرانی قیمت‌اش را کم نکرده است به نسبت بین‌المللی برای ما خیلی ارزان‌تر تمام شده به نسبت قیمت داخلی هم خیلی داریم گران‌تر هم می‌دهیم.

آیا اعتماد به محصولات ایرانی وجود دارد؟

ببینید تو عضو هایتک اگر اعتماد نباشد طرف نمی‌آید بخرد. مثل بیسکویت و فلان  چیز اینها که نیست که حالا خوب خریدم کار نکرد. آن همه دارند هزینه می‌کند بعد هم اگر یک مریض هم با اینها برایش یک اتفاقی بیفتد اینطور نیست که من صرفاً ارزان‌تر دارم می‌فروشم یا مثلا هدیه‌ای بهش می‌دهم بیا از من بخر. برو دستگاه اتاق عملت را از این بگذار. یعنی طرف در خارج امکان ندارد از این کارها بکند گفتم قیمت را نگاه می‌کند امکاناتی که دستگاه‌های ایرانی دارد و استانداردها و اینجور چیزها اینها نباشد، الان مثلاً داروهای ایرانی در بعضی از روسیه و اروپا دارد عرضه می‌شود شما فکر می‌کنید اگر فقط قیمت ارزان باشد می‌خرند. در آفریقا جاهایی که مثلاً دارو رایگان هم توسط کشورها داده می‌شود اگر استاندارد را نداشته باشد کشورهای آفریقایی قبول نمی‌کنند. اگر ؟؟؟ قبول نکرده باشد اگر اف‌تی‌ای‌پل نداشته باشد قبول نمی‌کند. یعنی این به نظر من یک جمله‌ای است کوچه بازاری. مثلاً در حد تحلیل یک راننده تاکسی باشد. اینها که از ما می‌خرند ببینید ما داریم نفت را اینجوری می‌دهیم بعد می‌آیند پزش را می‌دهند. در صورتی که اصلاً همچنین شوخی‌هایی نیست. در حوزه هایتک دستگاه‌هایی است که گفتم مثل ما در بازار چین داریم الان ایتالیایی و سوئیسی اینها را می‌گذاریم کنار، کره‌جنوبی دستگا‌هایی که از ایران می‌خرید قبلاً از یک شرکت اروپایی می‌خرید. کره‌جنوبی پول ندارد، بعد چقدر هم سخت‌گیرند. اندتا باید تست کنند. ماشین را بیارید اینجا نصب کنید. بعد آن همه چیز را نمی‌بینید خوب این جوابش از مثلاً دستگاه‌های خارجی دستگاه‌های اروپایی بهتر است. خوب طرف می‌بیند ارزون‌تر و جواب بهتر است. چرا نباید بگیرد. کاملاً یک نگاه مادی شما بگویید به قضیه دارد. در حوزه هایتک واقعاً اینطور نیست ما هم الان تعداد شرکت‌هایی که بالاخره کارهای صادرات دارند انجام می‌دهند از 3 هزار و 700 شرکت دانش‌بنیان واقعاً عدد خیلی کوچکی هستند اینها. دقیقش را نمی‌گویم ولی زیر 500 شرکت هستند که رکورد صادراتی دارند، توان صادراتی دارند عددشان خیلی کوچک است. خیلی کمتر از این است. همین‌ها را هم واقعا داریم با سیاست‌هایی که داریم با برنامه‌هایی که داریم. تنبل‌شان هم نمی‌کنیم یعنی ما واقعاً طوری هست که داریم کمک می‌کنیم که رشد کنند، کمک می‌کنیم چشمشان باز شود نگاه بین‌المللی داشته باشند بالاخره در هر کدام از این برنامه‌ها اینها یاد می‌گیرند مثلا یک زمانی به شرکت‌ها می‌گفتیم لازم است. چون عادت کردند به بازار داخل خوب می‌گوید سی برای چی بگیرم. یک بار بود یکی از شرکت‌ها از خودش تعریف می‌کرد رفته بود یک نمایشگاه خارجی خیلی محصولش هم هایتک و مثلا خیلی امکانات عجیب و غریبی داشت نسبت به مشابه خارجی طرف خارجی آمده در غرفه این و شروع کرده صحبت، مذاکره و کاتالوگ این تعجب کرده، عجب چیزی است این سوال کرده دیگر در حدی که اصلا بخواهد سفارش بدهد بعد یک دفعه چی شد. پرسیده که سی‌ای دارد گفته نه همانجا کاتالوگ‌ها را آنجا گذاشته و آمده بیرون. ببینید ما پنج سال قبل می‌گفتیم سی مهم است این نمی‌دانست ولی یک بار حضورش در نمایشگاه‌های خارجی چقدر برای این درس داشت. خوب شرکت‌هایمان داریم کمک‌شان می‌کنیم در زمینه‌های مختلف ما این رشدر ا می‌بینیم، صبر و حوصله باید داشت همین کشور ترکیه شما ببینید چندین سال است دارند روی بحث صادرات کمک می‌کنند به شرکت‌ها. رویکرد این را دارند که دولت‌شان دارد پول خرج می‌کند. یا خود مثلا چین و کشورهای دیگر ما تازه شروع کردیم یک مقدار باید صبر و حوصله داشته باشیم، کار ما هم خیلی سخت‌تر از آنها هست من مطمئنم در چند سال آینده در توسعه صادارت شرکت‌های دانش بنیان اتفاقات خیلی بهتری از حالا خواهد افتاد.