شفیعی کدکنی، جهانی با جهان‌های بسیار در درونش است

به گزارش خبرنگار حوزه آیین و اندیشه گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا، به همت سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران و به مناسبت هفته کتاب و کتابخوانی، ویژه‌برنامه‌ای با نام «پنج شب، پنج کتاب، پنج شخصیت» از شنبه تا چهارشنبه هفته جاری برگزار شد.

شامگاه شنبه و در شب اول از این سلسله نشست‌ها، از کتاب جدید آیت‌الله سید مصطفی محقق داماد با عنوان «مکتب اجتهادیِ آخوند خراسانی» رونمایی شد. یکشنبه و در نشست دوم این برنامه هم که در موزه کتاب و میراث مستند سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران برگزار می شود، از کتاب «وحدت هستی و هستیِ واحد» نوشته غلامحسین ابراهیمی‌ دینانی رونمایی گردید. سومین شب این برنامه به کتاب «خرد و توسعه» نوشته رضا داوری اردکانی اختصاص داشت.

شب گذشته و در قالب چهارمین نشست «پنج شب، پنج کتاب، پنج شخصیت» از کتاب «قوت ِدل و نوشِ جان» نوشته نصرالله پورجوادی با سخنرانی کاظم موسوی بجنوردی، بهاءالدین خرمشاهی، جمشید کیانفر و احمد پاکتچی با حضور جمعی از علاقه‌مندان به فلسفه اسلامی و مباحث مرتبط با کتاب رونمایی شد.

امشب و در آخرین شب از این برنامه، کتاب «رسوم دارالخلافه؛ نقش آیین های ایرانی در نظام خلافت اسلامی» نوشته محمدرضا شفیعی کدکنی رونمایی گردید.

عضو هیأت علمی گروه ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی در این مراسم گفت: محمدرضا شفیعی کدکنی در فرهنگ ایرانی نوعی گشودگی بین سنت و تجدد، شعر و سیاست و عناصر دیگری که به ظاهر جمع نقیضین هستند ایجاد کرد.

 هادی خانیکی عنوان کرد: من شفیعی را از همان دوران تحصیل می‌شناختم. وقتی در ابتدای دهه50 شمسی به سراغ شفیعی رفتم، هم نسلان من او را با «در کوچه باغ های نیشابور» می‌شناخت. در زمان تحصیل در دانشگاه شیراز، شاهد بودم که دانشجویان به صورت مخفی اشعار این کتاب را دست نویس و پخش می‌کردند.

وی گفت: به خاطر دارم که پیش از انقلاب و در روزی که در جریان زندگی مخفی مجبور به ترک ایران به صورت غیر رسمی شدم، ساک کوچکی را هم همراه خودم داشتم. در این ساک، غیر از یک جلد قرآن کریم دارای «کشف الایات»، «گزیده غزلیات شمس» به انتخاب شفیعی کدکنی و یک نوارکاست از «محمدرضا  شجریان» همراه برده بودم. خانیکی افزود: البته برای یک چریک خیلی سنت‌شکنی بود که دنبال غزلیات شمس باشد، چون این شاعر مروج غزلیات غیر انقلابی بود، اما احساس می‌کردم شاید در دوران دوری از وطن، این عناصر مرا زنده نگه ‌دارد.

این عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی درباره شفیعی کدکنی اظهارکرد: من اگر بخواهم به بهانه معرفی این کتاب از شیفعی کدکنی در دنیای امروز حرف بزنم، فکر می‌کنم بهتر است این تعبیر را از «اکتاویو پاز» وام بگیرم که در توصیف جهان معاصر می‌گفت«جهانی با جهان‌های بسیار در درونش» ؛ من هم فکر می‌کنم بدون هیچ غلوی باید گفت که شفیعی کدکنی یک جهانی است با جهان‌های بسیار درونش، همان‌گونه که شفیعی عاشق ایران است، همان پیچیدگی‌های ایران را در دنیای او می‌توان دید.

خانیکی با تأکید بر این‌که برای درک دنیای شفیعی کدکنی و مواجه او با جهان پیرامونش، باید به این نکته اشاره کرد که در درون ذهن وی،  ساحت‌ها و اندیشه‌ها و تجارب مختلف به خوبی با هم گفتگو کرده‌اند.

وی افزود: به عنوان کسی که دغدغه و علائق ارتباطاتی دارد باید بگویم شفیعی کدکنی معتقد است اگر کسی در ایران شعر را نشناسد، قادر به ایجاد ارتباط با جامعه و فرهنگ و تاریخ نخواهد بود. از نظر خانیکی شخصیت اولیه شفیعی کدکنی، شخصیت شاعرانه اوست و از این مسیر است که به نقد اجتماع و پژوهش رفته است.

وی با بیان این­که حتی می‌توانم بگویم شفیعی کدکنی از جامعه شناس‌ترین جامعه شناسان ایرانی است؛ به ذکر خاطره­ای در این باره پرداخت و گفت:ایشان چند سال پیش مقاله کوتاهی در روزنامه اطلاعات درباره تحول نامگذاری در تاریخ ایران و چگونگی رواج یافتن برخی نام‌های ایرانی در مقاطع تاریخی گوناگون نوشتند. خاطرم هست یکی از محققان جامعه شناسی می‌گفت من در این موضوع کاری از این عمیق‌تر سراغ ندارم. خانیکی همچنین اظهار کرد: فکر می‌کنم اگر بتوانیم شفیعی کدکنی را معیار استاد بودن قرار دهیم، می‌توانیم ادعا کنیم فرهنگ ایرانی را ارتقا داده‌ایم.

علی بهرامیان مدیر کتابخانه دائره المعارف اسلامی سخنران بعدی این نشست بود. بهرامیان در ابتدا گفت: جای بسیار خوشوقتی است که پس از سال‌ها انتظار کتاب ترجمه «رسوم دارالخلافه» به ترجمه استاد معظم شفیعی کدکنی به دست دوستداران فرهنگ و علوم اسلامی رسید. او همچنین در ادامه از زنده یاد «محمد زهرایی» مدیر نشر کارنامه یاد کرد و افزود: زنده‌یاد زهرایی سهم عمده‌ای در ارتقای فرهنگ نشر کتاب و همچنین  در انتشار این اثر داشت. بهرامیان با اشاره به چاپ این کتاب مطابق معیارهای زنده‌یاد زهرایی آن را نشانه  تداوم اندیشه و راه او توسط همسر و فرزندانش در نشر کارنامه دانست.

بهرامیان سپس با بیان تاریخچه‌­ای از سیاست­نامه­‌ها و نقش­ آنها در روایت فرهنگ وتاریخ ایرانی به اهمیت اثر جدید شفیعی کدکنی در حوزه تاریخ و فرهنگ ایران پرداخت. وی بر این اساس قسمت عمده اطلاعات درباره تاریخ ساسانی را متکی به مآخذی به نام تاج‌نامه یا آیین‌نامه دانست که در چارچوب سیاست‌نامه‌نویسی جای می‌گیرند. از نظر او دامنه‌ این کتب به قرون اول اسلامی می‌رسید. آنچه می‌­تواند نشان دهنده ساختار حکومت و اطلاعاتی درباره فرهنگ و تاریخ جامعه در آن عهد باشد.

بهرامیان همچنین افزود: کتاب‌های سیاست نامه قبل از اسلام تا زمان قاجاریه وجود داشتند و یک خط سیری طی می­کنند که ورای درک تاریخ ایران از آنها می‌توان با عمیق شدن در آنها به عوامل انحطاط سیاسی ایرانیان پی برد. چون این آثار تنها نحوه رفتار با پادشاه وقت را به رعیت توصیه می‌کردند تا پادشاه خشمگین نشود و حکم به قتل و غارت ندهد. از منظر او گر چه این آثار توصیه­‌هایی نیز به پادشاه داشتند اما مشخص نیست پادشاهان آنها را رعایت می­‌کردند یا خیر. کتاب «رسوم دارالخلافه» نیز در همان دسته قرار می‌گیرد و  مورخش نیز  از همان دسته دیوانسالاران ایرانی است که در نظام خلفا راه یافته است و در این کتاب قصد دارد تا چگونگی رفتار با خلفا را نشان دهد.

 بهرامیان ترجمه این کتاب را کاری بسیار سخت شمرد. چون پیشینه دیوان­سالاری در خانواده مورخ و آشنایی او به فن بلاغت باعث نگارش متن تاریخی سخت و پیچیده شده بود. بهرامیان در این باره افزود: این کتاب  از جمله آثار تاریخی است که ادبیات را در تاریخ نویسی به اوج خود رسانده است.

بهرامیان همچنین با اشاره به این­که این کتاب مملو از رسوم و فرهنگ ایرانی است هر چند زبانش عربی است؛ افزود شفیعی کدکنی در چاپ دوم به درستی نام «نقش آیین‌های  ایرانی در نظام خلافت   اسلامی» را برای اینکتاب انتخاب کردند.

وی همچنین گفت با مطالعه این کتاب می‌توان به نفوذ و رسوخ فرهنگ ایراین در اجتماع آن زمان بغداد پی برد. همچنین اظهار داشت باید از استاد شفیعی کدکنی تشکر کرد که این کتاب را که در دهه 1340 در بنیاد فرهنگ منتشر کرده بودند بار دیگر در هیئت جدیدی منتشر کردند.

در انتهای این  نشست رئیس مرکز اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران در صحبت‌­های کوتاهی با اعلام این‌که در جریان برگزاری نشست « پنج شب، پنج کتاب، پنج شخصیت» در طول این پنج شب، شاهد حضور تعدادی از بزرگان اندیشه، هنر و فرهنگ ایران به بهانه هفته کتاب در کتابخانه ملی بودیم گفت: قصد داریم تا این برنامه‌های علمی و فرهنگی را در سایر ایام سال نیز ادامه دهیم.

اشرف بروجردی اظهار کرد: کتابخانه ملی، خانه شما عزیزان علاقه‌مند به علم و فرهنگ و تمام اصحاب اندیشه است.

سپس مستند زندگی و اندیشه‌ی محمدرضا شفیعی کدکنی با عنوان«آیینه‌ای برای صداها» ساخته سید جواد میرهاشمی برای حاضران این نشست به نمایش درآمد.

 انتهای پیام/4072/4104/