برجام با شرایط موجود ادامه نخواهد یافت
به گزارش خبرنگار گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا چهارمین همایش نظام بین‌الملل، تحولات منطقه‌ای و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، پیش از ظهر امروز در دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی آغاز به کار کرد.
در این همایش دو روزه که اساتید مطرح داخلی، مسئولان سیاسی کشور و همچنین اساتید برجسته بین‌المللی از 12 کشور جهان در آن شرکت کرده‌اند، کاشانی رئیس دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی، حسین سلیمی رئیس دانشگاه علامه طباطبایی، سید جلال دهقانی فیروزآبادی استاد روابط بین‌الملل و دبیر علمی همایش و سید عباس عراقچی معاون امور سیاسی وزارت امور خارجه به ایراد سخن پرداختند.
دهقانی فیروزآبادی در ابتدای این همایش اظهار کرد: «327 چکیده مقاله به همایش عرضه‌شده که از میان آن‌ها 35 مقاله به‌صورت 10 پنل ارائه خواهند شد.» وی افزود: «سیاست روابط بین‌الملل از بررسی سیاست خارجی جدا نیست. هدف این همایش بررسی این ارتباط است و برای ارائه مدل سیاست خارجی موفق، باید تحولات بین‌المللی را بررسی کنیم.»
دبیر چهارمین همایش نظام بین‌الملل با اشاره به نقش روابط کشورها در تأمین منافع و امنیت ملی گفت: «جمهوری اسلامی ایران با توجه به جایگاه مهم ژئوپلیتیکی خود همیشه بر‌اساس منافع ملی، سیاست خارجی خود را در عرصه بین‌الملل پیگیری کرده است. امنیت جهان امروز به‌هم‌پیوسته است و هیچ کشوری نمی‌تواند بگوید که به‌تنهایی قادر است امنیت خود را تأمین کند. از این‌رو، برگزاری چنین همایش‌هایی برای نزدیک کردن اذهان رهبران کشورهای جهان و به‌خصوص رهبران کشورهای منطقه خاورمیانه که در یک کشمکش داخلی با یکدیگر هستند می‌تواند، مؤثر باشد تا همکاری را جایگزین تقابل نمایند.»
استاد روابط بین‌الملل افزود: «در نقطه عطف تاریخی هستیم و نظام بین‌الملل در حال تجربه دگرگونی تاریخی است. تلاطم‌های جهانی در طول تاریخ، همیشه نشان‌دهنده یک تغییر در نظام بین‌الملل است، دنیای ما دیگر دنیای ماتریالیستی نیست. بازیگران نظام بین‌المللی دیگر ماشین نظامی و توزیع قدرت مادی نیستند بلکه نظام بین‌الملل، یک نظام معنایی شده است که چگونگی روابط معنایی آن را شکل داده است.»
وی در خصوص انزوای آمریکا و عدم تبعیت کشورها از کاخ سفید در مراودات جهانی افزود: «دنیا از دید بازیگران تعریف می‌شود، دیگر یک مفروض، ثابت نیست و درک بازیگران از دنیای روابط بین‌الملل آینده را می‌سازد. کشور ابرقدرت جهان امروز تصمیم می‌گیرد ولی هیچ کشوری گوش فرا نمی‌دهد. الگوی آمریکا دیگر الگوی مسلط نیست و برجام نمونه آن است؛ چراکه تصمیمات آمریکا اکنون به انزوای کاخ سفید منجر شده است.»
رئیس دانشگاه علامه طباطبایی نیز در خصوص منسوخ شدن کارکردهای سنتی سیاست و اقتصاد و لزوم تعریف جدید از این دو مقوله تأکید کرد: «نمونه این تغییرات، همکاری کشورهای جهان برای ساخت نهادهای اقتصادی متفاوت، مستقل از نهادهای مالی سنتی و آمریکایی و منفک از دلار است.»
سلیمی به نقش خاص منطقه غرب آسیا در تعمیم آرامش به سایر نقاط جهان نیز اشاره کرد و گفت: «در نظام در حال تحول، خاورمیانه چه جایگاهی دارد؟ آیا خاورمیانه باید نقش دیگ جوشان و منطقه جنگی را ایفا کند؟ بسیاری به دنبال این هستند که صلح در تمام دنیا برقرار شود اما در مقابل، خاورمیانه ریشه جنگ و به‌نوعی اگزوز جهان باشد که تمامی پلشتی‌های جهان از آن خارج شود. اگر همکاری نباشد خاورمیانه محل تنازع و جنگ خواهد بود. امروز این سؤال در مقابل بازیگران اصلی جهانی اعم از چین، روسیه و اروپا قرار دارد که آیا قصد دارند بازیگر اثرگذار جهانی باشند؟ بعد از برجام اروپایی‌ها نشان دادند که می‌خواهند این موضوع رخ دهد و این درک به وجود آمده که باید یک بازیگر مستقل، اثرگذار و خارج از حیطه دخالت آمریکا باشند. اروپایی‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که خاورمیانه باید ثبات داشته باشد تا اروپا امن شود. ضمن اینکه تجربه تبلور داعش در اروپا، از برون داد ناآرامی‌های خاورمیانه حاصل شد.»
وی در پایان سخنانش افزود: «خاورمیانه می‌تواند گرانیگاه اقتصادی جهان و جهش اقتصاد بین‌الملل باشد. باید به سمت فرهنگ اسلامی برویم و تدبیری داشته باشیم تا این فرهنگ، نخ تسبیح بازیگران منطقه‌ای باشد. کارکرد فرهنگ اسلامی، بسیار عالی‌تر از نظریه صلح ابدی قکانت است و اسلام می‌تواند عامل وحدت و همکاری کشورهای منطقه باشد و نه تنازع.»
معاون امور سیاسی وزیر امور خارجه کشورمان در این همایش از منظر روابط بین‌الملل به بررسی توافق هسته‌ای پرداخت و گفت: «اساتید روابط بین‌الملل، فارغ از چالش‌های روزمره، دیدگاهی مترقی در امور بین‌المللی دارند و دیپلمات‌ها به‌عنوان سربازان پیاده‌نظام این عرصه باید از علم آن‌ها استفاده کنند. به‌عنوان نمونه، باید از آن‌ها بپرسیم که در سیاست خارجی و در‌خصوص برجام با اروپا باید چه کنیم؟ برجام امروز به عرصه چالش میان اروپا و آمریکا تبدیل‌شده که هیچ دوره‌ای بین این دو متحد چنین اختلافی روی نداده است.»
سید عباس عراقچی، به واکاوی اختلافات آمریکا و اروپا در برجام و روند شکل‌گیری مذاکرات پرداخت و اظهار کرد: «اختلاف این دو از چه جنسی است؟ آیا اختلاف آن‌ها واقعی است یا نمایشی؟ بسیاری معتقدند که این رفتار، یک بازی نمایشی است و یک تقسیم‌کار انجام‌شده است اما برای ارزیابی سیاست اروپا باید به گذشته برگردیم و مسیر طی شده را بررسی کنیم.»
معاون وزیر امور خارجه در مورد نحوه ورود ایران به گفتگوهای هسته‌ای گفت: «مذاکرات هسته‌ای از سال 2003 ابتدا بین ایران و تروئیکای اروپا برای جلوگیری از جنگ ایران و آمریکا و حل مسئله هسته‌ای کلید زده شد. توافق شد که ایران، غنی‌سازی را تعلیق کند تا اعتمادسازی صورت گرفته و درنهایت، دوباره غنی‌سازی آغاز شود. در توافق آمده بود که ایران نسبت به برنامه خود اعتمادسازی کند و تضمین عینی بدهد که این فرآیند صلح‌آمیز است. ما در بحث تضمین‌های عینی دچار مشکل بنیادین با اروپایی‌ها شدیم که آغاز فراز و فرود اختلافات کشورمان با اروپا بود. بحث آن‌ها توقف کامل غنی‌سازی بود که با منتهی شدن مذاکرات به بن‌بست، تعلیق شکست، فرایند غنی‌سازی توسعه یافت و تحریم‌ها هم در مقابل افزایش یافتند.»
وی تصریح کرد: «مذاکرات دوباره آغاز شد. اروپایی‌ها پیش‌شرط گذاشتند که به‌شرط تعلیق غنی‌سازی، مذاکرات آغاز شود اما ناکارآمدی مذاکره با اروپا باعث ورود سه کشور دیگر و شکل‌گیری گروه 1+5 شد. فرآیند مذاکره این بود که جلسه برگزار می‌شد و طرف مقابل می‌گفت که تعلیق کنید و ایران کار خود را انجام می‌داد و با شکست مذاکرات، قطعنامه صادر می‌شد. در مقابل، ایران هم برنامه خود را با قدرت پیش می‌برد.»
مذاکره‌کننده ارشد کشورمان در خصوص ورود آمریکا به برجام تصریح کرد: «در نهایت، مذاکرات ایران و آمریکا به گروه 1+5 منتقل شد. نکته جالب ماجرا اینجاست که در ژنو، وقتی آمریکا گفت که حاضر است بدون تعلیق غنی‌سازی با ایران توافق کند، خودم به‌شخصه شاهد بودم که اروپایی‌ها شوکه شدند. طرف اروپایی بسیار ناراحت شده بود اما با اکراه، مذاکره ایران و آمریکا را پذیرفتند تا درنهایت برجام به تصویب رسید.»
عراقچی درباره رویکرد اروپا در قبال فعالیت‌های هسته‌ای ایران هم گفت: «موضع اروپایی‌ها سخت‌تر از آمریکا بود و حتی طرفین متوجه شده بودند که مذاکرات به بن‌بست خورده است. در این مقطع بود که آمریکا تغییر عقیده داد و مذاکرات پشت پرده در عمان با کنار گذاشتن سیاست غنی‌سازی صفر آغاز شد و مذاکراتی جدید و جدی پا گرفت. زمانی که گفتگوها به بن‌بست می‌خورد، آمریکا بود که اروپایی‌ها را راضی می‌کرد.»
وی در مورد تغییر موضع اروپا و آمریکا نسبت به برجام افزود: «بعد از تصویب برجام، اروپایی‌ها با قدرت آمدند تا از منافع اقتصادی آن بهره ببرند، ولی خزانه‌داری آمریکا شروع به اخلال کرد. با روی کار آمدن دولت ترامپ و با اعلام خروج وی از برجام همه‌چیز برعکس شد و اروپایی‌ها حمایت قطعی از برجام را در دستور کار خود قرار دادند و هیچ تغییری را نپذیرفتند. ترامپ تلاش زیادی کرد تا ایران را در موضعی قرار دهد که از برجام خارج شود اما ما در تله نیفتادیم.»
معاون وزیر امور خارجه همچنین به تلاش ترامپ برای تخریب توافق هسته‌ای اشاره کرد و گفت: «ترامپ، در گام دوم به‌سوی کنگره رفت تا از این نهاد بخواهد در مورد برجام تعیین تکلیف کند. در همین زمان، فدریکا موگرینی در مقابل دوربین‌های تلویزیونی به دفاع از برجام پرداخت. از سوی دیگر، اروپایی‌ها در کنگره آمریکا لابی کردند و درنهایت، کنگره اقدامی علیه برجام انجام نداد. آمریکا تلاش کرد تا از انزوا خارج شود و با اروپا مذاکره کرد ولی اروپایی‌ها سرسختانه مقاومت و از برجام حمایت قطعی کردند. ترامپ نمی‌خواست هزینه این خروج را به‌تنهایی بپردازد. اروپایی‌ها مقاومت کردند و حتی توافق جدید یا اصلاح برجام را نپذیرفتند. آمریکایی‌ها راضی شده بودند که چند بند را اصلاح کنند ولی باز اروپا قبول نکرد تا ترامپ به‌تنهایی از برجام خارج شد.»
وی در خصوص برداشت کلیددار فعلی کاخ سفید از برجام نیز افزود: «ترامپ و مجموعه دولت وی، برجام را موجب شکست آمریکا می‌دانستند.»
معاون امور سیاسی وزارت امور خارجه در مورد نتایج مثبت برجام نیز این‌چنین اظهارنظر کرد: «برنامه هسته‌ای حذف نشده، قدرت منطقه‌ای جمهوری اسلامی افزایش‌یافته، فروش نفت بیشتر شده، کشتیرانی گسترش پیداکرده، شرکت‌های اروپایی همکاری خود با ایران را توسعه دادند، روابط ایران با کشورهای دنیا عادی شده و از نظر دنیا، فعالیت‌های هسته‌ای ایران مشروع است ولی در مقابل، آمریکا چیزی به دست نیاورده و درنهایت از برجام خارج شد. حمایت اروپا از برجام حتی زودتر از سخنرانی روحانی بود که نشان می‌دهد حفظ توافق هسته‌ای چقدر برای آن‌ها مهم است.»
عراقچی در خصوص درخواست اروپا برای جبران کم‌کاری‌ها در توافق هسته‌ای تأکید کرد: «به درخواست اروپا، فرصت دادیم تا جبران مافات کنند زیرا باید خواسته‌های ایران در برجام تأمین شود. اروپا تلاش‌های خود را آغاز کرد. کارهای سمبلیک انجام دادند و مواضع سیاسی خوبی اتخاذ کردند. اذعان کردند که حفظ برجام به تأمین خواست ایران وابسته است و 12 حوزه را برای حمایت از ایران تعریف کردند که فروش نفت و بازار مالی از آن جمله بود.»
مذاکره‌کننده کشورمان در گفتگوهای هسته‌ای در باب فشارها و کارشکنی‌های آمریکا پس از خروج از برجام گفت: «فشارهای آمریکا در این مدت هم بسیار سنگین بود. تهدید عریان و مذاکرات پشت پرده، همه نمایانگر این موضوع است. سفارت آمریکا با تک‌تک شرکت‌های اروپایی که با ایران همکاری می‌کردند تماس گرفت و حتی مدیران عامل این شرکت‌ها را تهدید کرد.»
وی در بخش دیگری از سخنانش به خطوط قرمز ایران در برجام هم نقبی زد و تصریح کرد: «سیاست ایران در پایبندی به برجام مشخص است. تا زمانی متعهد می‌مانیم که منافعمان تأمین شود و اگر این مهم رخ ندهد، به‌روشنی گفته‌ایم که دیگر پایبند نخواهیم بود. ما کماکان در برجام مانده‌ایم اما در صورت تداوم وضع موجود، دیگر حضور ایران در برجام ادامه نخواهد یافت.»
عراقچی به مشکل عدم استقلال اروپا از آمریکا و رونمایی بیشتر از آن در خلال مناقشه واشنگتن – بروکسل نیز اشاره و اظهار کرد: «اروپا باید به فکر مقابله با صدمات جدی سیاست‌های آمریکا علیه خود باشد که باعث از بین رفتن حاکمیت آن‌ها شده است. سفیران اروپایی در ایران بارها اعلام کرده‌اند که تازه بعد از برجام مشخص شد که چقدر وابسته به آمریکا هستیم. شرکت‌های اروپایی به‌جای حرف‌شنوی از دولت‌های خود از وزارت خزانه‌داری آمریکا دستور می‌گیرند. این در حالی است که اروپا حفظ برجام را به‌مثابه حفظ حاکمیت خود می‌داند؛ چراکه در غیر این صورت، حاکمیت اروپا زیر سؤال می‌رود؛ اعتبار اروپایی‌ها تضعیف می‌شود و بارها این موضوع در مذاکرات از سوی اروپایی‌ها به‌طرف آمریکایی گوشزد می‌شد؛ امنیت اروپا با تهدید شدن برجام به خطر می‌افتد چون برجام یک توافق امنیتی است که به‌طور مستقیم با امنیت اروپا ارتباط دارد.»
وی در پایان، کنایه‌ای تهدیدآمیز به اروپا زد و درباره تبعات برهم خوردن توافق هسته‌ای هشدار داد: «اروپا اگر فکر می‌کند خاورمیانه بدون برجام امن می‌شود، می‌تواند امتحان کند. اضافه شدن بحران هسته‌ای به منطقه‌ای که خودش بالقوه بحران‌های زیادی دارد، دیگر نمی‌تواند اروپا را امن نگه دارد. نبود برجام، برهم خوردن ثبات در خاورمیانه، افزایش موج تروریسم و مهاجرت به اروپا را در پی خواهد داشت که خارج از تحمل قاره سبز خواهد بود. حفظ برجام یک مسئولیت بین‌المللی است و با این وضعیت ادامه نخواهد یافت. اگر اروپا آماده پرداخت هزینه حفظ توافق هسته‌ای باشد، برجام تداوم خواهد یافت.»
انتهای پیام/4106/خ
انتهای پیام/