نقش اهل‌بیت (ع) نسبت به قرآن
به گزارش گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا از پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، حجت‌الاسلام محمد عابدی عضو هیأت علمی گروه قرآن‌پژوهی پژوهشکده حکمت و دین‌پژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در یادداشتی به نقش اهل‌بیت (ع) نسبت به قرآن پرداخته است که در ادامه می‌خوانید:
الف) نزول قرآن بر خاندان رسالت
از نظر امام‌حسن (ع) خانه اهل‌بیت، محلّ نزول فرشتگان الهی و وحی آسمانی است. از این روی امام‌حسن (ع) بعد از جنگ جمل، به خاطر مریضی، یعنی امام علی (ع) خطبه‌های نماز را خواند و در آن فرمود: «ایّها النّاس إنّ الله اختارنا بالنّبوه… و انزل علینا کتابه و وحیه…؛ ای مردم! خدا ما را به نبوّت برگزیده (نبوّت در خاندان ماست)… و کتاب وحی خود را بر ما نازل کرد…»
ب) علی (ع)، جامع قرآن
امام حسن (ع) فردای روزی که امام علی (ع) به شهادت رسید، در میان مردم کوفه سخنرانی کرد. وی در آنجا فرمود: «یا اهل الکوفه لقد فارقکم بالأمس سهم من مرامی الله… اعطی الکتاب خواتیمه و عزائمه؛ ای اهل کوفه! دیروز کسی از شما جدا شد که تیری از تیرهای خدا بود… خواتیم و عزائم قرآن (همه دانش‌های دور از دسترس و احکام ظاهری) به او داده شده بود.»
ج) اهل‌بیت (ع)، اهل قرآن شناسی
امام‌حسن(ع) فرمود: «لایجهلنّکم الذین لایعلمون والتمسوا ذلک عند اهله فانّهم خاصّه نورً یستضاء بهم و ائمّه یقتدی بهم…؛ نادانان، شما را به جهالت نکشانند و این (قرآن‌شناسی و حق‌شناسی) را از اهلش (اهل‌بیت) بجویید.»
د) اهل‌بیت (ع) تأویل‌کنندگان قرآن
امام حسن (ع) در ضمن نقل حدیث ثقلین می‌فرماید: «فالمعوّل علینا فی تفسیره لانتظنّی تأویله بل نتیقّن حقائقه فأطیعونا؛ در تفسیر آن، ما مورد اعتمادیم و از روی خیال تأویل نمی‌کنیم؛ بلکه از روی یقین حقایق آن را بیان می‌کنیم. از ما پیروی کنید.»
و بر‌اساس قائل بودن به چنین جایگاهی برای اهل‌بیت علیهم السلام است که وقتی ابوسعید عقیصا از دلیل «صلح» می پرسد، امام می‌فرماید: اباسعید! علّت صلح من با معاویه، همان علّت صلح رسول خدا با بنی صخره و بنی‌اشجع و اهل مکّه است، وقتی که از حدیبیه برگشت. آنان طبق تنزیل، کافرند و معاویه و یارانش طبق تأویل قرآن.
استشهاد به آیات الهی
امام حسن مجتبی (ع) در سخنانش همواره از کلام الهی استفاده می کرد و به خاطر عشق و علاقه، سخنش را مزین به آن می‌ساخت و مواقعی هم به شاهد آوردن از آیات در ذیل کلام خود می‌پرداخت. این دسته از سخنان حضرت را می‌توان تحت عنوان «استشهاد و استفاده از آیات» گرد آورد که البته حجم وسیعی هم دارند و ما تنها به ذکر نمونه بسنده می‌کنیم:
الف) صبر بر جهاد
امام‌حسن (ع) بعد از اطلاع از حرکت لشکر معاویه، خطبه‌ای خواند و فرمود: به راستی خداوند جهاد را بر بندگان خود واجب فرمود و آن را ناگوار نامید. سپس به مؤمنان مجاهد فرمود:
«واصبروا انّ الله مع الصّابرین»؛ «صبر پیشه کنید که خدا با صابران است.» ای مردم! شما به آنچه می‌خواهید نمی‌رسید مگر با صبر بر آنچه ناگوار است؟
ب) تقوا، عامل نجات
امام حسن (ع) در نصیحتی طولانی به عامل تقوا اشاره می‌کند و می‌فرماید: «… خدا شما را به تقوا سفارش کرد و آن را نهایت خشنودی خود قرار داد که تقوا درِ هر توبه و سرآمد هر حکمت و شرف هر کاری است: به سبب تقوا پارسایان رستگار شدند. خداوند متعال فرمود: «انّ للمتّقین مفازاً»؛ به راستی که پرهیزکاران را رستگاری است و فرمود: «ویُنجی الله الذّین اتقوا بمفازتهم لا یمسّهم السّوء و لاهم یحزنون»؛ و خدا کسانی را که پارسایی پیشه کنند، به کارهایی که مایه رستگاری آنها شد، نجات می‌دهد. بدی به آنان نمی‌رسد و غمگین نمی‌شوند.
پس ای بندگان خدا! از خدا پیروی کنید و بدانید هرکه از خدا پروا کند، خدا راهی برای بیرون رفتن از فتنه‌ها به رویش می‌گشاید و در کارش درستی بخشد و هدایتش را فراهم کند و حجّت او را پیروز کند و رو سفیدش سازد.»
ج) اخلاص، رمز اجابت
از امام حسن (ع) است که فرمود: ای مردم!… با ذکر فراوان خود را از خدا (غضب و عذاب) بازدارید و با پارسایی از او بترسید و با فرمانبرداری به خدا تقرّب جویید که او نزدیک و پاسخگو است. خداوند می‌فرماید: «و اذا سألک عبادی عنّی فانّی قریب اجیب دعوه الدّاع اذا دعان فلیستجیبوا لی و لیؤمنوا بی لعلّهم یرشدون»؛ هرگاه بندگان من از تو درباره من بپرسند، من نزدیکم و دعای دعاکننده را چون مرا بخواند، اجابت می‌کنم. پس باید فرمان مرا برند و به من ایمان آورند، باشد که راه یابند. پس خدا را فرمان ببرید و به او ایمان آورید.
استناد و احتجاج با آیات
در موارد متعدّدی امام حسن (ع) سخنان و اقدامات خود را مستند به آیات الهی می‌کرد و دلیل ادّعاهایش را از قرآن کریم استخراج و اعلام می‌نمود؛ گاهی هم در برابر مخاطبان توسط آیات قرآن کریم احتجاج می کرد و آنان را با پاسخ‌هایی نهایی و قاطع رو‌به‌رو می‌ساخت. این قسم از احادیث حسنی نیز فراوانند و ما تنها به تعدادی اشاره می‌کنیم.
الف) مشارکت شیطانی
یزید به امام حسن (ع) گفت: از روزی که به دنیا آمده‌ام، تو را دشمن می‌دارم. امام فرمود: بدان ای یزید! شیطان در آمیزش پدر تو مشارکت داشت و هر دو نطفه به هم آمیختند و در وجود تو دشمنی مرا نهادند. زیرا خدای متعال می‌فرماید: «وشارکهم فی الاموال والاولاد»؛ در مال‌ها و فرزندانشان شرکت جوی. و نیز در آمیزش «حرب» شرکت کرد و «صخر» از آن زاده شد. از این رو، او جدّم رسول خدا (ص) را دشمن می‌دارد.
ب) پیروی از امام عادل
امام حسن (ع) در ضمن یک سخنرانی مردم را به پیروی از اهل معرفت و خدا‌ترسی فراخواند و به آیه «فبهداهم اقتده» این گونه استناد کرد: خدا شما را رحمت کند. از اینان پیروی کنید که خدای متعال، پیامبر(ص) و پدران او ابراهیم و اسماعیل و فرزندانش را ستود و فرمود: «فبهداهم اقتده» و بدانید که به پیروی ایشان مکلّف هستید.
انتهای پیام/4072/خ
انتهای پیام/