شناسایی 30 روند اصلی مؤثر بر آینده خبر صدا و سیما در 5 سال آینده

به گزارش گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا، جلسه دفاع رساله دکتری هادی البرزی دانشجوی رشته مدیریت رسانه‌ای دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات با عنوان «آینده‌پژوهی خبر با توجه به تغییر ماهیت مخاطب به کاربر» در سالن آمفی‌تئاتر دانشکده مدیریت و اقتصاد این دانشگاه برگزار شد.

در این تحقیق که به راهنمایی دکتر اکبر نصراللهی و مشاوره پروفسور علی‌اکبر فرهنگی و دکتر مهدخت بروجردی علوی انجام شد، برای کشف ذهنیت عوامل تولید خبر صدا و سیما در مورد تغییر ماهیت مخاطب، از روش کیو و برای کشف آینده‌های پیشرو خبر رسانه ملی، از روش دلفی استفاده شده است.

نتایج این تحقیق به روش کیو نشان داده است سه ذهنیت کاربرمحور، مخاطب‌محور و مخابرمحور در خصوص تغییر ماهیت مخاطب وجود دارد.

در ذهنیت اول (کاربرمحور) موضوع تولیدکنندگی مخاطب، پویا و گزینشگر شدن مخاطب و دسترسی مخاطب به خبر در هر کجا و هر زمان به خبر در بالاترین سطح موافقت قرار دارد. در این ذهنیت به موضوع تغییر ذائقه مخاطب خبر و نیازهای خبری توجه شده است. با توجه به نظریه ارتباطات خودگزین می‌توان این ذهنیت را این‌گونه تحلیل کرد که مخاطب قدرتمند شده است و ویژگی تولیدکنندگی و منتشرکنندگی را علاوه بر مصرف خبر کسب کرده است. این ذهنیت سرعت شبکه‌های اجتماعی را نسبت به دقت و صحت خبری آن‌ها ترجیح می‌دهد.

در ذهنیت دوم موضوع دقت و صحت خبری و ترجیح آن بر سرعت خبری رسانه‌­های اجتماعی بالاترین سطح موافقت را داراست. در این ذهنیت مصرف‌کننده بودن مخاطب مطرح است و مخاطب به عنوان دریافت‌کننده­ ای مطرح می‌شود که به بخش‌های خبری وفادار و به آن وابسته است.

در ذهنیت سوم که مخابرمحور نام‌گذاری شده است که موضوع سرعت خبری اهمیت بالایی دارد و افراد دارای این ذهنیت در خصوص مخاطب معتقدند که رقابت خبری بر سر ثانیه و دقیقه است. این گروه معتقدند که مخاطب در حال حاضر بیشتر منتشرکننده اطلاعات است و قدرت انتشاردهندگی مخاطب مهم‌تر از تولیدکنندگی خبر است. به نوعی افراد دارای ذهنیت مخابر محور با بخشی از نظریه خودگزین که به خودانتشاری می‌پردازد بیشتر از خود تولیدکنندگی توافق دارد. افراد معتقد به مخابرمحور بودن ویژگی فورواردکنندگی اخبار را موضوعی می‌دانند که باعث شده است تا مخابرها خود دروازه‌بانی خبر را انجام دهند و اقدام به انتشار اطلاعات نمایند. افراد دارای این ذهنیت معتقدند که مخاطب خواستار ارائه مداوم اطلاعات است؛ بنابراین مخابرها وابستگی به دریافت اطلاعات به رسانه خاص ندارد و اصل سرعت است که حرف اصلی را می­‌زند و نمی‌توان صحت و دقت خبری را ارجح بر سرعت دانست.

به طور کلی این سه ذهنیت با هم مشابهت‌­ها و افتراق­‌هایی دارند. ذهنیت مخاطب‌محور به طور کلی مخاطب را دارای یک کارکرد مصرف‌­کنندگی خبر تلقی می‌کند، ذهنیت مخابرمحور مخاطب را دارای دو کارکرد مصرف‌کنندگی و منتشرکنندگی خبر توصیف می‌کند و ذهنیت کاربر محور سه کارکرد داشته و علاوه بر دو کارکرد مصرف­‌کنندگی و منتشرکنندگی خبر، مخاطب را دارای کارکرد مهم‌تر تولیدکنندگی خبر نیز می‌­داند.

به نظر می­‌رسد که شباهت هر سه این ذهنیت‌­ها با یکدیگر در مصرف­‌کنندگی خبر است، اما افتراق‌­های ذهنیت مخاطب­‌محور با مخابرمحور در منفعل و فعال دیدن مخاطب است، مخابرمحورها بر خلاف مخاطب محورها مخاطب را فعال دانسته که می­‌تواند خبرهای خود را انتخاب، دروازه‌­بانی و حتی و برای دیگران ارسال کند. ذهنیت کاربر محور، اما به کلی معتقد است که ماهیت مخاطب عوض شده و به کاربر تغییر کرده است.

برای پاسخ به سوال­‌های مربوط به شناسایی آینده­‌های محتمل و مطلوب خبر رسانه ملی با توجه به تغییر ماهیت مخاطب به کاربر نتایج روش دلفی در سه مرحله اجرا شد نتایج به دست آمده از بخش اول تحقیق به کارشناسان تحقیق در مورد نگاه عوامل تولید به ماهیت مخاطب در مرحله اول دلفی 30 روند اصلی مؤثر بر آینده خبر در پنج سال آینده شناسایی شد. روندهای شناسایی شده با توجه به نظر کارشناسان در سه حوزه تغییرات فناوری، تغییرات مخاطب و تغییرات محتوای خبر دسته­‌بندی شدند و در مرحله دوم روش دلفی اهمیت و عدم قطعیت روندها با توجه به امتیازات خبرگان تحقیق محاسبه شد.

مهم­ترین روندهای حوزه مخاطب چهار روند کلیدی زیر از نظر خبرگان تحقیق است: 1- تعامل کاربران با شیوه‌های نوین، 2- ذائقه‌­سنجی مخاطب با شیوه‌های نوین، 3- محدود نبودن مخاطب به اخبار رسانه‌­های سنتی و 4- تغییر یافتن نحوه انتشار خبر و نقش مخاطب در توزیع و انتشار خبر.

به نظر می­‌رسد در اکوسیستم جدید خبر مطابق نظریه ارتباط خودانگیز دیگر کاربران مخاطبان سابق نیستند و قدرت تعامل، تولید، توزیع اخبار را به دست آورده­‌اند و مصرف خبری تقاضا محور شده است.

چهار روند حوزه محتوای خبر نیز عبارت است از: 1- انتشار خبر و سپس صحه گذاشتن بر خبر، 2- توجه به فراخبر (تحلیل و تفسیر) در رسانه­‌های سنتی به خاطر رونق گرفتن خبرهای کوتاه و ساندویجی، 3- تأثیر اخبار پربازدید و پر کلیک بر دروازه­‌بانی خبر و 4- صحت و دقت پایین خبری شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی. این روندهای کلیدی در حوزه محتوا نشان می‌دهد که فوری بودن و ارزان بودن تولید خبر قالب و محتوای خبری را تغییر داده است و با فراگیر شدن فناوری اطلاعات و ارتباطات بسیاری از محدودیت‌­ها از بین رفته و اطلاعات و اخبار در کوتاه‌ترین زمان ممکن دریافت، پردازش و منتشر می‌شود. امکان اخبار، شایعات و ابهامات در اکوسیستم جدید وجود دارد که فضای وقوع آن بیشتر در رسانه‌های جایگزین و شبکه‌های اجتماعی است.

در مرحله سوم دلفی که هدفش طراحی سناریوهایمحتمل و مطلوب خبر رسانه ملی است؛ پس از شناسایی روندها با استفاده از نظرات خبرگان در مورد تأثیر روندهای هر پیشران بر پیشران دیگر ماتریس اثرات متقابل ترسیم شد و در نهایت، در نرم‌افزار سناریو ویزارد وارد شد.

با استفاده از تحلیل تکنیک تاثیرات متقابل 64 سناریو در این نرم‌افزار شناسایی شد که از این بین، چهار سناریو با سازگاری بالا تشخیص داده شدند که با توجه با ویژگی­‌های آن‌ها با عناوین مرجعیت خبری، شکاف خبری، شوک خبری و تورم خبری نام‌گذاری شدند که با تحلیل شاخص‌های به دست آمده از نرم‌افزار سناریوی ویزارد مرجعیت خبری به عنوان سناریو مطلوب از بین سناریوهای قوی انتخاب شد.

بر اساس این سناریو صدا و سیما در پنج سال آینده با شیوه‌های نوین مانند داده‌کاوی و علوم شناختی می‌تواند به ذائقه سنجی مخاطب بپردازد و به لحاظ امکان پخش گسترده صوت و تصویر خبر هم در فضای آنالوگ و هم در فضای دیجیتال بر فضای خبری تسلط خواهد داشت و با تهیه، تحلیل و تفسیر­های متنوع یعنی فراخبر به جریان‌‌سازی رسانه‌ای و خبری می‌پردازد.

دکتر اکبر نصراللهی راهنمای این رساله با اشاره به تغییرات گسترده در تکنولوژی‌های ارتباطی و محیط پیرامون رسانه از جمله تغییر در آرایش رسانه‌ای و تحولات گسترده در مخاطبان و دسترسی‌های و منابع و مصرف رسانه‌ای آنها، بر ضرروت توجه رسانه‌ها به‌ویژه رسانه ملی به این تغییرات و داشتن برنامه در این موارد تأکید کرد.

به گفته این استاد دانشگاه همه چیز در حال تغییر هستند و اگر رسانه‌ها به‌ویژه رسانه‌‌های خبری این تغییرات را شناسایی، پیش‌بینی و برای آن در خود تغییر ایجاد نکنند، حذف و یا تبدیل به رسانه بی‌اثر یا کم‌اثر می‌شوند.

پروفسور علی‌اکبر فرهنگی استاد مشاور این پایان‌نامه نیز ضمن قدردانی از تلاش دو ساله هادی البرزی برای تحقیق در این حوزه، بر ضرورت استفاده فوری از نتایج این تحقیق در رسانه‌ها تأکید کرد. همچنین استاد مشاور دوم (دکتر مهدخت بروجردی علوی) و اساتید داور این پایان‌نامه (دکتر عباس اسدی، دکتر ندا سلیمانی، دکتر عطاالله ابطحی، دکتر افسانه زمانی مقدم) با بدیع و نو بودن این موضوع نتایج آن را مهم توصیف کرده‌اند.

انتهای پیام/4072/