چرا محرم مهم است؟

حجت‌الاسلام سید محمود مرویان حسینی* ـ امروز، شروع ماه محرم و آغاز ایام عزاداری حسینی است. محافل عزاداری حضرت اباعبدالله (ع) در طول تاریخ زمینه همگرایی اجتماعی را برای شیعیان و محبان اهل‌بیت (ع) فراهم آورده است. این همگرایی اجتماعی، رهاورد ماندگار محرم برای شیعیان و نشانه ظرافت، لطافت و ماندگاری مکتب ائمه (ع) است.

کارکرد دیگر ماه محرم و برپایی محافل حسینی، ایجاد یک بستر مردمی کم‌هزینه و مؤثر در مسیر توسعه فرهنگی و آموزشی است. ما از صدها سال قبل و پیش از این که دانشگاه‌ها و مدارس امروز به‌وجود بیاید، یک کلاس آموزشی آشنایی با تاریخ اسلام، اخلاق، فرهنگ دینی و ترویج آموزه‌های بزرگان مذهبی داشته‌ایم. مجالس عزاداری ماه محرم چه در گذشته و چه اکنون، محلی است که در آن، انتقال فرهنگی به سالم‌‌ترین شکل رخ می‌دهد. مردم با اشتیاق و دلدادگی، نه‌تنها داوطلبانه، بلکه با افتخار و با هزینه خود در این کلاس اجتماعی و فرهنگی حاضر می‌شوند و به‌‌شکلی طبیعی و بدون سازوکارهای دست و پاگیر اداری، جامعه‌پذیری و کسب معارف دینی و اخلاقی را تجربه می‌کنند.

در دنیای امروز، گسست نسلی یکی از معضلات اجتماعی قابل توجه است. می‌بینیم در این گونه مجالس نسل‌ها کنار هم قرار می‌گیرند. پدربزرگ خانواده، پدر و فرزندان کودک و نوجوان با هم شرکت می‌کنند یا فرد به همراه همسر و فرزندانش به هیأت‌ها می‌رود. پس در کنار عنصر توسعه آموزشی و فرهنگی، محافل عزاداری محرم، حفظ ساختارهای اجتماعی را هم به‌دنبال دارد.

در عزاداری حضرت سیدالشهدا (ع) به‌خاطر ظرافت‌هایی که به بحث حکیمانه الهی و به جذبه نام و یاد امام حسین (ع) بازمی‌گردد، شاهد نقش‌آفرینی اقشار و گروه‌های سنی متفاوت با کارکردهای گوناگون هستیم. عده‌‌ای بانی مجلس روضه و سینه‌زنی می‌شوند. عده‌ای انفاق و اطعام می‌کنند. خیمه‌‌های عزا برپا می‌شود. برخی از هنر خود در سخنوری و ذکر مصیبت استفاده می‌کنند، شاعران شعر می‌سرایند و ذاکران و مداحان این اشعار را با شور آمیخته و به عزاداران مشتاق ارائه می‌دهند و جمعیت زیادی هم مخلصانه سینه‌زنی و عزاداری می‌کنند. ضمن این که از کودکان گرفته تا حضور پررنگ جوانان و بانوان و یا سالمندانی که شاید در زندگی روزمره خود کمتر فعالیت کنند، در این محافل قابل مشاهده است. در عزای سالار شهیدان (ع) همه گروه‌های اجتماعی همزمان هم میزبان و هم مهمان هستند و ما چنین فضایی را در ساختار دیگری در دنیای امروز و البته دوران گذشته نمی‌بینیم.

یکی دیگر از کارکردهای مجالس حسینی این است که عناصر مختلف حیات‌بخش فرد و جامعه در آن وجود دارد، یعنی تلاقی عناصری همچون عاطفه، عقلانیت،حماسه و عرفان. عاطفه و احساس در اوج خودش و به زیبایی تمام موجود است گرچه ظاهرش سوگ است، امّا پیامد این سوگ، نوعی آرامش درونی است.

عزاداری محرم و عاشورای حسینی اگرچه به تاریخ پیوند می‌خورد، امّا در عین حال از دل آن انقلاب اسلامی و حماسه دفاع مقدس بیرون می‌آید. ظاهراً یک حادثه تاریخی جانسوز است، امّا با گرامیداشت آن، شهادت‌‌طلبی، ایثار، استکبارستیزی، کمک به مظلومان و محرومان و نوع‌د‌وستی احیا می‌شود.

در مجالس حسینی ظرفیت‌های ممتازی وجود دارد که لازم است از جنبه‌های مختلف علوم اجتماعی، روان‌شناسی، سیاست و مطالعات فرهنگی بررسی شود. در هر عرصه‌ای،درس‌ها و نکته‌سنجی‌هایی دارد. این همان رحمت واسعه الهی و کشتی وسیع نجات است که همگان را درخود جای می‌دهد. ما در عزاداری محرم فقط شیعیان را نمی‌بینیم، اهل سنت دوستدار اهل بیت (ع)، مسیحیان و یهودیان و هرکسی که با فطرت انسانی سراغ این حادثه تاریخی بیاید، در این فضا برای خودش نقشی می‌بیند.

امروز ما پدیده‌ای شگفت‌انگیز همچون پیاده‌روی اربعین را داریم که اجتماع میلیونی و شکوهمند محبان اهل‌بیت (ع) در برابر جریان‌های استکباری است. با این که از واقعه عاشورا بیش از هزار و سیصد سال گذشته و به عبارتی یک اتفاق کهن محسوب می‌شود، امّا هر سال مانند یک رویداد جدید با آن برخود می‌شود. ما به محرم نیاز داریم. دل‌ها در محرم تطهیر می‌شود. با ریختن اشک، راه دل‌ها به سوی خدا باز می‌شود و گویا جامعه دوباره به برکت امام حسین (ع) زنده می‌شود. در دنیایی که آلودگی‌ها و دلبستگی‌های زیادی تار و پود جامعه را درگیرکرده و تنهایی انسان‌ها یک آسیب شده است، یاد و نام امام حسین (ع) همه را دور هم جمع می‌کند. آهن‌ربایی است که قلب‌ها و دل‌ها و نیروها را به‌خود جذب می‌کند. از بعد سیاسی هم محرم و صفر انقلاب اسلامی را به پیروزی رساند و در دوران دفاع مقدس نیز سرچشمه حماسه‌آفرینی شد؛ بنابراین عزاداری امام حسین (ع) برکتی است که خدای متعال برای نسل ما قرار داده و می‌بینیم که چه شور و چه عشقی در خانه‌ها، کوچه و خیابان و حسینیه‌ها و مساجد شکل می‌گیرد. اینها بخشی از برکات و کارکردهای فردی و اجتماعی محافل عزاداری سیدالشهدا (ع) است که هر سال با قوت ادامه پیدا می‌کند.

* عضو هیأت علمی دانشگاه علوم اسلامی رضوی

انتهای پیام/4072/خ