حمایت ضعیف دولت از کالای فرهنگی/ اولویت یافتن بهره‌وری اقتصادی با تأسیس تماشاخانه‌های خصوصی
روح‌الله جعفری که به تازگی نمایش «ریچارد سوم اجرا نمی‌شود» نوشته ماتئی ویسنی‌یک را در تالار چهارسو مجموعه تئاتر شهر به صحنه برد، در گفتگو با خبرنگار حوزه تئاتر گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا اظهار کرد: حدود هفت سال است که تماشاخانه‌های خصوصی مشغول فعالیت شده‌اند و در کنار سالن‌های دولتی به ایفای نقش می‌پردازند. رشد آثار نمایشی به لحاظ کمی، افزایش چشمگیر داشته و به زبانی دیگر، فقط در شهر تهران، 130 نمایش هر شب به روی صحنه می‌رود؛ اما در این میان این پرسش مطرح می‌شود که آیا نمایش‌های به صحنه رفته، به لحاظ کیفی از استانداردهای لازم برخوردار هستند؟ سؤال دیگر این‌‌که آیا این تعداد از نمایش که هر شب در سالن‌های خصوصی به صحنه می‌رود، به لحاظ اجرایی امکانات لازم را در اختیار دارند یا نه؟
این پژوهشگر، منتقد و کارگردان تئاتر تصریح کرد: با تأمل در نمایش‌های به صحنه رفته و با بررسی تماشاخانه‌های خصوصی که این نمایش‌ها در آن‌ها اجرا می‌شود، به این نکته باید اشاره کرد که اغلب تماشاخانه‌ها از امکانات اولیه برای به صحنه رفتن آثار نمایشی برخوردار نیستند؛ یعنی به لحاظ امکانات فنی چون نور، صدا، آگوستیک بودن سالن، بهره‌مندی از پشت صحنه مناسب، مثل داشتن اتاق‌های گریم، اتاق‌های تعویض لباس، سرویس بهداشتی و ... دارای ضعف‌های فاحشی هستند که به‌هیچ‌وجه نمی‌توان از آن‌ها چشم پوشید. اغلب این تماشاخانه‌ها از طول و عرض و ارتفاع مناسبی به عنوان صحنه برخوردار نیستند. براین‌اساس شاید از این تماشاخانه‌ها تنها بتوان در حد پلاتوهای تمرین استفاده کرد؛ ولی نمی‌توان به‌عنوان سالن نمایش از آن بهره برد.
وی ادامه داد: در خصوص وضعیت تماشاخانه‌های خصوصی باید واقع‌بینانه اظهار نظر کرد. در ارزیابی و تجزیه و تحلیل یک مسئله نباید به‌عمد، چشم‌ها را بر روی واقعیت‌های موجود بست. در ارتباط با موجودیت تماشاخانه‌های خصوصی، می‌توان به این ارزیابی رسید که با گذشت حدود هفت سال از عمر آن‌ها نتوانسته‌اند به بدنه تئاتر ایران کمک کنند. زیرا اکثر این تماشاخانه‌ها و سالن‌های نمایش، چه در اندازه کوچک و چه در ابعاد بزرگ، از حداقل استانداردها برخوردار نیستند. لذا مخاطب به جای این که با حضور در سالن، ترغیب شود که باز به این سالن و یا سالن نمایشی دیگری مراجعه کند، ارتباطش با صحنه قطع می‌شود و دیگر برای دیدن نمایش نمی‌آید. در واقع کالای فرهنگی عرضه شده و به نمایش درآمده، نه از نظر کیفیت (فرم و محتوا) و نه از نوع پوشش آن در سالن نمایشی، مطلوب نیست.
عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات در خصوص دیگر کاستی‌های تماشاخانه‌ها بیان کرد: اکثر این سالن‌های نمایشیِ خصوصی، حتی جایگاه مناسبی برای مخاطب ندارند و عموماً صندلی‌های آن‌ها غیر‌استاندارد است و مخاطب در مدت‌زمان نمایش، دائماً با تحمل عذاب و با سختی روی صندلی خود می‌نشیند. مجموعه این عوامل باعث شده که این تماشاخانه‌ها نتوانند در جذب مخاطب، موفق عمل کنند. در این بین، به اندازه تعداد انگشتان یک دست هم نیست سالن‌هایی که بتوان بدون دغدغه، در آن‌ها به اجرای نمایش پرداخت.
وی تأکید کرد: تعداد سالن‌های نمایشی در این چند سال، زیاد شده و دولت مدعی است که اقبال مردم به هنر نمایش، رو به فزونی رفته، اما باید گفت که به همان اندازه نیز بحث کیفیت اجرایی این آثار نمایشی و همچنین محل عرضه آن‌ها رو به تنزل گراییده است.
این استاد دانشگاه آزاد اسلامی گفت: در همان ماه‌های آغازین راه‌اندازی تماشاخانه‌های خصوصی، تعدادی از هنرمندان، از سر شوق و البته بدون کار کارشناسی، اظهار نظر کردند که از این به‌بعد، در تهران هم مانند پاریس، هر شب نمایش‌های زیادی به روی صحنه خواهد رفت. این افراد بدون این که به مسائل زیرساختی راه‌اندازی این سالن‌ها به‌وسیله بخش خصوصی توجهی داشته باشند، بر این باور بودند که نیاز خانواده هنرهای نمایشی به امکانات و نظارت دولت بر این بخش، قطع می‌شود و این در نوع خود یک دستاورد بزرگ است؛ اما چون برای راه‌اندازی این تماشاخانه‌ها، چشم‌انداز دقیق و جامعی ترسیم نشده بود، هرج و مرجی را رقم زد که به جای آن که به بالندگی فرهنگی و توسعه فرهنگی دست پیدا کنیم، به سمت عکس آن گام برداشته‌ایم.
با تکیه بر گیشه، بهره‌وری اقتصادی، اصل شده
وی افزود: در این مدل، یعنی اداره تماشاخانه‌های خصوصی، آن‌هم فقط با تکیه بر گیشه، بهره‌وری اقتصادی، اصل شده و گویا توجه به تئاتر متفکر، دیگر معنایی ندارد. در این مدل، برای آن که بتوان بر اساس ذائقه مردم، نمایش تولید کرد و آن را بر صحنه آورد، استفاده از فرمول‌های نخ‌نمایی که نمونه‌های آن را در فیلم‌فارسی‌ها و همچنین جریان منتسب به آتراکسیون می‌توان دنبال کرد، مورد توجه قرار می‌گیرد. البته باید گفت که این نوع استفاده از این فرمول‌ها نیز به‌صورت کلیشه‌ای و کپی است و در ارائه آن کوچک‌ترین خلاقیتی لحاظ نمی‌شود.
این پژوهشگر تئاتر همچنین اظهار کرد: با نگاهی دقیق به مسئله عرضه و تقاضا باید گفت وقتی مخاطب، نمایشی را انتخاب می‌کند که آن را به تماشا بنشیند. این حداقل خواسته، یعنی توجه به برآورده شدن نیازهای او در تأمین کالاهای مکمل و جانشین آن نمایش را باید برای او فراهم کرد. بخشی از این تأمین به گروه‌های نمایشی و بخش زیادی از آن به عهده دولت و متولیان و دست‌اندرکاران تصمیم‌گیرنده است که متأسفانه وظایف خود را به‌هیچ وجه درست انجام نمی‌دهند.
وی بیان کرد: به ظاهر، تعداد مخاطبان آثار نمایشی نسبت به گذشته بالا رفته، اما اگر ارزیابی دقیقی در این خصوص صورت گیرد، درمی‌یابیم که مخاطبان از نمایش‌های به صحنه رفته و سالن‌هایی که این نمایش‌ها را در خود پوشش می‌دهند، راضی نیستند. در این بین، دولت از حداقل کارهایی که می‌تواند برای حمایت از گروه‌های اجرا کننده و همچنین تماشاخانه‌های خصوصی داشته باشد، دریغ می‌کند و در حال حاضر، فقط نقش نظارت‌کننده را دارد، اما به لحاظ حمایت معنوی و مادی در این‌باره، یاری‌گر گروه‌های نمایشی و هنرمندان و دست‌اندرکاران این حوزه نیست.
جعفری در پایان خاطر نشان کرد: در کشورهایی که به هنر و هنرمند بها می‌دهند، دولت‌ها، ارگان‌ها، نهادهای دولتی و غیردولتی برای حمایت از فرهنگ و کالاهای فرهنگی خود را ملزم به حمایت از خانواده فرهنگ و هنر می‌دانند؛ اما در ایران، عملکرد دولت در این حوزه، کمرنگ و ضعیف بوده و نمره قابل قبولی به آن نمی‌توان داد.
انتهای پیام/4072/4031/ن
انتهای پیام/