وقتی پای پژوهش به پارک باز می شود/ بررسی مناطق ویژه علم و فناوری

گروه دانشگاه خبرگزاری آنا؛ از همان سال‌های ابتدایی دهه ۶۰، در بحبوحه دفاع جانانه ایران، موشک‌باران‌های صدام و تحریم و تهدیدی که فشار به اقتصاد کشور وارد می‌کرد، جای خالی صنعت در دانشگاه‌ها احساس می‌شد و سخن از ارتباط صنعت و دانشگاه در میان بود. ارتباطی که به زور هیچ وزیر و معاونی جوش نمی‌خورد و معلوم نبود حلقه مفقوده آن در دست کدام سازمان و نهاد است.

در آن زمان، هیچ‌کس فکر نمی‌کرد یکی از زنجیره‌های این حلقه درگرو ساختن پارک علم و فناوری باشد و واژه پارک تنها مکانی برای گشت‌وگذار را در ذهن متواتر می‌کرد.

وقتی وزارت علوم دست به کار شد!

در دهه ۸۰، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به این نتیجه رسید که خودش باید آستین همت همکاری با صنعت را بالا بزند. به همین منظور، آئین‌نامه نحوه تأسیس و توسعه مناطق ویژه علم و فناوری در نیمه فروردین‌ماه ۱۳۸۹ به پیشنهاد مشترک وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، در هیأت وزیران به تصویب رسید.

مصوبه‌ای که در آن مناطق ویژه فناوری یا همان پارک‌های امروزی با اهداف ارتقای بهره‌وری در سرمایه‌گذاری‌های لازم از طریق هم پیوندی عناصر موجود برای توسعه اقتصاد مبتنی بر دانایی، زمینه‌ای برای تجمیع و هم‌افزایی عناصر مؤثر در ایجاد یک جامعه دانایی‌محور، ارتقای جایگاه عناصر فعال در حوزه دانایی در اقتصاد ملی و تقویت پیوند آنها با عرصه بین‌المللی از طریق ایجاد شرایط هم‌افزایی و رقابتی، جذب و حفظ سرمایه‌های انسانی خلاق و شایسته، ایجاد اشتغال ارزش‌افزا، ایجاد تسهیلات حقوقی، اجرایی، ارتباطی و سرمایه‌گذاری و خدماتی برای شکل‌گیری خوشه‌های صنعتی خدماتی با فناوری برتر تأسیس شدند.

انواع پارک‌های علم و فناوری

نزدیک به یک دهه از تصویب این آیین‌نامه می‌گذرد و حالا کشور ما همانند دیگر کشورهای دنیا، مناطق ویژه‌ای برای حضور شرکت‌ها و ارائه تسهیلات به تقاضاهای صنعت کشور دارد. صنعتی که پیشرفت و اقتدارش را مدیون تلاش صنعتگران و شرکت‌های داخلی برای بی‌نیازی از واردات است. در این پرونده، می‌خواهیم به معرفی پارک‌های علم و فناوری کشور بپردازیم و سرکی به فعالیت‌های این مناطق در کشور بزنیم؛ اما پیش از آن بد نیست، با مفهوم و انواع پارک‌های علم و فناوری آشنا شویم.

تعریف واحدی از پارک‌ها یا شهرک‌ها در جهان وجود ندارد و کشورها بر اساس مقتضیات و نیازهای خود به ایجاد پارک‌ها اقدام می‌کنند.

در یک تقسیم‌بندی کلی پارک‌های علمی و فناوری را می‌توان به سه دسته مراکز رشد شرکت‌ها مؤسسات (انکوباتورها) و شرکت‌های نوپا، پارک‌های علمی و فناوری که بیشتر شرکت‌ها مؤسسات تحقیقاتی و فناوری و انکوباتورها را شامل می‌شوند و شهرک‌های علمی و تحقیقاتی، متشکل از چندین پارک، دانشگاه و مراکز مسکونی تقسیم کرد.

ردپای صنعت در پارک علم و فناوری

اما سؤال اینجاست که یک پارک علم و فناوری چه ویژگی‌هایی دارد که آن را نسبت به دیگر فضاها و امکانات علم و فناوری، متفاوت می‌کند؟

مضمون اصلی فعالیت این پارک‌ها، پژوهش و توسعه در زمینه فناوری‌های سطح بالاست، تکیه اصلی روی پژوهش‌هایی است که در جهت توسعه یک سازمان داده‌شده‌اند. در این پارک‌ها تولید انبوه جایی ندارد و صنایع بزرگ در آنجا تأسیس نمی‌شوند.

پژوهش در این پارک‌ها در راستای رفع نیازهای صنایع مشخص انجام می‌شود؛ یعنی در این پارک‌ها پژوهش نمی‌کنند که مثلاً به فرمول‌های خاص فیزیک، شیمی، یا ریاضیات دست یابند. بلکه پژوهش می‌شود تا مشکل خاص و یا تنگناهای علمی یک صنعت به خصوص را حل کنند. به بیان دیگر، فعالیت‌های درونی این مجتمع‌ها به طور مشخص رنگ تکنولوژیک دارد تا رنگ آکادمیک.

صنایعی که در این پارک‌ها تأسیس می‌شوند، صنایع سبک و تکنولوژیک هستند. این صنایع، ارزش‌افزوده بالایی را تولید کرده و درعین‌حال فاقد سر و صدا و آلودگی بوده و به محیط‌زیست، آسیب نمی‌رسانند

این مجتمع‌ها محل تمرکز مجموعه‌ای از فعالیت‌های به هم‌ پیوسته‌اند؛ یعنی فعالیت‌های درون این پارک‌ها (مجتمع‌ها) باهم رابطه تنگاتنگ دارند و در صورت لزوم می‌توانند به یکدیگر خوراک علمی و پژوهشی بدهند

فضای این مجتمع‌ها، پارک مانند است و محوطه آنها بسیار زیبا، ساختمان‌ها معمولاً با ارتفاع کم و مجهز به انواع امکانات تفریحی و خدماتی است. تراکم ساختمان‌ها نیز کم است.

این مجتمع‌ها غالباً در ارتباط و با همکاری مستقیم یک یا چند دانشگاه یا موسسه فناوری و سرمایه‌گذاری مشترک آنها تأسیس می‌شوند. البته به‌جای دانشگاه، یک مؤسسه تحقیقاتی بسیار مهم هم می‌تواند این نقش را ایفا کند. به‌علاوه دولت‌های محلی و بخش خصوصی نیز جزو صاحبان اصلی هستند؛ بنابراین مدیریت این پارک‌ها، به اقتضای ترکیب، بین بخش دولتی، خصوصی و دانشگاهی مشترک است.

همچنین، آموزش، اطلاعات و ثبت اختراعات از دیگر ویژگی‌های ممتازی است که یا پارک علم و فناوری باید داشته باشد.

چشم‌انداز پارک‌های علم و فناوری

وحید احمدی معاون سابق وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در بخش پژوهش، در گفتگویی با اشاره به دهه دوم حیات و فعالیت پارک‌های علم و فناوری گفت: مفهوم فناوری در حقیقت تجربه عالمانه‌ای است که همراه با تغییراتی در نظام پژوهش و فناوری کشور با بحث اقتصاد مقاومتی و اقتصاد دانش‌بنیان آمیخته‌شده و مراکز رشد و کارآفرین و فن بازار وارد این عرصه شده‌اند و ما در کنار این تحولات، نیازمند نظام مالکیت فکری و همکاری‌های بین‌المللی هستیم.

وی به برنامه ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور و احکام مرتبط با حوزه علم و فناوری در این برنامه اشاره کرد و بر ضرورت تقویت و ترویج فرهنگ فناوری و نوآوری در جامعه تأکید کرد.

وی با بیان اینکه باید ورودی پارک‌های علم و فناوری، خروجی دانشگاه‌ها باشد، افزود: با توجه به اینکه امکان حضور دیگر افراد نیز در پارک‌ها وجود دارد اما باید بیشتر ورودی آن مربوط به فارغ‌التحصیلان دانشگاهی و اساتید باشد.

احمدی یادآوری کرد: درگذشته بیشتر بر آن بودیم تا نفت و یا معادن را بفروشیم، اما هم‌اکنون از روی علم، آگاهی، درایت خلاقیت و نوآوری در حوزه‌های مختلف درآمد کسب می‌کنیم.

احمدی با تأکید بر استفاده از ظرفیت پارک‌های علم و فناوری، خاطرنشان کرد: در حال حاضر ظرفیت خوبی به لحاظ صادرات محصولات شرکت‌های مستقر در پارک علم و فناوری خراسان شمالی به افغانستان، قرقیزستان و ترکمنستان ایجادشده است.

وی به مدیریت پارک‌های علم و فناوری و پارک داری نوین در کشور اشاره کرد و گفت: باید زمینه آموزش و ابزارهای لازم برای تقویت شرکت‌های دانش‌بنیان و تعاملات و ارتباطات داخلی و خارجی پارک‌های علم و فناوری را فراهم کنیم.

معاون پژوهش و فناوری وزارت علوم تعامل با دستگاه‌های اجرایی برای سفارش و تولید فناوری را مهم ارزیابی کرد و گفت: مدیران پارک‌های علم و فناوری باید از طریق گسترش ارتباطات با بخش‌های مختلف صنعت و جامعه نیازها را شناسایی و در جهت رفع این نیازها اقدامات عملیاتی را آغاز کنند و در تک‌تک اجزای اقتصاد مقاومتی و اقتصاد دانش‌بنیان نقش فعال و اثرگذارتری داشته باشند.

وی به نقش مهم کنسرسیوم‌ها در تقویت فناوری و نوآوری در کشور اشاره کرد و گفت: برای تقویت استاندارد در انجام قراردادها و مناقصه‌ها، ایجاد کنسرسیوم‌های توانمند میان پارک‌های علم و فناوری و شرکت‌های دانش‌بنیان و یا داشتن مشاوران بین‌المللی در زمینه انعقاد قراردادها و مناقصه‌ها امری ضروری است.

پارک‌های علم و فناوری؛ پایه‌ای برای اقتصاد دانش‌بنیان

با توجه به شرایط کنونی و تأکید مقام معظم رهبری بر تحقق اقتصاد مقاومتی باید به پارک‌های علم و فناوری که پایه‌ای برای اقتصاد دانش‌بنیان هستند؛ بیشتر توجه کرد و فعالیت‌های این مناطق تأثیرگذار در علم و فناوری را رصد کرد. به همین منظور، در گزارش بعدی به معرفی یکی از پارک‌های علم و فناوری می‌پردازیم.

انتهای پیام/4060