قدر غدیر از دیدگاه قرآن و فریقین ـ 3

از جمله آیات و ادله محکم شیعه بر امامت و ولایت حضرت امیرالمومنین(علیه‌السلام) آیه 67 سوره مائده است(آیه ابلاغ)

«یا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللَّهُ یَعْصِمُکَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لا یَهْدِی الْقَوْمَ الْکافِرِین [مائده/۶۷]

ای پیامبر، آن‌چه را از پروردگارت بر تو نازل شده است به مردم برسان، اگر چنین نکنی امر رسالت او را ادا نکرده‌ای خدا تو را از مردم حفظ می‌کند، که خدا مردم کافر را هدایت نمی‌کند».

به اعتقاد شیعه این آیه در روز غدیر در حق علی بن ابی‌طالب(علیه‌السلام) نازل شده است و روایات بسیاری از اهل سنت نیز به این مسئله تصریح کرده و این اعتقاد را تأیید می‌نماید. در این نوشتار به بررسی شأن نزول این آیه در کتب اهل سنت می‌پردازیم.

«ابن تیمیه حرانی» و بعضی از علمای عامّه به دلیل تعصب و کتمان حقیقت، نزول این آیه در حق امیرالمومنین(علیه‌السلام) را انکار نموده‌اند و شأن نزول‌های دیگری را نقل کرده‌اند. به طور مثال ابن تیمیه در شأن نزول این آیه می‌گوید: «آیه «بلّغ ما أنزل إلیک من ربّک» در غدیر خم نازل نشده، بلکه در روزهای آغازین وحی در مدینه و پس از جنگ احد نازل شده؛ از این رو، نمی‌توان این آیه را به عنوان ادلّه نصب امامت به حساب آورد»[۱].

هم‌چنین آلبانی در تضعیف استدلال‌های شیعه در این آیه می‌گوید: «بدان که شیعه بر خلاف احادیث صحیحی که آوردیم گمان می‌کند این آیه در مورد علی(علیه‌السلام) و در روز غدیر خم نازل شده است و در این مورد روایات مرسل و ضعیف بسیاری ذکر می‌کنند و یکی از آن‌ها روایت ابی سعید خدری است که صحیح نیست و آن را از طریقی آورده است که در آن افراد متروک و شدیدالضعف وجود دارد، چنان‌که در کتاب سلسله احادیث ضعیف آورده‌ام و این عادت شیعه از قدیم تاکنون بوده است. آن‌ها دروغ بستن بر اهل سنت را حلال می‌دانند...»[۲].

از همین رو در پاسخ ابن تیمیه و آلبانی ما روایات اهل سنت را در نزول این آیه در حق امیرالمومنین(علیه‌السلام) را بیان می‌نماییم و به بررسی سندی روایت ابو سعید خدری که بسیاری از بزرگان اهل سنت آن را نقل نموده‌اند، می‌پردازیم.

ابن عساکر با سند خود از ابی سعید خدری نقل می‌کند: «آیه «یا ایها الرسول بلغ ...» در غدیر خم بر رسول خدا(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) و در شأن علی‌بن‌ابی‌طالب(علیه‌السلام) نازل شده است»[۳].

ابن أبی حاتم، ابن مردویه، واحدی، بدرالدین عینی و نیشابوری نیز همین روایت را از ابی‌سعید خدری نقل کرده‌اند[۴].

هم‌چنین ثعلبی نقل می‌کند: «... معنای آیه «ابلاغ» این است که آنچه از سوی پروردگارت درباره فضیلت علی‌بن‌ابی‌طالب(علیه‌السلام) به تو نازل می‌شود را به مردم ابلاغ کن و چون این آیه نازل شد، پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) دست علی(علیه‌السلام) را گرفت و فرمود: «هر که من مولای اویم پس علی مولای اوست». در ادامه می‌گوید: «ابن عبّاس درباره آیه «ابلاغ» روایت کرده: این آیه درباره علی(علیه‌السلام) نازل شده است»[۵].

حاکم حسکانی در شأن نزول آیه می‌نویسد: خدای تعالی امر فرمود محمد(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) را که علی(علیه‌السلام) را منصوب و ولایت او را بر خلق اعلام نماید. آن‌ حضرت ترسید مبادا بگویند: از پسر عم خود هواداری می‌کند و او را نکوهش کنند، لذا خدای متعال به او وحی فرمود: «یا ایها الرسول بلغ ما انزل الیک من ربک...» پس رسول خدا(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) روز غدیر خم ولایت او را بر خلق استوار فرمود[۶]. بنابراین روایاتی که در نزول آیه ابلاغ در حق امیرالمومنین(علیه‌السلام) نقل شده است، از چنان کثرتی برخوردار است که حتی اگر این روایات ضعیف نیز باشند، کثرت نقل ضعف آن را جبران می‌نماید و تنها به واسطه همین یک آیه می‌توانیم ولایت و امامت حضرت امیر(علیه‌السلام) را اثبات نماییم.

[۱]. منهاج السنة النبویة، ابن تیمیه، مؤسسه قرطبة، ج ۷، ص ۳۱۵.
[۲]. سلسله احادیث صحیح ج ۵ ص ۴۸۸.
[۳]. «اخبرنا أبو بکر وجیه بن طاهر، نا أبو حامد الأزهری، نا أبو محمد المخلّدی، أنا أبو بکر محمد بن حمدون، أنا محمد بن إبراهیم الحلوانی، نا الحسن بن حمّاد سجادة، نا علی بن عابس، عن الأعمش وأبی الجحّاف، عن عطیة، عن أبی سعید الخدری قال نزلت هذه الآیة {یا أیها الرسول بلغ ما أنزل إلیک من ربک} على رسول الله (صلى‌الله‌علیه‌وسلم ) یوم غدیر خم فی علی بن أبی طالب ».تاریخ مدینه دمشق، ج۴۲، ص ۲۳۷
[۴]. تفسیر آلوسی، ج ۶، ص ۱۹۳؛ أسباب النزول واحدی، ص ۱۱۵؛ عمده القاری، شرح صحیح بخاری، ج ۱۸،ص ۲۰۶؛ تفسیر نیشابوری، ج ۶، ص ۱۲۹ و ۱۳۰.الدر المنثور، ج ۲، ص ۲۹۸؛ أسباب نزول الآیات، واحدی نیشابوری، ص ۱۳۵؛ شواهد التنزیل، حاکم حسکانی، ج ۱، ص ۲۵۰؛ فتح القدیر، شوکانی، ج ۲، ص ۶۰.
[۵]. الکشف و البیان، ثعلبی، دار إحیاء التراثالعربی، بیروت، ج ۴، ص ۹۱.
[۶]. مجمع البیان فی تفسیر القرآن ج ۲، ص ۲۲۳ ـ شواهد التنزیل، ج ۱، ص ۱۸۷.

* پژوهشگر دین

انتهای پیام/4072/