تعویق نشست صلح با طالبان و راه طولانی افغانستان در مسیر آرامش و ثبات

به گزارش خبرنگار گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا، دور دوم مذاکرات صلح افغانستان میان نمایندگان دولت این کشور و طالبان در پاکستان در حالی قرار بود امروز جمعه (‌9 مرداد‌) برگزار شود که از زمان برگزاری دور نخست این مذاکرات، تحلیل‌های مختلفی ارائه شد. هرچند اعلام مرگ ملا عمر این مذاکرات را به تعویق انداخت، پیش از این تعویق، رهبران طالبان در پیام سالانه خود به مناسبت عید فطر، این مذاکرات را روشی قانونی و مشروع برای پایان دادن به جنگ طولانی‌مدت در این کشور نامیدند. این در واقع اولین اظهارنظر رهبران طالبان طی این سال‌ها در مورد این فرایند بود. از سوی دیگر، دولت وحدت ملی افغانستان نیز این اتفاق را شروعی رسمی برای به نتیجه رسیدن صلح دانست و نواز شریف، نخست‌وزیر پاکستان، نیز این نشست را یک «پیشرفت و موفقیت» نامید. البته همه بر این موضوع اذعان داشتند که این تنها آغاز یک راه سخت و طولانی است.

به برخی از اتفاقات دور نخست می‌توان از جنبه مثبت نگاه کرد. اول اینکه پس از سال‌ها تلاش بی‌نتیجه برای برگزاری مذاکرات، نشست دور نخست می‌تواند اهمیتی نمادین داشته باشد و آغازی بر مذاکرات رسمی صلح باشد. اگرچه این نشست نتایج قابل قبولی نداشت، گفته می‌شود در فضای گرم و صمیمانه‌ای انجام شد. با توجه به مشکلات امنیتی پیش روی رئیس‌جمهوری افغانستان و رأی عدم اعتماد پارلمان به مسعود استانکزی به‌ عنوان نامزد وزارت دفاع در چند هفته پیش، هر اتفاقی تازه‌ای در جریان صلح می‌تواند مثبت باشد.

از سوی دیگر، نگاهی به شرکت‌کنندگان در این نشست نیز از عزم جدی طرفین برای پیگیری این روند حکایت دارد. ریاست گروه دولت افغانستان را حکمت کرزای، معاون وزیر امور خارجه، بر عهده داشت که افراد نزدیک به اشرف غنی و عبدالله عبدالله در این نشست او را همراهی کردند. ریاست گروه مقابل را نیز ملا عبدالجلیل، معاون پیشین وزیر خارجه دولت طالبان بر عهده داشت که نمایندگانی از دیگر گروه‌ها و نماینده‌ای از شبکه حقانی او را همراهی می‌کرد.

با این اوصاف تحلیلگران بر این باورند که حتی در بهترین حالت، زمان زیادی طول می‌کشد که طرفین به یک توافق جامع برسند. هر دو طرف باید تلاش‌های زیادی به‌منظور جلب اطمینان یکدیگر انجام دهند. این در حالی است که هر اختلافی می‌تواند روند این مذاکرات را از ریل خارج کند. یک روز پس از مذاکرات، بیانیه‌ای در وب‌سایت متعلق به طالبان (صدای جهاد) منتشر شد که نشست اسلام‌آباد را ترفند پاکستان اعلام و نسبت به عواقب اسفناک آن هشدار داد. این موضوع می‌تواند از وجود اختلاف در طالبان حکایت داشته باشد. این بیانیه بدون هیچ توضیحی به‌سرعت از این وب‌سایت حذف شد. در مقابل پیام ملا عمر سعی داشت بر نبود هرگونه اختلافی در این گروه تاکید کند؛ این موضوع نشان می‌دهد حداقل در حال حاضر طرفداران مذاکره در طالبان دست بالا را دارند.

مشخص است که برخی از رهبران طالبان برای حضور در این مذاکرات تحت‌فشار (به‌خصوص از سوی پاکستان) هستند، اما در این میان تعدادی از نیروهای طالبان با هیچ نوع مذاکره‌ای موافق نیستند. یکی از آنها عبدالقیوم ذاکر (رئیس سابق کمیته نظامی طالبان) است که گفته می‌شود برای دومین بار از ریاست این کمیته عزل شد. با این وجود، ذاکر هنوز می‌تواند نقش تاثیرگذاری در این گروه داشته باشد و در قامت یک برهم زننده این روند ظاهر شود. از سوی دیگر، درحالی‌که بحث حضور داعش در افغانستان هر روز پررنگ‌تر می‌شود، این گروه تروریستی می‌تواند فرماندهان مخالف مذاکرات صلح را به سمت خود جذب کند.

در این میان طالبان سعی می‌کند با ادامه عملیات نظامی، موقعیت خود در پای میز مذاکرات را استحکام بخشد. علاوه بر این آن‌طور که گزارش شده است، طالبان خواسته‌هایی دارد که برخی از آن‌ها عملاً غیرممکن است؛ برداشتن تحریم‌های سازمان ملل، آزادی زندانیان طالبان و اصلاح قانون اساسی افغانستان از جمله این خواسته‌هاست. درحالی‌که حکمت کرزای وجود هرگونه پیش‌شرطی را رد می‌کند، بیانیه اشرف غنی و رهبران دولت وحدت ملی اعلام کردند بسیاری از این درخواست‌ها غیرقابل اجرا است؛ این موضوع نشان از اختلاف در میان هر دو جبهه است.

حال این سؤال مطرح است که در صورت ادامه این مذاکرات، نمایندگان دو طرف تا چه اندازه می‌توانند روی موضوعات مطرح‌شده توافق کنند. نقش مجاهدین سابق در رأی عدم اعتماد به استانکزی، توانایی آنها در برهم زدن هرگونه فرایندی را نشان می‌دهد. با این اوضاع بعید به نظر می‌رسد این مذاکرات بتواند شرایط امنیتی را در آینده نزدیک بهبود بخشد و به همین دلیل بسیار زود است که از کلماتی همچون «موفقیت» و «دستاورد بزرگ» استفاده شود. این مذاکرات طولانی خواهد بود و با توجه به افزایش اختلاف میان نیروهای طالبان، بعید به نظر می‌رسد بر فصل تازه درگیری‌ها تأثیر بگذارد.

از لحاظ سیاسی این روند می‌تواند باعث تقویت جایگاه اشرف غنی‌ شود و در صورت ادامه مذاکرات، بسیاری از افغان‌ها را متقاعد کند که پاکستان سیاست خود را تغییر داده است. اگرچه برگزاری این نشست‌ها می‌تواند گامی مؤثر باشد، عوامل متعددی (افرادی همچون ذاکر، گسترش حضور داعش، افزایش خشونت‌ها و غیرقابل پیش‌بینی بودن پاکستان) ممکن است این روند را به شکست برساند. چند ماه آینده مشخص می‌کند که آیا مذاکرات صلح افغانستان به نتیجه خواهد رسید یا خیر؟