صنعتی که از دل خاک سرچشمه می‌گیرد

به گزارش گروه رسانه‌های دیگر خبرگزاری آنا، کشور ایران از جمله معدود کشورهایی است که از لحاظ منابع معدنی بسیار غنی است و از جمله مواد معدنی با ارزش ایران کانسارهای آهن می‌‌باشند که در تمام نقاط کشور پراکنده‌اند.

خاک سرخ که یکی از رنگدانه‌های اکسید آهن محسوب می‌شود، از زمان‌های قدیم جهت رنگ‌آمیزی استفاده می‌شده است و احتمالاً جزو اولین کانی‌هایی بوده که توسط بشر به‌کار برده شده است.

حتی نقاشی‌های ترسیم شده برروی دیوارهای غارنشینی برجای مانده نیز آثاری از خاک سرخ و یا دیگر رنگدانه‌های طبیعی اکسید آهن نشان می‌‌دهد.

در ایران نیز از دیرباز خاک سرخ به عنوان یک ماده رنگی در تزئین، لعاب‌کاری سرامیک‌ها و کوزه‌های گلی مصرف می‌‌شده است.

امروزه کاربردها و نیازهای وسیع صنایع مختلف رنگسازی، شیمیایی، سیمان، پلاستیک، کاغذسازی، شیشه سازی و سرامیک، لوازم آرایشی، فریت‌ها و غیره به خاک سرخ سبب شده تا بشر درجهت کشف و بهره‌برداری از ذخائر جدید خاک سرخ برآید و حتی به علت پایین بودن کیفیت و کمیت خاک سرخ طبیعی، نسبت به تولید خاکسرخ مصنوعی نیز اقدام نماید.

کاربرد خاک سرخ در صنعت بر اساس مقدار اکسید آهن

رنگدانه‌های اکسید آهن به چهار دسته زرد، قرمز، قهوه ای و سیاه تقسیم می‌‌شوند و کانی‌های اصلی تشکیل‌دهنده این رنگدانه‌ها هماتیت، گوتیت، لیپدوکروسیت، مانتیت می‌‌باشند.

از بین اکسیدهای آهن فراوان‌ترین و مهم‌ترین آنها هماتیت به فرمول شیمیایی Fe2O3 است که میزان آهن در آن به ۷۰ درصد می‌رسد. این کانی جزو کانی‌های پارامغناطیسی آهن است و از لحاظ سختی به دو شکل یکی هماتیت سخت و دیگری هماتیت نوع نرم یا خاکی شکل دیده می‌شود. شکل هماتیت که به رنگ‌های قهوهای خاکی تا قهوه‌ای متمایل به قرمز دیده می‌شود، خاک سرخ یا گل اخراء نام دارد و وزن٢ تا ۵ گرم بر سانتیمتر مکعب متغیر است.

خاک سرخ با اکسید آهن بیش از ٥٠ درصد و اندازه ذراتی بین ٤٠ تا ٥٠ میکرون در رنگ‌های آستری و ضدزنگ کاربرد دارد. از آنجا که قطر لایه رنگ حدود ٢٥ تا ٥٠ میکرون است، بخشی از رنگدانه خارج از سطح لایه رنگ، قرار گرفته و موجب کاهش براقیت و ایجاد آمادگی برای پذیرش پوشش‌های بعدی می‌نماید. خاکسرخ با اکسید آهن بیش از ٩٠ درصد و اندازه ذرات کمتر از ١٠ میکرون که برای تولید رنگ‌های براق (روغنی، صنعتی و ساختمانی و غیره) مورد مصرف قرار می‌گیرد، لذا به دلیل سهولت خردایش و پودر نمودن، خاک سرخ مصنوعی کاربرد بیشتری در این مورد دارد.

آهن قراضه پایه اصلی تولید خاک‌های سرخ مصنوعی

ذخایر خاک‌های سرخ در ایران بدو دسته ذخایر خاک‌های سرخ جنوبی و ذخایر ایران مرکزی تقسیم می‌‌شوند. در یک جمع بندی کلی می‌‌توان گفت که مصرف اصلی و عمده خاک سرخ در صنایع کشور در تولید ضد زنگ می‌‌باشد. ضد زنگ درجه 1 از خاک سرخ هرمز و ضد زنگهای درجه 2 از خاک سرخ ونارج و مامونیه و امثال آن تهیه می‌‌شوند.

خاک سرخ معدن هرمز در جهت ساخت ضد زنگ از لحاظ خصوصیات طبیعی هیچ‌گونه مشکلی نداشته و واجد اکثریت شرایط و ویژگی‌های مطلوب می‌‌باشد تنها مشکل این خاک سرخ عدم رعایت اصول صحیح در تولید، خردایش و عرضه آن به بازار مصرف می‌‌باشد که مشکلاتی را برای مصرف کنندگان بوجود آورده است.

گل اخرای قرمز و زرد ایران از دیر باز (حدود 300 سال قبل تاکنون) بصورت کلوخه و پودر به کشورهای خارجی صادر گردیده و پس از انجام فرایندهای لازم بروی آن قسمی از آن به ایران برگردانده شده است نمونه شاخص گل اخرای جزیره هرمز می‌‌باشد.

برای تولید انواع مصنوعی هم نیاز به آهن قراضه، اسید سولفوریک صنعتی و محلول آمونیاک می‌‌باشد از ضایعات کارخانه‌ها می‌‌توان آهن قراضه را تامین نمود و مجددا از آنها استفاده کرد. اسید سولفوریک صنعتی و آمونیاک هم تولید داخلی بوده و به مقدار کافی برای عمل وجود دارند.

پراکنش خاک سرخ در ایران

در ایران ذخایر خاک سرخ فراوانی وجود دارد که عمدتاً در دو بخش جزایر جنوبی ایران و مرکز پراکنده اند. تاکنون از بعضی از این ذخایر مثل جزیره هرمز، ونارج و مامونیه و غیره برداشت‌ها و استخراج‌هایی نیز شده است. ولی تاکنون در جهت تولید خاک سرخ مصنوعی فعالیتی صورت نگرفته است.

البته باید یادآور شد که برای تولید اکسیدهای آهن طبیعی و مصنوعی در ایران هیچ‌گونه محدودیتی وجود ندارد، زیرا کشور ما دارای انواع و اقسام معادن آهن با ژنزهای مختلف و انواع گل اخرا می‌‌باشد. مهمترین مناطق آهن دار در ایران عبارتند از: اراک، ملایر، بافق، یزد، انارک، اصفهان، کاشان، سمنان و جزایر خلیج فارس.

آهن به اشکال گوناگون تشکیل ذخیره می‌‌دهد که می‌‌توان با انواع ماگمایی (چادر ملو، گل گهر)، متاسوماتوز (چغارت)، اسکارنی (همه کس) و رسوبی (بندرعباس) اشاره کرد.

با توجه به کمبود مقدار تولید داخلی خاک سرخ جهت مصرف صنایع کشور، ضرورت استخراج و بهره‌برداری از ذخایر دیگر خاک سرخ داخلی که از نظر کیفیت، مناسب و قابل مصرف در صنایع باشند به خوبی احساس می‌‌شود.

اما بدون شک قبل از بهره برداری، بررسی و اکتشاف ذخایر در بقیه نقاط باقیمانده ایران مرکزی و جزایر جنوبی ایران لازم خواهد بود.

از آنجا که خاک سرخ بعضی از جزایر قبلاً توسط انگلیسی‌ها بهره‌برداری و احتمالاً بعد از انجام عملیات کانه آرایی بروی آن‌ها به مصرف می‌‌رسیده و با توجه به نزدیکی و مشابهت زمین‌شناسی و معدنی این جزایر با یکدیگر و دارا بودن ذخایر مناسبی از خاک سرخ، بررسی و اکتشاف ذخایر مورد نظر در تمامی این جزایر و شناخت ذخایر آنها امری ضروری و لازم بنظر می‌‌رسد.

منبع: خبرگزاری علم و فناوری

انتهای پیام/4028