وقتی صفحه نمایش فرزندمان را می‌بلعد!

به گزارش گروه رسانه‌های دیگر خبرگزاری آنا، «بچه‌م همش پای تلویزیون نشسته یا دائم سرش تو گوشیه!» این جمله‌ای است که این روز‌ها زیاد از والدین می‌شنویم. امروزه اکثر والدین به ویژه پدران به منظور تأمین مخارج خانواده ناچارند مدت بیشتری کار کنند و فرصت چندانی برای بازی و سرگرم کردن فرزند خود پیدا نمی‌کنند. این والدین معمولاً با خریداری وسایل بازی الکترونیک مانند انواع تبلت، کنسول بازی و نیز گوشی همراه سعی می‌کنند این خلأ حضور را جبران کنند، اما پس از مدت کوتاهی، از زمان زیادی که فرزندشان صرف بازی با کامپیوتر یا موبایل می‌کند گله‌مند شده و نگران سلامتی به ویژه کم تحرکی و وضعیت بینایی آن‌ها می‌شوند. گویا فراموش می‌کنندکه خود آن‌ها این وسایل سرگرم‌کننده و بسیار جذاب را در اختیار بچه‌ها قرار داده‌اند. به نظر می‌رسد تأثیر «صفحات نمایش» در زندگی ما بسیار بیش از حد تصور ماست و والدین بسیاری نگران درگیری فرزندان خود با این بحران هستند.

وقتی صفحات نمایش جای والدین را می‌گیرد

آنچه در «صفحات نمایش» می‌بینیم و می‌شنویم، به تدریج (ولی بدون تردید) افکار ما را شکل می‌دهد و اگر تأثیر آن بر ما بزرگسالان این قدر زیاد است، تصور کنید تأثیر آن بر فرزندان ما چه خواهد بود؟ با توجه به این واقعیت علمی که حداکثر رشد مغز کودک تا سن هفت سالگی انجام می‌شود و بعد از ۱۲ سالگی با روندی کندتر ادامه پیدا می‌کند، هر آنچه کودک در این سن ببیند، بشنود یا انجام دهد، بی‌شک در شکل دادن به آینده او بی‌اثر نیست ولی در دنیای دیجیتال امروز، آیا جداسازی کامل بچه‌ها از ابزار‌های الکترونیکی و «صفحات نمایش» کاری صحیح و شدنی است؟ همانطور که ذکر شد، اغلب والدین به دلیل ناکافی بودن زمان و حجم کار‌های بیرون از خانه، به انواع گجت‌ها (ابزارک‌ها) وسایل بازی کامپیوتری که مجهز به صفحات نمایش هوشمند هستند، متوسل می‌شوند تا بتوانند فرزندان خود را سرگرم کنند. «صفحات نمایش» هوشمند آنچنان محتوای خلاق و گیرایی را ارائه می‌کنند که به سادگی توجه و علاقه کودکان را به خود جلب می‌کند.
بحران صفحه نمایش جدی است

زمان طولانی تماشای تلویزیون، بازی زیاد با کامپیوتر و گوشی همراه امروزه به بحرانی برای والدین تبدیل شده است، چراکه کودکان امروز تبدیل به «بچه‌های دیجیتالی» شده‌اند. از یک طرف، شما عملاً قادر نیستید بین آن‌ها و فناوری فاصله ایجاد کنید، چون فناوری در آینده فرزندان ما اثر غیر قابل انکاری داشته و حتی مهارت در آن یک امتیاز محسوب می‌شود و از طرف دیگر، استفاده نامعقول از این ابزار و فناوری برای بچه‌ها واقعاً ضرر دارد! بنابراین کجا و چگونه باید بین آن‌ها و وسایل سرگرمی الکترونیکی مرزبندی کنیم تا توازن لازم به‌وجود آید؟ روانشناسی به نام «ویدیا راگوما» متخصص یادگیری و رشد کودکان در این باره تحقیقاتی انجام داده و نتایج مطالعات خود را پیرامون اثرات «صفحات نمایش» بر جسم و روان کودکان شرح داده است. پیشنهاد «دکتر راگوما» این است که پدر و مادر ابتدا باید در خصوص مفهوم «اعتیاد به موبایل و تلویزیون» توجیه شوند و زبان مشترک پیدا کنند. اعتیاد به «صفحات نمایش» به حالتی گفته می‌شود که کودک با استفاده و خیره شدن طولانی به آن، طوری محو «صفحه نمایش» شود که احساس کند تنها در این وسیله سرگرمی می‌تواند اسباب شادی خود را پیدا کند. کم‌کم بچه‌ها به نقطه‌ای می‌رسند که هر زمان بتوانند به «صفحه نمایش» بازمی‌گردند. امروزه اعتیاد به «صفحه نمایش» در برخی کشور‌ها حتی تحت عنوان «هروئین دیجیتالی» ذکر می‌شود و نشان می‌دهد قبح و اثر نامطلوب اعتیاد کودکان به هر نوع «صفحه نمایش» کمتر از اعتیاد به مواد مخدر نیست. این پدیده می‌تواند حتی روابط درون خانواده را تخریب و کاری کند که بچه‌ها به یک نوع پیله‌ای که به دور خود می‌بافند، فرو بروند و سرانجام موجب بروز اختلاف، درگیری و سایر معضلات خانوادگی می‌شود. این موارد تنها بخشی از مشکلات احتمالی هستند. از آنجایی که «صفحات نمایش» در هر شکلی مانند تبلت، گوشی هوشمند، تلویزیون، بازی‌های رایانه‌ای و ... بسیار تحریک کننده‌اند، مدار پاداش مغز یا منطقه شادی آن را طوری هدف گرفته و تحریک می‌کند که باعث اعتیاد هر چه بیشتر کودک به خود می‌شود. «صفحات نمایش» جذاب‌ترین جلوه‌های سمعی، بصری و احساسی را در اختیار کودکان و نوجوانان می‌گذارند تا حدی که هیچ کس حتی پدر و مادر هم نمی‌توانند با آن رقابت کنند! «صفحات نمایش» می‌توانند به رشد کودکان و نوجوانان به شدت آسیب بزنند. مشاهده طولانی مدت «صفحه نمایش» اثرات سوئی برکودکان و نوجوانان ما دارد که عموماً والدین آگاهی چندانی از آن ندارند.

اختلالات فیزیولوژیک ناشی از اعتیاد به صفحه نمایش

آیا متوجه شدید بعضی بچه‌ها از درد گردن شکایت دارند؟ معمولاً بچه‌ها در حالت دراز کشیده، قوز کرده و خمیده به صفحه نمایش نگاه می‌کنند. زمانی که آن‌ها برای مشاهده صفحه نمایش به حالت خمیده، نشسته باشند، همراستایی و توازن ستون فقراتشان تغییر می‌کند. این همتراز نبودن با گردش خون ارتباط مستقیم دارد و باعث اختلال در رشد مغز می‌شود. در اینجا به برخی اثرات نامطلوب خیره شدن طولانی مدت به «صفحه نمایش» از نظر فیزیولوژیکی اشاره می‌کنیم. سردرد: اگر کودک و نوجوان به مدت طولانی در معرض نور آبی روشن «صفحه نمایش» قرار داشته باشد، معمولاً دچار سردرد می‌شود. مشکل اصلی زمانی بروز می‌کند که سردرد‌های مداوم باعث تنزل قدرت تمرکز آن‌ها و مانع انجام کار‌های روزمره می‌شود و در نتیجه کارایی مؤثرشان کاهش می‌یابد. به این ترتیب بچه‌ها در مدرسه نیز کم انرژی‌تر بوده و به سختی تمرکز می‌کنند و بالطبع، مطالعات و عملکردشان در فعالیت‌های مختلف مختل می‌شود. کاهش قدرت بینایی: امروزه تعداد دانش‌آموزانی که از عینک استفاده می‌کنند، خیلی بیشتر از دوران کودکی ماست. قرار گرفتن بیش از حد در معرض نور آبی روشن نمایشگر‌ها می‌تواند به چشم‌های فرزند شما فشار بیاورد. بینایی ضعیف و حتی سردرد موجب استفاده از عینک می‌شود که مشارکت در ورزش و فعالیت‌های دیگر را برای فرزند شما کمی سخت می‌کند. کاهش فعالیت‌های جسمی: با توجه به ویژگی‌ها و محتوای جالب و جذاب «صفحه نمایش» کم تحرکی و عدم فعالیت جسمی منجر به فقدان ورزش و حرکت عضلات بدن و به ویژه مانع دریافت هوای تازه می‌شود که همگی مانع رشد کودک می‌شود. فعالیت‌های فیزیکی فرصتی برای بچه‌ها فراهم می‌کند تا دوستان جدیدی پیدا کنند، بتوانند با دیگران ارتباط بگیرند و نیز مهارت‌های کلیدی مثل هماهنگی، کارگروهی و ... را یاد بگیرند، بنابراین بدون فعالیت فیزیکی، توانایی کودک برای اجتماعی شدن نیز کاهش می‌یابد. ایستادن و نشستن نادرست: زمان طولانی استفاده از گجت‌ها (ابزارک‌ها) بر حالت نشستن و ایستادن فرزند شما تأثیر می‌گذارد. کودک و نوجوان شما در وضعیت‌های نادرستی به مدت طولانی باقی می‌ماند که درد شدید گردن را به همراه دارد. نقش تلویزیون هم در این زمینه کم نیست. عموماً بچه‌ها در حالتی که سر خود را به یک سمت متمایل کرده‌اند، تلویزیون تماشا می‌کنند. این حالت معمولاً بر وضعیت ایستادن و نشستن آن‌ها تأثیر می‌گذارد و منجر به گردن درد می‌شود.

بروز بیماری چاقی: بنا بر گزارش انجمن قلب امریکا، از هر سه کودک امریکایی یک کودک دچار عارضه چاقی است. چاقی یکی از مشکلات مهم سلامتی ناشی از دیدن طولانی «صفحات نمایش» و عدم تحرک کافی است. کودکان بیشتر در معرض خطر چاقی قرار دارند، چون این روز‌ها کمتر در فضای بیرون بازی می‌کنند و خطر ابتلا به تنبلی و اعتیاد به تلویزیون در آن‌ها بیشتر شده است و در بلندمدت منجر به بروز مشکلات دیگری برای سلامتی آنان می‌شود. نامنظم شدن چرخه خواب: از دیگر عوارض مسئله ساز نگاه بیش از حد به صفحه نمایش می‌توان به اختلال در خواب اشاره کرد. بچه‌هایی که زمان زیادی صرف تماشای تلویزیون یا کار با گجت (ابزارک) مخصوصاً قبل از خواب می‌کنند، هنگام خواب دچار مشکل می‌شوند. نور درخشان صفحه نمایش مغز را فریب می‌دهد و مغز فکر می‌کند وقت روز است که این مسئله موجب اختلال در خواب گردیده و بچه‌ها یا دچار احساس سرگیجه می‌شوند یا دائم در تخت از این پهلو به آن پهلو غلت می‌زنند و نمی‌توانند بخوابند. نخوابیدن یا خواب نامنظم بر چرخه خواب بچه، روال کار‌های روزانه را بر هم زده و به نوبه خود بر سلامتی آن‌ها تأثیر می‌گذارد.

اختلالات روانی و شخصیتی با اعتیاد به صفحه نمایش
گاهی وقتی قصد دارید وسیله بازی یا گوشی را از فرزند خود بگیرید، بسیار برآشفته می‌شود؟ دلیل آن این است، شما آن‌ها را از تجربه‌ای لذتبخش و تحریک‌کننده که صفحه نمایش در اختیارشان می‌گذارد، محروم ساخته‌اید. وقتی یک جلوه تصویری مغز آن‌ها را تحریک می‌کند، آن صحنه در مغز او جرقه‌ای می‌زند و حتی چند بار در ذهن او تکرار می‌شود. آن موقع دوست ندارد کسی در این فرایند خللی ایجاد کند ولی از آنجا که وقت خود را صرف تماشای «صفحه نمایش» یا تلویزیون می‌کند، ناخواسته خلاقیت او دچار افت می‌شود. نکته حائز اهمیت دیگر اینکه کودکان و نوجوانان به ویژه در سن پنج تا ۱۲ سالگی، با مشاهده مردم اطراف خود، مهارت‌های زبانی، اجتماعی، ارتباطی، مهارت‌های میان فردی، قوه اعتماد به نفس و سایر مهارت‌های خود را افزایش می‌دهند، اما وقتی بچه‌ها زمان زیادی صرف تماشای «صفحه نمایش» می‌کنند، عملاً فرصت ایجاد این نوع تعاملات و رشد مهارت‌های فردی را از دست می‌دهند. موارد زیر از دیگر اختلالات روانی و شخصیتی اعتیاد به صفحه نمایش است: کاهش شدید قوه تخیل: تصورات و خلاقیت بخش جدایی‌ناپذیر فرایند رشد کودک و نوجوان محسوب می‌شوند. آیا آخرین باری را که کودک شما مثلاً با یک جعبه مقوایی تظاهر به بازی می‌کرد، به یاد دارید؟ در آن زمان، می‌توانست یک دنیای کاملاً جدید را در ذهن خود تصور و در مورد آن رؤیاپردازی و داستان سرایی کند.

شما این روز‌ها کودکان را بیشتر در حال بازی با ابزارک‌ها مشاهده می‌کنید تا حضور در دنیای واقعی. معمولاً بچه‌ها جذب دنیای مجازی شده و برای مدت طولانی در آن باقی می‌مانند. زمان حد و حصر تماشای تلویزیون یا بازی با ابزارک‌ها، تفکر و تخیل را در آن‌ها می‌کشد. اضطراب و افسردگی: وقتی از کودکان و نوجوانانی که زمان بیشتری صرف تماشای «صفحه نمایش» می‌کنند خواسته شود آن را به کناری بگذارند دچار اضطراب و افسردگی می‌شوند. شاید شما هم به این مسئله برخورده باشید. اکثر اوقات مجبورید با آن‌ها کلنجار بروید ولی آن‌ها تلاش می‌کنند مدت زمان بیشتری با صفحه نمایش مشغول باشند. حتی اگر موفق به گرفتن وسیله بازی یا گوشی از او شوید، به نظر نمی‌رسد علاقه‌مند به صحبت و نشست و برخاست با کسی دیگر باشد. این موضوع سبب تنزل مهارت‌های تعاملی و ارتباطی و همچنین مانع اجتماعی شدن بچه‌ها می‌شود. ناتوانی در تحمل شکست: بچه‌ها وقتی مجذوب بازی و فعالیت‌های داخل «صفحه نمایش» می‌شوند، به نظرشان محیط زندگی مجازی بر خلاف زندگی واقعی، جذاب و ساده‌تر است. به عبارت دیگر، هر وقت در بازی شکست خورده یا نتیجه خوشایندی به دست نمی‌آورند، همواره می‌توانند با گزینه (reset) شروع مجدد از نو شروع و به کمک آن اندوه و ناامیدی ناشی از شکست را فراموش کنند ولی در عین حال و در خفا موجب می‌شود، کودک و نوجوان تحمل شکست‌های احتمالی در زندگی واقعی را از دست بدهند، زیرا زندگی مانند بازی قابل شروع مجدد نیست و خروجی آن می‌تواند موجب سرخوردگی کودک و نوجوان و ناتوانی او در یادگیری صفات پسندیده‌ای مانند صبر، روحیه بالا و ... شود.

تولید خشونت از صفحه نمایش

کودکانی که بیش از حد بازی‌های پر زد و خورد انجام می‌دهند، خشونتی که در این بازی‌ها می‌بینند در مغزشان نفوذ و بعداً آن‌ها را تقلید می‌کنند. به عنوان مثال اگر بچه‌ای بازی‌های اکشن (پر زد و خورد) زیادی انجام دهد، دائماً او را در حال مشت زدن، ضربه زدن یا تیراندازی به مخالفان خیالی خود می‌بینید. از آنجا که کودکان به طور طبیعی از آنچه می‌بینند الگو می‌گیرند، احتمال دارد رفتار تهاجمی به خود بگیرند. با این حال، به طور اجتناب‌ناپذیری کودک بی‌ادب، آشفته و اغلب با خواهر و برادر، دوستان یا همکلاسی‌های خود درگیر می‌شود.

همچنین بدترین اثر تلویزیون و ابزارک‌ها بر کودکان و نوجوانان، شاید قطع ارتباط آن‌ها با اجتماع باشد. تحقیقات نشان داده زمان طولانی بازی با انیمیشن‌های رایانه‌ای و گوشی‌ها یا تماشای تلویزیون، باعث می‌شود آن‌ها گوشه گیر شده و کمتر اجتماعی شوند. مهم‌ترین بخش رشد اجتماعی کودک، ارتباط با دیگران است. وقتی ارتباطات او کاهش می‌یابد، چون نمی‌تواند خوب و بد را از هم تمییز دهد، تحت تأثیر دیدگاه‌ها، عقاید و هر آنچه در تلویزیون و گوشی می‌بیند، قرار می‌گیرد. در نتیجه یاد نمی‌گیرد چگونه با دیگران تعامل کند.

حالا پرسش این است که والدین چگونه می‌توانند در کاهش یا خنثی‌سازی تأثیر «بحران صفحه نمایش» بر فرزندان خود نقش ایفا کنند؟ و چگونه می‌توانند از سقوط این طعمه به دام اعتیاد به «صفحه نمایش» جلوگیری کنند؟ در مقالات آینده برخی راه‌های مقابله با این عادات رفتاری کودکان و نوجوانان را با شما در میان خواهیم گذاشت.

منبع: روزنامه جوان

انتهای پیام/