قصه بحران آب از محله چینی‌ها تا مستند مادرکشی
به گزارش گروه رسانه‌های دیگر خبرگزاری آنا، مقدار آب شیرین به ازای هر نفر در جهان روزانه در حال کاهش است. این مساله هم دلایل مختلفی ازجمله افزایش جمعیت، آلودگی آب، برنامه‌ریزی نامناسب آب‌های فرامرزی و عملکرد ناکارآمد سیستم‌های تامین و توزیع آب دارد که اگر روند فعلی در مصرف آب و شیوه‌های مدیریتی آن ادامه یابد، احتمال درگیری اجتماعی در سراسر جهان برای بحران کمبود آب وجود دارد. بحران کمبود آب شیرین که این روزها در استان خوزستان و در شهرهای مختلف ایران، گاهی به بحرانی امنیتی و اجتماعی رسیده است فقط مختص شهرهای ایران نیست و در نقاطی از جهان که گرفتار توسعه نامتوازن دنیای مدرن هستند، باعث کاهش آب خواهد شد. بازتاب فاجعه‌ای که زندگی شهری بر جان زمین آورده در قاب سینما و در بستر روایت‌های دراماتیک و مستند، شکل گرفته است. در خارج از پرده سینما هم در سال‌های اخیر، هنرمندان سینما همچون لئوناردو دیکاپریو به واسطه شهرت جهانی‌شان، نسبت به وضعیت تغییر اقلیم و بحران جهانی آب به سیاستمداران هشدار دادند. آنچه می‌خوانید فیلم‌هایی است که در دوره‌های مختلف زمانی قصه‌هایشان را بر بستر واقعیت بحران کمبود آب روایت کرده‌اند.
جنگ‌های آب (WATER WARS)
جنگ‌های آب (WATER WARS) مستندی به کارگردانی جیم بروگز است که چشم‌انداز یک جنگ‌جهانی بر سر آب را تصویر می‌کند. این مستند کنکاشی است بر آنچه در کشورهای مختلفی واقع شده است و به مسائلی همچون سیل و خشکسالی و افزایش سطح دریا در بنگلادش و سدسازی در هندوستان، مدیریت آب در هلند و هشدار فاجعه کاترینا و خشکی در جنوب غرب آمریکا می‌پردازد. جیم بروگز در این اثر، با نگاهی به فاجعه کارولینای شمالی در مورد جنگ‌های آینده هشدار داده که در خیلی از کشورها ممکن است بر سر آب اتفاق بیفتد.
یک فعالیت مدنی (A Civil Action)
این فیلم در سال 1998 ساخته شده و براساس قصه‌ای واقعی است که به پرونده قضایی و شکایت از یک کارخانه صنعتی در حوالی شهر سال 1980 باز می‌گردد. جان تراولتا در این فیلم ایفاگر نقش وکیلی به نام چیچمن است. قصه این فیلم در مورد آلوده شدن دو چاه آب شرب اهالی شهر با پساب‌های صنعتی است که همه اهالی به کارخانه‌های محلی شک می‌برند و آنها را علت مسموم شدن آب و ابتلای بیماری بعضی از کودکان شهر به سرطان خون و مرگ آنان می‌پندارند.
مستند مادرکشی
«مادرکشی» فیلم مستندی به کارگردانی کمیل سوهانی درباره بحران آب در ایران است. در این فیلم، بحران بی‌آبی از دیدگاه کشاورزان، صنعت‌گران و سایر مشاغل مرتبط به تصویر کشیده شده و علت‌های ایجاد بی‌آبی و پیامدهای آن هم بررسی شده است. زمان این فیلم 76 دقیقه است. این مستندی با پژوهش، کارگردانی و نویسندگی کمیل سوهانی و تهیه‌کنندگی محمد شکیبانیا، در سال 1394 به سفارش مرکز بررسی‌های نهاد ریاست‌جمهوری ساخته شد. مستند «مادرکشی» نگاهی آسیب‌شناسانه به وضعیت حکمرانی آب در ایران دارد. این فیلم با رویکردی پژوهشی می‌کوشد ضمن به تصویر کشیدن مظاهر و نتایج بحران آب، علل مختلف به وجود آمدن این بحران در ایران را بررسی کند. سدسازی‌های بی‌رویه، دخالت در اکوسیستم طبیعی، حفر بی‌رویه چاه‌های عمیق، انتقال آب بین حوضه‌های آبریز، از بین رفتن منابع آب زیرزمینی، بهره‌وری پایین و برنامه‌ریزی غلط در کشاورزی، جایگزینی مدیریت متمرکز دولتی به جای مدیریت مردمی و بومی، ازجمله مواردی است که در این مستند در تحلیل دلایل بحران آب به آن پرداخته می‌شود. این مستند به مواردی مثل مشکلات دریاچه ارومیه، تالاب هامون، سفید رود، کارون و سدهای آن، سد پرحاشیه گتوند علیا و انتقال آب زاینده‌رود پرداخته است. اولین بار این مستند در 24 آذرماه 1395 در جریان نهمین دوره جشنواره بین‌المللی سینما حقیقت در سینما فلسطین با حضور برخی از اعضای هیات دولت و تعداد زیادی تماشگر پخش شد. این مستند حاشیه‌های زیادی داشت. یکی از این حاشیه‌ها در همان روز رونمایی از مستند اتفاق افتاد. در پایان فیلم یکی از تماشاگران به معصومه ابتکار که برای دیدن فیلم به سینما فلسطین آمده بود، اعتراض شدیدی کرد.
مستند «مادرکشی» برای اولین بار در دی ماه 1395 مجوز پخش از صداوسیما را گرفت. این مستند که قرار بود ساعت20:30 سه‌شنبه، چهاردهم دی ماه از شبکه مستند پخش شود، یک روز قبل از پخش، با فشار بخشی از دولت توقیف شد. روابط‌عمومی برنامه «به اضافه مستند» پس از انتشار خبر توقیف مستند اعلام کرد: «پس از اعلام خبر پخش و بررسی مستند «مادرکشی» که به بررسی بحران آب و تاثیر سدسازی بی‌رویه بر ایجاد این بحران در طول تمام دولت‌های پس از انقلاب می‌پردازد، فشارهای زیادی از طرف دولت به سازمان صداوسیما وارد شد تا از پخش این مستند جنجالی، جلوگیری به عمل‌آید اما نهایتا با توجه به بی‌فایده بودن این فشارها، مالک فیلم پخش مستند را مشروط به رضایت وزارت نیرو دانست که از چندی قبل به دنبال جلوگیری از پخش مستند «مادرکشی» بود، تا به این ترتیب پخش اولین قسمت برنامه «به اضافه مستند» از سوی مالک فیلم یعنی بخش دیگری از دولت لغو شود.» این توقیف در حالتی اتفاق افتاد که پیشنهاد اضافه شدن یک آیتم توسط وزارت نیرو از سمت این نهاد رد شد و این وزارتخانه ترجیح داد به جای معرفی نماینده جهت شرکت در برنامه و ارائه نقطه نظرات، با اعمال فشار مانع پخش مستند شود. کمیل سوهانی درباره این اتفاق گفت: «بهتر است به دنبال فرآیندهایی باشیم که منجر به این تصمیم می‌شود و بهتر است پیگیر این قضیه باشیم که چه چیز و چه ابزارهای قدرتمندی باعث این می‌شود که سفارش‌دهنده یک اثر از پخش فیلم خودش منصرف شود.»
سرزمین موعود (Promised Land)
سرزمین موعود فیلمی به کارگردانی گاس ون‌سنت است که در سال 2012 اکران شد. مت دیمون، بازیگر مطرح سینمای هالیوود یکی از نویسندگان این اثر سینمایی است که در این فیلم در نقش فردی با نام استیو باتلر ظاهر می‌شود.
شخصیت ضدقهرمان فیلم که با جذبه زیاد، سعی در متقاعد کردن اهالی شهر برای واگذاری زمین‌های کشاورزی‌شان به شرکت‌های استخراج نفت دارد. این فیلم درباره حرص شرکت‌های استخراج نفت و گاز در منطقه‌ای است که باعث تخریب سیستم اکولوژیکی آن منطقه می‌شود. قصه فیلم روایتگر جدال بین شرکت بزرگ حفاری نفت با مردم حاضر در کمپین مبارزه با تخریب محیط‌زیست است. یک سوی ماجرا استیو باتلر و همکارانش هستند که تلاش دارند مردمی که شهرشان در رکود اقتصادی شدیدی فرورفته را متقاعد کنند که زمین‌هایشان را برای حفاری‌های نفتی به آنها واگذار کنند و از طرف دیگر مردمی که یک کمپین عمومی در جهت حفظ محیط‌زیست با سرپرستی معلم شهر تشکیل داده‌اند. اگرچه این فیلم برای گیشه ساخته نشده بود ولی فروش نسبتا خوبی داشت و توانست نامزد دو جایزه «اسکار» و «خرس طلایی» برلین شود.
خوشه‌های خشم
جان اشتاین‌بک، خوشه‌های خشم را با این سطر آغاز می‌کند: «آخرین باران‌هایی که نم‌نم روی زمین‌های سرخ و پاره‌ای از زمین‌های خاکستری رنگ اوکلاهما فرو ریخت، نتوانست زمین ترک‌خورده را شیار کند.» جان فورد در سال 1940 فیلمی با همین نام براساس داستان این کتاب ساخته است.
جان فورد در این فیلم از مصائب خشکسالی و بحران آب در غرب آمریکا می‌گوید و زمانی که پای صنعت و توسعه اقتصادی و به تبع آن نوعی دگرگونی در زندگی مردم و اقلیم آنها به وجود می‌آید. تفاوت اساسی بین رمان و فیلم در این است که فیلم جان فورد اساسا بر خانواده در حال فروپاشی حاصل از همین بحران استوار است.
ارین براکویچ (Erin Brockovich)
این فیلم ساخته استیون سودربرگ محصول سال 2001 است. نام و قصه این فیلم برگرفته از شخصیت واقعی «ارین براکویچ» است که تقریبا به تنهایی یک شرکت قدرتمند که متهم به آلوده کردن منبع آب شهر است را سرنگون می‌سازد. قصه این فیلم در بستر درامی عاشقانه روایت می‌شود و جولیا رابرتس نقش این زن را در فیلم بازی می‌کند. شخصیت زن این فیلم که در زندگی شخصی موفق نبوده در یک شرکت حقوقی مشغول به کار است و به‌طور اتفاقی با خانواده‌ای همکلام می‌شود که تمام اعضای خانواده به اغلب بیماری‌های صعب‌العلاج مثل سرطان مبتلا هستند. فیلم در مورد تلاش این زن برای اثبات اتهام آلودگی آب شهری به کروم 6 توسط شرکت برق و گاز اقیانوس آرام است. رابرتس در این فیلم، برنده اسکار بهترین بازیگر نقش اول زن و فیلم «ارین براکویچ» کاندیدای چهار اسکار دیگر در سال 2001 شد.
محله چینی‌ها
«محله چینی‌ها» یکی از کاملترین نئونوآرهای سینمای مدرن است و هرکسی بخواهد قصه این فیلم با کارگردانی رومن پولانسکی و بازی جک نیکلسون را روایت کند، سراغ نقش جک نیکلسون می‌رود که در نقش کارآگاهی خصوصی است و تخصصش پرده برداشتن از خیانت‌های زناشویی است. او به استخدام زنی به نام خانم مالوری در می‌آید تا پرده از خیانت‌های همسرش بردارد اما این قصه که در سال 1974 ساخته شده بر بستر یک هشدار روایت می‌شود. آقای مولوری سرمهندس شرکت آب و برق لس‌آنجلس است که درگیر پروژه‌ای درباره سدسازی و آبرسانی در زمان قحطی است. بستر داستان اصلی فیلم، بحران آب لس‌آنجلس است که در حدود سال‌های1900 تا 1906 میلادی اتفاق می‌افتد. در سال 1900 شهر لس‌آنجلس یک شهر صحرایی بود که به دلیل سرعت بالای پیشرفت، دچار کمبود منابع آبی شد. باید برای جبران این کمبود، منابع دیگری به کار گرفته می‌شد. نزدیک‌ترین این منابع رود آونز بود که از شهر حدود 250 مایل فاصله داشت. گروهی از تاجران و سیاستمداران بانفوذ درصدد برآمدند تا حق بهره‌برداری از این رود را با استفاده از رانت‌های ویژه‌ای که داشتند، در انحصار خود درآورند. پس از این کار، آنها زمین‌های بی‌ارزش دره سان فرناندو در حدود 20 مایلی لس‌آنجلس را نیز با قیمت بسیار پایین خریداری کردند و طرحی را پیشنهاد کردند تا آب رود آونز را به این دره سرازیر کنند. برای تامین هزینه‌های این طرح، اوراق قرضه‌ای تهیه شد و با استفاده از ابزار تبلیغاتی، چنین وانمود شد که این طرح به‌منظور تامین آب شهر به اجرا درخواهد آمد. اداره آب و برق شهر برای اینکه مردم را وادار کند تا به اوراق رای مثبت دهند، مخفیانه هزاران گالن از آب شهر را به اقیانوس ریخت! خشکسالی لس‌آنجلس را دربرگرفت. کار به جایی رسید که مردم بیش از یکی‌دو بار در روز مجاز به کشیدن سیفون توالت خانه‌شان نبودند! اوراق به سادگی تصویب شد و پس از آن نیز، پیشنهاد دهندگان طرح، زمین‌های سن‌فرناندو را که به بهایی بسیار ناچیز خریداری کرده بودند، جمعا به مبلغ حدود 300 میلیون دلار به مردم لس‌آنجلس فروختند! دیدگاه رابرت تاون نویسنده این فیلمنامه مهم «محله چینی‌ها» برنده جایزه اسکار شد. دیدگاه تاون، در محله چینی‌ها این است کسانی که نوع خاصی از تبهکاری را مثل قتل، سرقت، تجاوز یا آتش‌سوزی انجام می‌دهند با زندان رفتن به‌سزای عمل خود می‌رسند؛ اما کسانی که علیه اجتماع مرتکب جرم می‌شوند غالبا مورد تفقد قرار گرفته و نام آنها روی خیابان‌ها گذاشته می‌شود یا در سالن شهر به آنها مدال یا پلاک داده می‌شود.
بانوی ارومیه
این فیلم مستندی شعرگونه درباره دریاچه ارومیه است که در حال خشک شدن است. فاجعه زیست‌محیطی آن فقط گریبانگیر ایران نیست و بر کشورهای همسایه ایران شامل ترکیه و عراق نیز تاثیر خواهد گذاشت. داستان این فیلم به زبان خود دریاچه نقل می‌شود که درخواست کمک می‌کند تا بلکه بتواند توجه جامعه جهانی را به خود جلب کند. در این مستند که محمد احسانی آن را کارگردانی کرده به مسائل مختلفی توجه شده است، براساس شاخص سازمان ملل، ایران اکنون در وضعیت بحران شدید آبی قرار دارد. خشک شدن تالاب‌ها و دریاچههای بزرگ و مهم ایران در سال‌های اخیر که در نتیجه بی‌توجهی به مسائل محیط‌زیست در کشور بوده، بحرانهای زیست‌محیطی و اجتماعی را ایجاد کرده و فقر و مهاجرت را در پی داشته‌است. از سوی دیگر بحران آلودگی هوای پایتخت نیز زندگی و سلامت مردم شهر تهران را با تهدید جدی مواجه ساخته است.
منبع: فرهیختگان
انتهای پیام/