حمایت از آثار سینمایی و الحاق به سازمان جهانی تجارت تشریح شد

به گزارش سازمان امور سینمایی، سمعی و بصری، امیر هوشنگ فتحی‌زاده عضو هیأت علمی مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی درباره برگزاری این نشست در خانه سینما گفت: این پژوهش‌ها به دلیل اینکه سینمایی بوده در خانه سینما برگزار کردیم و علاوه بر آن، منوچهر شاهسواری ناظر این طرح بوده است تا سینماگران ارتباط بیشتری با این پژوهش داشته باشند.

وی با بیان اینکه این پژوهش بسیار مفصل است، ادامه داد: هدف از این نشست بررسی وضعیت الحاق ایران به سازمان جهانی تجارت و مالکیت حقوق فکری و به طور خاص آثار سینمایی است. اینکه در مسیر الحاق به سازمان جهانی تجارت با چه چالش‌هایی مواجه خواهیم بود؟ چه تحقیقاتی باید انجام دهیم؟ و کدام قوانینمان را اصلاح کنیم.

فتحی‌زاده افزود: سازمان تجارت جهانی مانند غول بی‌شاخ و دمی است که باید حتماً قبل از وارد شدن به این سازمان آن را شناخت.

وی با بیان اینکه الحاق به این سازمان بدون استراتژی موفق نیست، اظهار کرد: موفق‌ترین کشور در الحاق به این سازمان کشور چین بود که از حدود ۱۵ سال گذشته در حال مذاکره با این‌ سازمان بوده و دلیل اصلی موفقیتش داشتن استراتژی بوده است. در مقابل قرقیزستان کمتر از دو سال عضو سازمان تجارت جهانی و برنامه‌ای برای عضویت نداشته است.

فتحی‌زاده ادامه داد: ایران 20 سال است که در مسیر الحاق قرار گرفته است؛ اما باید دید برای الحاق به wto چه قدم‌هایی را باید برداریم. اولین گام این است که سازمان جهانی تجارت را بشناسیم تا بدانیم با آن چگونه جلو برویم و در این مهم موضوع اصلی ما آثار سینمایی است.

وی با بیان اینکه صنعت سینما صنعت بسیار رو به جلو، پیشرو و فعال است، یادآور شد: هالیوود 110 سال پیش تأسیس شده و همه سینماگران برجسته و بنام آمریکایی که می‌خواستند به صنعت فیلمسازی وارد شوند در هالیوود حضور داشتند. سینما مجموعه فن، هنر و صنعت است و می‌تواند آورده خوبی برای کشور داشته باشد.

فتحی‌زاده با اشاره به اهمیت کپی رایت گفت: در این طرح مقوله کپی رایت نیز به خوبی مورد بررسی قرار گرفته است و موافقت نامه تریپس در حمایت از آثار سینمایی نیز در این طرح وجود دارد که دارای 73 ماده است. شرط اصلی مالکیت فکری و کپی رایت این است که اثر حتما باید وجود خارجی پیدا کند و در عالم خارج به منصه ظهور برسد و آثار سینمایی این ویژگی را دارد.

این استاد دانشگاه ادامه داد: موافقت‌نامه تریپس اصلی‌ترین سند حمایت از حقوق مالکیت فکری است که شرط اول در آن این است که اثر حتماً باید وجود خارجی پیدا کند و در عالم خارج وجود داشته باشد. آثار سینمایی این ویژگی اصلی را دارد. موافقت‌نامه تریپس از زیر مجموعه‌های wto است تا بتواند از ابعاد حقوقی آن استفاده کند و دارای ۷۳ ماده است.

وی با بیان اینکه نظام کپی‌رایت و نظام مؤلف با هم تفاوت دارند، گفت: وقتی صحبت از کپی‌رایت می‌شود منظور نظام حقوقی است که برای حمایت از این آثار است و بیشتر به حقوق مادی یک اثر توجه می‌کنند. در مقابل نظام حق مؤلف را داریم که قانون‌های آن‌ها منظم نوشته شده است و به حمایت‌های معنوی یک اثر توجه دارند.

عضو هیأت علمی مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی یادآور شد: در این طرح پژوهشی بیشتر مالکیت ادبی و هنری مد نظر است که به نسخه‌برداری و حقوق مرتبط تقسیم شده است.

وی ادامه داد: از دیگر موضوعاتی که در این پژوهش به آن توجه شده، کنوانسیون بِرن است که از آثار سمعی و بصری به منظور اجرا در صحنه‌های نمایش یا پرده یا پخش از رادیو یا تلویزیون حمایت می‌کند. کنوانسیون برن در ماده 2 خود، اثر سینمایی را به عنوان یکی از مصادیق آثار ادبی و هنری معرفی می‌کند؛ اما هیچ گاه به تعریف آن مبادرت نمی‌کند و به بیان انواع اثار سینمایی تصریح نمی‌کند.

وی ادامه داد: در کنوانسیون بِرن گفته شده هر تولیدکننده اثری که تبعه یکی از کشورهای عضو برن باشد، از آن اثر حمایت می‌کند و اگر تبعه نباشد؛ اما اقامت در یکی از کشورهای عضو بِرن را داشته باشد، باز هم مورد حمایت قرار می‌گیرد و اگر اقامت نداشته باشد و سازنده فیلم در یکی از کشورهای عضو برن تبعه باشد هم مورد حمایت قرار خواهد گرفت.

وی با بیان اینکه آثار سینمایی را می‌توان اثر مشترک و جمعی نامید، گفت: اثر مشترک اثری است که پدید آورنده آن با همکاری چند نفر آن را به وجود آورده باشد. اگر اثر سینمایی را مشترک بدانیم همیشه افرادی که در ضمن تولید یک فیلم سینمایی نقش تولیدکننده داشتند حق مشاع نیز دارند؛ اما اگر جمعی باشد تعریف آن متفاوت می‌شود. اثر جمعی اثری است که توسط دو یا چند شخص حقیقی با ابتکار و مدیریت شخصی حقیقی یا حقوقی دیگر به وجود آمده است. باید مشخص شود که اثر سینمایی یک اثر مشترک است یا اثر جمعی که هر کدام انتخاب شود تبعات حقوقی و قانونی خاص خودش را دارد.

فتحی زاده ادامه داد: تا به امروز 20 دعوا در سازمان جهانی تجارت وجود داشته که بیشتر خوانده‌ها از آمریکا بوده واز زمانی که چین وارد سازمان جهانی تجارت شده، یکی از خوانده‌ها همیشه چین بوده است. چین بیشترین کپی‌برداری را در دنیا می‌کند به همین دلیل بیشترین دعواها علیه چین است؛ البته آمریکا به جز چین با یونان نیز طرح دعوا کرده است. کشور چین به عنوان عضو ثالث در همه دعواها بوده به همین دلیل امروز به عنوان یک ابرقدرت حضور دارد.

وی در مورد حمایت از آثار در کشورمان نیز گفت: در کشور ما اگر یک اثر بخواهد مطابق قانون ایران حمایت شود، باید آن اثر برای اولین بار در کشورمان نمایش داده شود. یعنی اگر کارگردانی فیلمی بسازد و اولین بار در کشور دیگری آن را نمایش دهد، قانون ایران از آن حمایت نخواهد کرد.

فتحی‌زاده با بیان اینکه 125 کشور عضو wto هستند، گفت: از سال 1995 تا به امروز که این سازمان تأسیس شده است 164 کشور عضو این سازمان هستند و 11 کشور تمایلی به حضور در آن نداشتند و 22 کشور درحال مذاکره برای پیوستن به این الحاق هستند. بزرگترین کشور اقتصادی بیرون از wto ایران است و می‌توان گفت ایران آخرین عضو این سازمان خواهد بود.

وی با بیان اینکه Wto از سال 75 در کشور ایران مطرح شده است، ادامه داد: در حال حاضر ایران با 20 کشور قرارداد سرمایه‌گذاری دارد و معمولاً یک بند مالکیت فکری دارد که در آن دو کشور متعهد می‌شوند که در کشورهایشان آثار یکدیگر را از نظر مالکیت فکری حمایت کنند.

وی با بیان اینکه نویسنده، کارگردان، تهیه‌کننده و آهنگساز خالق اثر محسوب می‌شوند، گفت: ذات یک اثر سینمایی می‌گوید مالک یک اثر باید تا ابد مالک آن باشد و از منابع مالی و فکری آن استفاده کند.

در ادامه این نشست پژوهشی منوچهر شاهسواری نیز گفت: بحث حمایت از آثار سینمایی و الحاق به سازمان جهانی تجارت از دو سال پیش در ایران کلید خورد. از رمضانعلی حیدری خلیلی برای معرفی امیر هوشنگ فتحی‌زاده و از محمود اربابی برای پیگیری این پژوهش تشکر می‌کنم.

مدیرعامل خانه سینما ادامه داد: یکی از وظایف اصلی خانه سینما پژوهش درباره موضوعات اصلی و مهم سینما است. من به عنوان تهیه‌کننده، سال‌ها درباره موضوع کپی‌رایت سؤال داشتم و جواب‌های متفاوتی می‌شنیدیم. بارها شنیدیم مالکیت فیلم برای خالق اثر است و اگر کسی تبعه کشور دیگری بود بر اساس تبعیتش می‌تواند از حق مالکیت آن اثر استفاده کند.

وی با بیان اینکه طرح یاد شده شامل 154 صفحه است، گفت: با این پژوهش به یک مجموعه قابل ارجاعی رسیدیم که امروز آن را به نتیجه برسانیم تا مورد استفاده علاقمندان قرار گیرد.

وی با اشاره به اینکه باید به قوانین احترام گذاشت اما آنها را اصلاح کرد گفت: چندی پیش در یکی از کشورها شرکتی در حال تأسیس بود و قرار بود خانه سینما نیز با آن شریک شود اما به دلیل غیرحقوقی بودنش اینکار انجام نشد.

مدیرعامل خانه سینما ادامه داد: آنچه در خانه سینما باید پیگیری شود این است که مسلط به منابع حقوقی شویم تا بتوانیم درباره آن‌ها صحبت کنیم؛ زیرا حقوق قابل تفکیک نیست. به طور مثال، نمی‌توان گفت جریمه عبور از چراغ قرمز در یک چهارراه 10 هزار تومان و در چهارراه دیگر 20 هزار تومان است.

شاهسواری همچنین گفت: گروهی به شکل قیم مأبانه باید این ماجرا را جلو ببرند؛ زیرا مشارکت جمعی در این زمینه کم است و کارهای پژوهشی صبر و تحمل می‌خواهد که گاهی ما فاقد آن هستیم.

شاهسواری ادامه داد: امروز با پژوهش انجام شده متنی داریم که می‌تواند ما را آگاه کند تا راهکارهایی را برای اجرای آن پیدا کنیم.

در این نشست نادره ترکمانی، عباس اکبری، حسین ترابی نیز به بیان دیدگاه‌های خود پرداختند.

محمود اربابی معاون توسعه فناوری و مطالعات سینمایی، رمضانعلی حیدری خلیلی معاون توسعه مدیریت و منابع سازمان سینمایی، علیرضا قاسم‌خان مدیرعامل موزه سینما، جواد طوسی و روانبخش صادقی نیز در این نشست پژوهشی حضور داشتند.