مناقشه بر سر لوزان، تأمل درباره وین
گروه سیاسی- مهدی روزبهانی: به ثمر نشستن مذاکرات هسته‌ای و پایان کشاکش‌های داخلی و خارجی بر سر آن، درست است که باعث بر هم خوردن صفوف موافقان و مخالفان نشده و صف‌آرایی موافق و مخالف آن همچنان پابرجاست، به نظر می‌رسد روندی که طی 23 ماه گذشته طی شد، نوعی عقلانیت و پرهیز از شتابزدگی در اعلام نظر و واکنش را برای همه فعالان سیاسی کشور به ارمغان آورده است. این شاید مهمترین ثمره مذاکراتی باشد که گذشته از همه سال‌های قبل‌تر، دست کم دو سال است همه فکرها را به خود مشغول کرده بود.
فروردین ماه امسال، وقتی که دود سفید از شهر لوزان سوئیس بلند شد، در ایران مخالفان و موافقان مذاکرات هسته‌ای آتش جنگ لفظی را به روی هم گشودند و طی سه ماه گذشته تقریبا روزی نبود که یکدیگر را آماج حملات خود قرار ندهند. هنوز جوهر این تفاهم سیاسی خشک نشده بود که دلواپسان فریاد واحسرتا سردادند. مخالفان معتقد بودند که بر اساس تفاهم لوزان همه آنچه که طی سال‌های گذشته در ارتباط با فناوری هسته‌ای به دست آورده‌ایم به بهای اندکی از دست می‌دهیم. حسین شریعتمداری، مدیر مسئول روزنامه کیهان، به عنوان یکی از صحنه‌گردانان اصلی دلواپسی، آن زمان در تشریح این نظر اینگونه نوشت که «در یک جمله باید گفت اسب زین شده را داده‌ایم و افسار پاره تحویل گرفته‌ایم.»
از سوی دیگر، موافقان مذاکرات و طرفداران محمدجواد ظریف نیز دلواپسان را بی‌پاسخ نگذاشتند و در هر نشست و مناظره‌ای که امکان داشت شرکت کردند و به تشریح دلایل دلواپسی به اصطلاح کاسبان تحریم پرداختند. موج خوشحالی‌ها و ناراحتی‌ها از همان روز چهاردهم فروردین ماه با جشن خیابانی مردم شروع شد و به سرعت در دانشگاه‌ها و رسانه‌ها با مناظره و سخنرانی گسترش یافت.
میدان‌داری دلواپسان
حسین شریعتمداری و مهدی محمدی در اولین روز کاری بعد از تفاهم لوزان در پانزدهم فروردین ماه جنجال را شروع کردند و در سرمقاله‌های کیهان و وطن امروز، به انتقاد از توافق هسته‌ای لوزان پرداختند. حسین شریعتمداری در یادداشت کیهان به انتقاد از توافق هسته‌ای لوزان پرداخت و نوشت: در لوزان امتیازات را داده‌ایم و تحریم‌ها نیز به جای خود باقی مانده‌اند!
مهدی محمدی نیز در سرمقاله روزنامه وطن امروز با عنوان 1+12 نوشت: اسناد مکتوب از عدم توازن فاحش داده‌ها و ستانده‌های توافق لوزان حکایت می‌کند. سرجمع، توافق لوزان، در بهترین حالت نگران‌کننده و در بدترین حالت فاجعه‌بار است.
در مجلس نیز میدان‌داری مخالفان و موافقان برپا بود. حمید رسایی، نماینده اصولگرای مجلس شورای اسلامی گفت: امروز به جرأت می‌گویم توافقنامه جدید لوزان عقب‌نشینی‌های بیشتری نسبت به توافقنامه ژنو دارد، تحریم‌ها باقی، توافقنامه دومرحله‌ای، ابهامات متعدد در متن و ... در یک کلام خط قرمزهای صریح رهبر معظم انقلاب نقض شده است و دولت به جای همزبانی و همدلی با ملت در حال فضاسازی برای توجیه این کلاه گشادی است که بر سر گذاشته است.
مهدی کوچک‌زاده، عضو فراکسیون اصولگرایان مجلس شورای اسلامی و نماینده مردم تهران در مجلس با بالا بردن پلاکاردی با مضمون اصل ۱۵۳ قانون اساسی مبنی بر ممنوعیت هرگونه قرارداد که موجب سلطه بیگانه شود، به تفاهم نامه لوزان اعتراض کرد. اسماعیل کوثری، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی نیز گفت: آمریکا در بیانیه لوزان به تمام خواسته‌های خود در مذاکرات هسته‌ای رسید اما ایران به خواسته اصلی خود که لغو کامل تحریم‌ها بود، نرسیده است. مذاکره‌کنندگان ایرانی تنها وقت‌کشی کردند.
مخالفت‌ها به تریبون نماز جمعه هم کشیده شد. حمید روحانی، پژوهشگر و تاریخ‌نگار به عنوان سخنران پیش از خطبه‌های نماز جمعه تهران گفت: «انتشار این بیانیه نه تنها از نگرانی ملت ایران نکاست بلکه نگرانی‌ها را بیشتر کرد، نکند با این مذاکرات و انتشار این گونه بیانیه‌ها آرمان ملت ایران پایمال شود، خون شهدا پایمال شود. نکند هدف ملت ایران که شعار «انرژی هسته‌ای حق مسلم ماست» از دست برود.»
تبریک موافقان
اما در آن‌سو موافقان و واکنش‌های آنان به بیانیه لوزان نیز کم نبود. حسن فیروزآبادی، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح طی پیام تبریکی به رهبر انقلاب فرماندهی کل قوا تأکید کرد: با استمرار رهنمودهای آن رهبر عظیم‌الشان مراحل آتی مذاکرات نیز در مسیر سلامت و صلاح دولت و ملت تداوم خواهد یافت.
محمدعلی جعفری، فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، هم ضمن حمایت از تفاهم هسته‌ای لوزان گفت: «تیم مذاکره‌کننده ایران تاکنون توانسته است در جبهه دیپلماتیک به گونه‌ای شایسته از حقوق ایرانی‌ها دفاع کند. سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران از تلاش‌های صادقانه آنها در حفظ خطوط قرمز در مذاکرات هسته‌ای اخیر قدردانی می‌کند.»
علی مطهری، نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی تفاهم نامه لوزان را در راستای اعتلای نظام اسلامی دانست و گفت: «انقلاب اسلامی با تفاهم لوزان، وارد مرحله جدیدی شد.»
آیت‌الله اکبر هاشمی‌‌رفسنجانی، رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام هم با تقدیر از هدایت و حمایت رهبری و دولت تدبیر و امید و تیم مذاکره کننده و تبریک این موفقیت به مردم ایران، گفت: «در نظام اسلامی دو سه مقطع خطرناک داشتیم که از پیچ‌های سرنوشت ساز عبور کردیم، البته باید با هوشیاری، توجه داشته باشیم که در سراشیبی بعد از عبور از گردنه‌های خطرناک، دچار خودشیفتگی نشویم.»
آیت‌الله صادق آملی‌لاریجانی، رئیس قوهٔ قضاییه در جلسه مسئولان عالی قضایی، مسئله مهم «کشور و بلکه جهان» را در روزهای اخیر موضوع مذاکرات هسته‌ای لوزان سوئیس دانست و با اعلام حمایت و قدردانی از تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای «بویژه وزیر امور خارجه» گفت: «تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای کار بسیار دشواری پیش رو داشت و باید از روند طی شده حمایت و تقدیر و تشکر کنیم تا تیم مذاکره‌کننده بتواند در ماه‌های حساس و سرنوشت‌ساز پیش رو، مسئله هسته‌ای را به سرانجام صحیح برساند.»
آیت‌الله محمد امامی‌کاشانی نیز در خطبه نماز جمعه تهران بیانیه لوزان را یک موفقیت دانست و گفت: باید به ظریف تبریک گفت. تیم مذاکره کننده هسته‌ای براساس فرموده رهبری عمل کرد. ظریف و تیمش پیروز شدند.
واکنش رهبری به تبریک‌ها و انتقادات
اما مقام معظم ربهری برخلاف جو هیجان‌زده، واکنش متفاوتی به لوزان داشت. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در جواب افرادی که تفاهم سیاسی لوزان را به وی تبریک گفته بودند تأکید کردند که «اینکه حالا به بنده و دیگران تبریک می گویند بی معنی است.» همچنین رهبری که در دیدار با مداحان صحبت می کردند، تأکید داشتند که آنچه تاکنون انجام شده نه اصل توافق و محتوای آن را تضمین می کند، نه حتی اینکه مذاکرات تا به آخر برسد.
بعد از این بود که مجلس شورای اسلامی دوم اردبیهشت ماه بیانیه‌ای درباره تفاهم لوزان صادر کرد. نمایندگان مجلس شورای اسلامی در این بیانیه، حمایت قاطعانه و بی‌دریغ خود را از رهنمودهای رهبری درباره مذاکرات هسته‌ای لوزان اعلام و ضمن تشکر از تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای از آنان خواستند تا راهنمایی‌های ایشان و بایدها و نبایدهای رهبری را مبنای مذاکرات قرار دهند تا ان شاءالله در دنیا و قیامت در مقابل مردم و خانواده‌های معظم شهدا به خصوص شهدای هسته‌ای، نسل انقلابی و نسل‌های آینده و در مقابل خداوند بزرگ و ائمه اطهار(ع) سربلند و پیروز باشند.
با این سخنان بود که مسابقه همگانی برای اعلام نظر درباره بیانیه لوزان و عملکرد مذاکره‌کنندگان تا اندازه ای فروکش کرد. اما باز هم تک مضراب‌هایی از سوی مخالفان شنیده شد که حتی تا سر حد خائن خواندن ظریف و نسبت دادن این تعبیر به رهبر انقلاب نیز پیش رفت؛ اما همان نیز با واکنش‌های جدی از تریبون‌های مختلف مواجه شد و حتی خطبای جمعه نیز استفاده از این تعبیر برای تیم مذاکره‌کننده را تقبیح کردند.
تأمل در برابر وین
حالا مذاکرات بعد از قریب به سیزده سال به پایان رسیده است و آنچه توافق هسته‌ای خوانده می‌شود سرانجام حاصل شد. اما این بار بر خلاف لوزان، مخالفان و موافقان مسیر تازه‌ای را در پیش گرفتند. شریعتمداری این بار به جای هیچ خواندن مذاکرات از تفاوت‌های تفسیر این توافق سخن گفت. از طرف دیگر روزنامه وطن امروز نیز با تیتر در «انتظار اجرا» نسبت به آینده این توافق واکنش نشان داد و نه اصل توافق. واکنش دلواپسان و تندروها بعد از توافق وین بسیار متفاوت از واکنش به تفاهم لوزان است. رسایی بعد از توافق جامع وین با انتشار تصویری در صفحه شخصی اینستاگرامش نوشت: «موافق و منتقد! فقط عجله نکنید. ما دو بار صدای مارش پیروزی و پیام‌های تبریک شنیدیم بعد معلوم شد واقعی نبوده، عقل حکم می‌کند بار سوم احتیاط کنیم و بعد از بررسی نتیجه بگیریم. ان شاءالله این بار همه چیز واقعی باشد.» کوچک‌زاده که در طول مذاکرات از رفتار ظریف تقدیر و تشکر کرده بود، بعد از اعلام توافق جامع تنها به انتشار یک تصویر کنایه‌آمیز در صفحه اینستاگرام خود اکتفا کرد.
تریبون نماز جمعه نیز با اما و اگر به استقبال توافق وین رفت. آیت‌الله محمدعلی موحدی کرمانی امام جمعه موقت تهران، در اولین نماز جمعه بعد از توافق وین اظهار کرد: هر چند که سرنوشت نهایی بیانیه و پیوست آن مشخص نشده و باید جمع‌بندی مذاکرات در مجلس شورای اسلامی، کنگره آمریکا و شورای عالی امنیت ملی و همچنین سازمان ملل متحد بررسی شود اما تیم مذاکره‌کننده زحمت بسیار بلیغی انجام داد.
از طرفی هرچند نمایندگان مجلس اظهارات پراکنده ای داشته‌اند، هنوز بیانیه ای در این رابطه صادر نکرده‌اند. وکلای ملت گویا ترجیح می‌دهند واکنش رسمی خود را بعد از آنچه بررسی توافق هسته‌ای در مجلس خوانده می‌شود، اعلام کنند. در جبهه موافقان نیز تأمل در توافق وین قابل مشاهده است و طرفداران ظریف بیشتر ترجیح داده اند این بار به جای شادی‌های هیجانی، خواسته‌ها و مطالبات خود را مطرح کنند. موافقان روحانی و گروه‌‌ها و احزاب اصلاح‌طلب، ضمن تبریک گفتن به روحانی انتقادات خود را نیز مطرح و انتظارات خود را از دولت یازدهم مطالبه می‌کنند.
رهبر معظم انقلاب این بار نیز در واکنش به توافق هسته‌ای، عملکرد تیم مذاکره‌کننده را زحمات و مجاهدات صادقانه و مجدانه تیم هسته‌ای خواندند. ایشان همچنین در پاسخ به نامه رئیس‌جمهوری درباره توافق هسته‌ای، ضمن آنکه به سرانجام رسیدن این مذاکرات را گامی مهم تلقی کردند، مرقوم فرمودند: از ملت عزیز انتظار دارم که همچنان وحدت و متانت خود را حفظ کنند تا بتوان در فضای آرام و خردمندانه به منافع ملی دست یافت.
به نظر می‌رسد به پیروی از موضع رهبری، در دو جبهه مخالفان و موافقان آتش جنگ خاموش شده و هر دو طیف رویه متفاوتی را در پیش گرفته‌اند.
مخالفان در برابر شادی مردم و حمایت‌های رهبری ترجیح داده‌اند سکوت معناداری داشته باشند تا بلکه در فرصت مناسبت ایرادات خود را مطرح کنند. از طرفی استقبال عموم مردم از آنچه توافق جامع خوانده می‌شود باعث شده است که دلواپسان با آن شدت قبل به تقابل ادامه ندهند چراکه این رویه نوعی انزوای سیاسی را در پی خواهد داشت. گویا ترجیح می‌دهند که این بار با منطق قوی‌تری انتقادات خود را مطرح کنند تا بلکه با مخالفت‌ها نه تنها جایگاه خود را از دست ندهند بلکه مورد توجه نیز قرار بگیرند. از طرف دیگر موافقان نیز این بار ذوق‌زدگی را کنار گذاشته‌اند و بیشتر ضرورت‌های بعد از توافق را مد نظر قرار می‌دهند. قبل از این، اصلاح‌طلبان در حوزه سیاست داخلی انتقادات زیادی از دولت روحانی داشتند اما به خاطر کار سنگین مذاکرات کمی صبر و خویشتن‌داری می‌کردند. حالا که این مهم به پایان رسیده و خواسته‌ها و مطالبات در حال طرح است و ترجیح می‌دهند به جای اینکه با شادی بیش از حد وقت تلف کنند از روحانی بخواهند که به اوضاع اقتصادی و سیاست داخلی رسیدگی کند.
به‌هر روی آنچه روشن است اینکه سیر رویارویی موافقان و مخالفان در طول مذاکرات هسته‌ای، از آن حالت ابتدایی جار و جنجال سیاسی به حدی از بلوغ رسیده که می‌تواند به رشد سیاسی کشور نیز کمک کند.
انتهای پیام/