فرهنگ یاریگری در ماه خدا
یاریگری از ویژگی های سنتی ایران است. از این موضوع با عنوان فرهنگ یاریگری یاد می شود. منظور از یاریگری « یکی‌بودن و همسویی کوشش های دو و یا تعداد بیشتری از افراد برای دستیابی به هدف یا هدف هایی معین با نیت و منظوری واحد و یا متفاوت است.»
فرهنگ یاریگری نمادی از همت مردم کشورمان برای همکاری و همراهی اقشار مختلف بویژه در روستاها بوده و هست. این مهم در اعتقادات و آداب و رسوم و مذهب هموطنانمان ریشه دارد. ماه رمضان یکی از جلوه های ناب ظهور فرهنگ یاریگری در نقاط مختلف کشورمان است.
ماه رمضان به عنوان یک ماه قمری در طول سال شمسی در گردش است. این مهم باعث شده است مسایل مربوط به این ماه ارتباط مستقیم با فصول شمسی داشته باشد. آموزه های دینی یکسان است. رمضان در زمستان با رمضان در تابستان تفاوت هایی در نوع سفره افطار و سحر دارد. رمضان بهار با رمضان پاییز از منظر برگزاری آداب و رسوم متفاوت است. این تفاوت در نوع سفره و غذاهای سنتی مشخصتر است. این گردش ماه در خلال سال شمسی جلوه ای زیبا به این ماه خدایی در نزد اهالی داده است. ماه رمضان در کشور از نظر فصول مختلف هنوز به درستی رصد نشده است.
مستندسازی مسایل مربوط به آیین های این ماه در هر فصل کاری بایسته در حوزه فرهنگ مردم است. در همین بحث غذاهای سنتی شاهد تنوع جالبی در سفره های اهالی هستیم. در روستاها در ایام منتهی به ماه رمضان مقوله طبخ نان ویژه غذاهای تریدی سفره افطار و بویژه سحر بسیار مهم است. انواع نان ها به طور سنتی برای ماه رمضان حسب فصل طبخ می شود. در این تنوع می توان به انواع؛ نان محلی، فطیر، گرده، شیرمال و انواع کلوچه اشاره کرد. مقوله شیرینی جات خانگی جزو مشهورات است.
این تنوع در بحث شربت ها، سالادها، ترشی جات هم مشهود است. نکته مهم کارکرد طب سنتی در تعیین نوع نوشیدنی و خوراک بر حسب نوع مزاج افراد است. مردم جای جای ایران اسلامی شناخت خودشان از کاربرد و خواص انواع گیاهان را برای نسل های آتی به یادگار گذاشته اند. همه با انواع جوشانده ها و دمنوش ها آشنا هستیم. حلیم و شولی و شله در کنار انواع آش و سوپ حسب فصل در سفره ها حضوری هوشربا دارند. این تنوع زیبا در سفره آرایی در مقوله صله رحم و دیدوبازدیدهای این ماه اهورایی تاثیری موثر دارد.
افطاری دادن باعث تألیف قلوب می شود. صله رحم در این ماه حرمتی خاص دارد. بسیاری از قهرها در این ماه تبدیل به آشتی می شود. این کارکرد مهم این ماه مقدس نباید مورد غفلت قرار بگیرد. محافل آشتی کنان این ماه ستودنی هستند. در کنار این همه باید به جلوه های فرهنگ یاریگری در این ماه مبارک اشاره کرد. یک محفل قرآنی به ظاهر ساده جلوه هایی از مشارکت سنتی برای برگزاری یک آیین معنوی است. در این تشریک مساعی هر فردی مسئولیتی دارد. این تقسیم کار ورای مدرک و پست و مقام است. قرآن بهانه مطلوبی برای ارادت به یکدیگر است.
این مهم در جلسات مذهبی این ماه نیز پررنگ است. سفره های نذری این ماه نیز در قالب سفره افطاری جلوه دیگری از فرهنگ یاریگری است. همه با هم هستند تا سفره ای برای روزه دار پهن کنند. تابلو زیبای آیین افطاری دادن پر از ظرائف و دقایق یاریگری در یک امر خیر است. هر کس گوشه ای از کار را بر عهده دارد. در این میان همت بانوان در تهیه آش نذری و توزیع آن در ثانیه های دم افطار قابل تامل است. توزیع شله زرد هم از همین منظر قابل توجه است. گاهی صاحب نذری شب تا به صبح یا ظهر تا دم افطار با هم نذرانش یا همراهانش به تعداد نمازگزار یک مسجد اقدام به تهیه لقمه ای حاوی پنیر و خرما و سبزی برای افطار نمازگزاران می کند.
یکی شربتی نذر مسجد می کند و دیگری توزیع آن را بر عهده می گیرد. این جلوه های یاریگری در مشاغل مختلف و فصول متفاوت رنگ و رویی ویژه به خود می گیرد. بسته به نوع فعالیت شاهد همت مردم در یک تشریک مساعی هستیم. در روستاها در فصل برداشت یک محصول زراعی در ماه رمضان ابتدا زمین بزرگتر فامیل محل درو یا برداشت می شود. سپس به ترتیب جایگاه نوبت سایرین می شود. حضور در زمین یا باغ در مناسب ترین زمان ممکن حسب فصل انجام می شود. عصر هم همه بر سر سفره افطار صاحب زمین باغ حاضر می شوند.
این یاریگری در موسم کاهگل خانه باغها و منازل، امور ساختمانی، رسیدگی به قنوات، فرآوری محصولات دامی و باغی و زراعی و انواع امور دیگر مشهود است. شاید در نواحی شهری کشور این مهم کم رنگ باشد ولی هنوز در بسیاری از آبادی های کشور این موضوع رایج است. مردم نوع دوست ایران در بحث یاریگری دقت نظری خاص برای رسیدگی به حل مشکلات سادات و اقشار آسیب پذیر داشته و دارند. این همه نیاز به مستندسازی دارد. بایسته است بحث فرهنگ نگاری مردم بر اساس آداب و رسوم ماه رمضان را در دستور کار مراکز ذی‌ربط قرار بگیرد.
تمام آنچه بیان شد ظرفیت مطلوبی برای انواع کارهای مطالعاتی و تحقیقاتی است. این همه سوژه مناسبی برای فعالیت های هنری هستند. انواع فیلم های مستند را میتوان بر اساس آیین های این ماه در نقاط مختلف کشور ساخت. کمی همت باید تا شاید بتوان نَمی از یَم رمضان را در قالب هنر به تصویر کشید. در سینه پیران نیک نهاد کشور خاطرات و آوسنه ها و متل ها و نکات فراوانی در باره این ماه جا خوش کرده است. استخراج و استحصال این همه نیاز به یک خرد جمعی و عزم والا دارد. ماه رمضان در کشور آکنده از زیبایی و دینمداری و عشق به خوبی هاست. برای بیان عظمت این حرکت مقدس فرهنگی چه کردیم؟ این همه را باید به آیندگان به یادگار بگذاریم.
* مدیر روابط عمومی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کاشمر
انتهای پیام/