ورود علمی دانشگاه آزاد به حل چالش‌های اصلی کشور/ پیش‌بینی ثبت 40 پتنت در سال جاری

گروه دانشگاه خبرگزاری آنا - پروین طالبیان؛ قرار است دانشگاه آزاد دانشگاه مساله‌محور باشد و به سمت کار‌آفرینی و تبدیل علم به ثروت برود، در این مسیر دانشگاه آزاد تلاش می‌کند رتبه‌بندی علمی هر یک از واحدهای دانشگاهی ارتقا پیدا کند و تحقیق علمی درباره مسائل مهم کشور با جدیت بیشتری دنبال شود. این دانشگاه برای محقق شدن این هدف مشوق‌های خاصی را برای اعضای هیات علمی در نظر خواهد گرفت.

باشگاه پژوهشگران جوان دانشگاه آزاد اسلامی نیز مورد بازنگری قرار گرفته است و این باشگاه قصد دارد نخبگان کشور از هر سطحی شناسایی و آنها را در حل مسائل به کار گیرد. پیرامون این موضوع و دیگر تحولات اخیر حوزه پژوهش و فناوری با دکتر بیژن رنجبر به گفت‌وگو نشسته‌ایم.

بیژن رنجبر، رئیس سابق دانشگاه تربیت مدرس است که 26 شهریور 1396 با حکم دکتر فرهاد رهبر در سمت معاون پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی منصوب شد، انتصابی که در هشت ماه اخیر موجب تحولات زیادی در زمینه فعالیت‌های پژوهشی دانشگاه آزاد بود است.

رنجبر استاد تمام رشته بیوفیزیک است و فوق‌لیسانس و دکتری را نیز در رشته‌های بیوشیمی و بیوفیزیک به ترتیب از دانشگاه‌های تهران و انستیتو فیزیک و تکنولوژی مسکو (انستیتو بیولوژی ملکولی انگلهارت-مسکو) با موفقیت پشت سر گذرانده است.

مهمترین اقداماتی که در حوزه پژوهش و فناوری در یکسال گذشته در دانشگاه آزاد رخ داده است، چیست؟

تغییرات چارت معاونت پژوهشی، نخستین تغییر این حوزه بود. در چارت اولیه 4 اداره کل موجود بود که دو اداره کل ادغام شدند و به یک اداره کل جدید کارآفرینی و تجاری سازی تبدیل شدند. ایجاد این اداره کل نشان می‌دهد که دانشگاه آزاد چه هدفی را در حوزه پژوهش دنبال می‌کند.

هدف ما این است که دانشگاه آزاد به عنوان الگوی یک دانشگاه تقاضامحور و تحول‌گرا باشد. یعنی اینکه این دانشگاه بایستی بتواند به سمت حل مساله پیش برود و بسیاری از مسائل و مشکلات کشور به کمک این دانشگاه حل شود. لذا دانشگاه بایستی از ریل آموزش محوری و کلاس محوری به سمت پژوهش و فناورمحوری و سودآوری و خلق ثروت تغییر مسیر دهد.

با توجه به این مسأله، برنامه پژوهشی دانشگاه تدوین شد. به عبارت دیگر برنامه سه تا 5 ساله تبیین گردید؛ با پیوست یک برنامه عملیاتی برای سال 97 که یک برنامه کوتاه مدت عملیاتی است.

نشستی با روسای شورای پژوهش و فناوری استان‌ها برگزار شد و با توجه به پتانسیل‌های هر استان و برنامه عملیاتی تدوین شده، با هر کدام از رؤسای محترم استان‌ها موافقت‌نامه عملیاتی امضا و به هر یک از استان‌ها برنامه و ماموریت‌های جداگانه ای محول شد.

در این برنامه‌ها دو موضوع برای ما اهمیت ویژه‌ای دارد، یکی اینکه واحدها بایستی در پژوهش‌های خود با توجه به توان و ظرفیت موجود در مرزهای دانش حرکت نمایند؛ با حفظ و ارتقای کیفیت تحقیقات که ارتقای رتبه هم در دستور کار جدی ماست. البته در ارتقای رتبه، غیر از ارتقای رتبه کلی دانشگاه، به دنبال ارتقای رتبه داخلی و بین‌المللی واحدهای دانشگاهی هم هستیم. اخیرا رتبه علمی دانشگاه به 111 رسیده است که در دو ماه گذشته 13 پله ارتقا پیدا کرده است. این خیلی خوب است ولی ما دنبال یک چیز دیگر هم هستیم که تک تک واحدها در رتبه‌بندی کشوری و بین‌المللی ارتقا جایگاه بیابند. حداقل بایستی واحدهای مختلف در استان‌ها با دانشگاه‌های دولتی هم‌ارز خودشان رقابت کنند.

همان‌گونه که گفتم، حرکت در مرزهای دانش هر واحد براساس توان و پتانسیلشان و با اجرای یک سری برنامه‌ها طراحی شده است؛ البته الزامات قانونی پیشرفت هم در نظر گرفته شده است و برای برداشتن موانع در حال تهیه بخشنامه‌های مکمل هستیم. اگر به عضو هیات علمی گفته می‌شود طرح پژوهشی بیاورد، مشخص می‌شود که برای این طرح چه مشوق‌هایی در نظر گرفته شده است. اگر استادی A میلیون تومان طرح بیاورد، چه درصدی از آن گرنت پژوهشی استاد می‌شود یا بابت کدام طرح می‌توانند پایه تشویقی بگیرند و مشوق‌های دیگر.

همچنین در برنامه عملیاتی سال 97 مشخص شده است که در تجاری سازی تا پایان سال بایستی چقدر درآمد کسب شود. در مراکز تحقیقاتی و آزمایشگاه‌ها چقدر باید درآمدزایی شود؟ این ها با توجه به توان و پتانسیل هر واحد تعیین شده است و به عنوان برنامه عملیاتی به دوستان داده شده است. بنابراین در حوزه پژوهش معلوم است تا پایان سال به کجا بایستی برسند و لذا از حواشی خودداری می‌شود. یعنی بایستی به متن برنامه بپردازند و تک تک سرفصل‌ها را عملیاتی کنند. سازمان مرکزی هم بایستی نظارت و ارزیابی خود را با تمام توان انجام دهد.

مثلا در استان تهران که بعنوان پایلوت هماهنگ کرده‌ایم، حدود 70 هزار موضوع پایان‌نامه‌های کارشناسی ارشد و دکتری در قالب نظام موضوعات معلوم شده است که با صنعت هم ارتباط خواهند داشت. هسته‌های علمی در حال تشکیل است و سعی شده است که موضوعات انتخابی در راستای حل مشکلات کشور باشند. در حوزه آب، انرژی، محیط زیست، امنیت غذایی و علوم و فناوری‌های همگرا و موارد دیگر نظام موضوعات مشخص شده است.

انشاءالله استان‌های دیگر هم همین روش را انجام خواهند داد. یا در خصوص افزایش تعداد مراکز رشد، واحدهای فناور، راه‌اندازی مراکز شتابدهی و نوآوری در قالب برنامه‌های علمی، برگزاری استارت‌آپ ویکند، برگزاری چالش‌های فناوری، راه‌اندازی آزمایشگاه‌های ملی و مراکز پژوهشی برتر (Center of Excellency) و موارد دیگر توافق شده است.

با توجه به گسترش کار پژوهش در دانشگاه آزاد اسلامی و همچنین با اتفاق ناگوار چند ماه قبل که چند استاد مرتکب تقلب علمی شده بودند چه برنامه‌ای دارید؟

کمیته اخلاق در پژوهش به تازگی راه‌اندازی شده است که با فعال شدن این کمیته هم آموزش‌های لازم داده خواهد شد و هم قطعاً با تخلفات برخورد می‌شود. البته درصدی از تخلفات در اثر اطلاعات کم عزیزان است یا مثلا از مصادیق مختلف سرقت علمی بعضا مطلع نیستند و این اتفاق می‌افتد.

همچنین در برنامه عملیاتی 97 برگزاری کارگاه‌های کمیته اخلاق پیش بینی شده است. در این کارگاه ها از اساتید محترم واحدها و استان‌ها استفاده می‌شود که بسیاری از آنها با تجربه هستند. در برخورد با تخلفات جدی هستیم و به هیچ عنوان نمی‌پذیریم که تقلب علمی صورت گیرد.

با توجه به گسترش پتنت در دانشگاه‌های جهان و حتی دانشگاه‌های داخلی، در حوزه ثبت پتنت چه برنامه‌ای دارید؟

در 36 سال گذشته دانشگاه آزاد اسلامی تنها دو پتنت را ثبت کرده است. در برنامه سال 97 پیش‌بینی کرده‌ایم که حدود 40 پتنت داشته باشیم در مقایسه با 36 سال گذشته خوب است. اما کافی نیست چرا که ظرفیت دانشگاه خیلی بیشتر از این است.

البته برای ثبت پتنت باید زیرساختها فراهم شود که یکسری برنامه‌های مشخص داریم. با توجه به بررسی‌هایی که در واحدهای مختلف شده است، ان شاءالله به عدد فوق خواهیم رسید. در بسیاری از واحدها اساتید ما دستاوردهایی دارند که قابلیت پتنت شدن را دارند.

اخیرا با آقای دکتر سرکار، دبیر محترم ستاد نانو ریاست جمهوری صحبت‌ کرده‌ایم و پیش‌بینی ایشان این بود خیلی بیشتر از این تعداد می‌توان محقق کرد. البته پتنت آیین‌نامه جداگانه‌ای خواهد داشت و مشوق‌های خاص خود را دارد. دانشگاه آزاد هزینه ثبت پتنت را قبول می‌کند چرا که بسیاری از اساتید در پرداخت این هزینه مشکل دارند. در ضمن در ایجاد دفاتر حقوق مالکیت معنوی برنامه معینی را داشته و پی‌گیری خواهیم کرد.

در حوزه دانش‌بنیان چه برنامه‌ای دارید و مراکز رشد در مدت اخیر چه کرده‌اند؟

در سال گذشته از 1100 محصول 160 محصول در هفته پژوهش آذر ماه به نمایش گذاشته شد. آنجا واقعاً فن‌بازار بود و شو نبود. بسیاری از این محصولات تجاری‌سازی شده بودند برخی از شرکت‌ها درآمدزایی داشتند.

حتی درآمدزایی بین‌المللی هم داشتند، اینها را باید تقویت کرد و در هفته پژوهش 97 حتما محصولات جدید خواهیم داشت و در این‌باره برنامه‌ریزی می‌شود. لازم به ذکر است که همانطوری که قبلاً بیان کردم در موافقت‌نامه امضاء شده با روسای استان‌ها، در تقویت و راه‌اندازی مراکز شتابدهی و نوآوری در قالب برنامه‌های علمی و افزایش مراکز رشد در قالب سراهای علم و فناوری برای افزایش تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان و برنامه‌های مفصلی که در پارک علم و فناوری و اداره کل کارآفرینی و تجاری‌سازی دیده شده است و موارد دیگر فعالیت‌های مناسبی انجام خواهد گرفت.

آیا باشگاه پژوهشگران جوان توانسته براساس برنامه‌ریزی معاونت پژوهشی به اهدافش برسد؟ چه تعداد نخبه از این طریق جذب شده‌اند؟

باشگاه هم با جدیت وارد شده است و تاکنون 14 هزار و 700 نفر در سامانه باشگاه ثبت نام کرده‌اند که مسئولین محترم باشگاه در حال شناسایی و تقسیم وظایف و بهره‌برداری از نخبگان با توجه به تقاضاهای آن عزیزان و توان و پتانسیل‌ آنها هستند. قطعاً با توجه به آئین‌نامه‌های موجود و مکمل مورد تأیید شورای هدایت، برخی برای ادامه تحصیل، برخی برای راه‌اندازی شرکت‌های دانش‌بنیان، برخی برای همکاری در طرح‌های پژوهشی و دیگر موارد حمایت خواهند شد.

همچنین دنبال فعال کردن باشگاه‌های برون مرزی هستیم. با واحد لبنان صحبت شده است، پتانسیل خوبی در لبنان وجود دارد، با واحد افغانستان هم صحبت شده است.

اخیراً 100 موضوع به عنوان چالش‌های کشور مطرح شده است برخی از دانشگاه‌ها در این زمینه فعال شده‌اند و قرار شده که علاوه بر اقدامات تحقیقاتی برنامه‌های آموزشی نظیر برنامه‌های بین رشته‌ای در این زمینه تعریف شود. آیا دانشگاه آزاد هم در این زمینه برنامه دارد؟

بله قطعاً برنامه داریم. دانشگاه آزاد در حوزه‌های آب، انرژی، محیط زیست و امنیت غذایی که جزو موضوعات مهم کشور است برنامه دارد. برای کار در این موضوعات به صورت پایلوت دانشگاه‌های استان تهران در نظر گرفته شده‌اند که مختصراً بیان کردم. در حوزه سلامت برنامه‌ریزی شده است و به بعضی از واحدها مثل قزوین مأموریت راه‌اندازی مرکز تحقیقات NBICS داده شده است که در راستای بهبود عملکرد انسانی می‌تواند پژوهش‌های نابی انجام شود و البته در راستای تجاری‌سازی هم می‌تواند کاملاً فعال شوند. همچنین مرکز تحقیقات بیابان زدایی و مقابله با ریزگردها در واحد اصفهان و مرکز تحقیقات مقابله با خشکسالی دریاچه ارومیه در واحد تبریز تأسیس و در خصوص حل مشکلات مرتبط با ریزگردها و جلوگیری از خشک شدن دریاچه ارومیه فعالیت دارند.