مدعیان امروزی روشنفکری، شبه روشنفکر هستند

به گزارش گروه رسانه های دیگر آنا، هشتمین نشست تخصصی چهل شاهد با موضوع بررسی 40 سال شعر انقلاب اسلامی و دفاع مقدس و با حضور اسماعیل امینی، آرش شفاعی و افشین اعلاء دوشنبه هفتم خرداد ماه در موزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس برگزار شد.

افشین علا در ابتدای این نشست به اینکه شعر انقلاب با آموزه های مردم ایران از فرهنگ غنی شان در آمیخته است، بیان کرد: مردم در برهه های مختلف تاریخ تلاش کرده‌اند به آرمان های انقلابی دست پیدا کنند از این رو شعر انقلاب در وقایع صدر اسلام، عاشورا، مظلومیت اهل بیت و فرهنگ مهدویت ریشه دارد و نمی توان آن را به چهار دهه و استقرار نظام جمهوری اسلامی محدود کرد.

وی ادامه داد: به عبارتی شعر انقلاب پدیده ای نبوده که در سال ۱۳۵۷ در یک قالب جدید و با نگاهی تازه و دایره واژگانی تازه شکل بگیرد برای مثال چیزی از جنس تحولی که نیما در شعر کلاسیک پدید آورد نبوده، چرا که شاعران انقلاب هم از شعر فارسی و هم از شعر نو وام گرفتند و شعرشان تفاوت ماهوی با ذات شعر نداشته است.

این نویسنده و شاعر در ادامه گفته های خود با اشاره به این‌که شعر انقلاب یک پدیده عجیب و غریب نیست گفت: کسی چون طاهره صفارزاده، شاعر انقلابی و پایبند به یک منظومه دینی است اما در کنار جمعی از شاعران روشنفکر زمان خود هم قرار می گیرد و شعرهای قدرتمند می‌سراید یا مهرداد اوستا که در قصیده سرایی از شاعران سرآمد معاصر و کاملا متکی به آموزه های استادان فن است اما نگاهی همسو با آرمان های امام راحل هم دارد.

وی افزود: بنابراین آنچه امروز اهمیت دارد این‌ است که باید دید شاعرانی که در مسیر شعر انقلاب باقی می مانند یا به آن می پیوندند تا چه اندازه می توانند خود را بالا بکشند و یا نهادهای فرهنگی چقدر می توانند از عهده وظایف خود برآیند.

آرش شفاعی: روایت های ما از شعر انقلاب در نوع نگاه ما موثر است

آرش شفاعی منتقد و روزنامه نگار از دیگر سخنران برنامه با اشاره به اینکه می توان به بررسی شعر انقلاب، جدای از تقسیم بندی های زمانی پرداخت گفت: هر چه زمان می گذرد تولیداتی که در این زمینه صورت گرفته بیشتر می‌شود و ما با پرسش‌هایی از این دست روبه‌رو هستیم که آیا می‌توان تفسیرهای مختلفی از شعر انقلاب داشت؟

وی با طرح این پرسش‌های نظیر اینکه انقلاب یعنی چه و شعر انقلابی چه معنا و مفهومی دارد و ادامه داشتن شعر انقلاب به چه معنی و منظور است؟ آیا اساسا باید چنین تقسیم بندی هایی به لحاظ مضمون وجود داشته باشد؟ تصریح کرد: ضمن این‌که بحث «همزمانی» و «در زمانی» هم مطرح است و ما مبتلا به چیزی به نام شعر انقلاب هستیم و روایت هایی که از این مساله وجود دارد در قضاوت ما تاثیر می گذارد تا آنجا که ممکن است قضاوت های در زمانی ما دچار تغییر و تحول شود.

اسماعیل امینی: شعر انقلاب طرفدار و منتقد جدی دارد

اسماعیل امینی هم به مشکلی که در ارتباط با شعر انقلاب وجود دارد اشاره و بیان کرد: مساله ای که ما با آن رو به رو هستیم این است که یک‌سری افراد، معتقد به شعر انقلاب و طرفدار سینه چاک آن هستند و یک گروه از افراد هم منکر این نوع شعر به شمار می روند در این میان جای یک مطالعه علمی و بدون حس حب و بغض خالی است.

او همچنین به طرح این پرسش پرداخت که آیا به شعر انقلاب می توان به چشم پاره ای اسناد تاریخی برای پی بردن به منظومه انقلاب نگاه کرد یا نه،

افشین علا : استکبارستیزی جزو ذات شعر انقلاب است

افشین اعلا در پاسخ گفت: منتقدان و متولیان فرهنگی ما ارزیابی برازنده و درخوری از شعر انقلاب نداشته و مصادیق بارز و ناب این نوع شعر را کشف نکرده‌اند. اگر امروز بعضی از پیشروان شعر انقلاب در روزگار ما کناره گرفته اند، صرفا به دلایل سیاسی نبوده بلکه عدم وجود نقد درست و تشخیص سره از ناسره، یکی از دلایل کناره گرفتن آنها به شمار می رود.

در ادامه علا با اشاره به این‌که امروز مدح بر شعر پیشی گرفته، بیان کرد:در شرایط فعلی فریاد مداحان بیش از شعر ناب انقلاب به گوش می رسد در حالی که نباید مدح بر شعر پیشی بگیرد زیرا این شعر است که باید به مدح رونق ببخشد. امروز مدح بر منابر ما هم سایه افکنده؛ تا آنجا که یک روز مردم می‌گفتند می خواهیم پای منبر فلان عالم برویم حالا می‌گویند فلان شخص، فلان جا مداحی می‌کند.

به گفته این شاعر و نویسنده، نمی توان به یک شاعر مبارز انقلابی که با وجدان و اعتقاد خود به نهضت امام راحل پیوسته خط مشی داد. او افزود: ما اعتراض و عدالت طلبی را از انقلاب یاد گرفته ایم و این شعر نباید دستخوش مسائل سیاسی قرار بگیرد و زمانی همه این ویژگی‌ها آشکارتر می‌شود که نقد و آسیب شناسی درستی در ارتباط با این شعر وجود داشته باشد.

افشین علا استکبارستیزی را جزو ذات شعر انقلاب دانست و افزود: ما شاعران انقلابی از شبه روشنفکران خجالت نمی کشیم چون روشنفکری در ایران با برگشت به فرهنگ خودی و غرب ستیزی مترادف بوده و بسیاری از کسانی که امروز، ادعای روشنفکری می‌کنند، شبه روشنفکر هستند. وگرنه کسی چون سیمین بهبهانی، بعد از فوت قیصر امین‌پور در تجلیل او نوشت در حالی‌که همان زمان، بسیاری از گرایش ها ناخوشنودی خود را از تجلیلی که از قیصر به عمل آمده بود، اعلام کردند در صورتی که تجلیل از قیصر یک حرکت خودجوش مردمی بود.

آرش شفاعی هم به لزوم نقد آگاهانه شعر انقلاب تاکید و بیان کرد: ما به یک پژوهشگر آگاه احتیاج داریم که به ما نشان دهد شعرهایی که دیده و شنیده نشده بر اشعاری که در بوق و کرنا کرده اند برتری دارد اما مشکل همیشه ما این بوده که ابتدا یک کرسی علمی پدید می آوریم سپس دنبال محتوا برای آن می گردیم و در پی رسیدن به این محتوا، مبلغی را به چند نفر پرداخت می کنیم و از آنها می خواهیم در ارتباط با موضوع مورد نظر به پژوهش بپردازند در حالی که کار تحقیقی متفاوت با گزارش کار است.

علا هم در ادامه گفته های شفاعی مطرح کرد: ای کاش یک جایی این بی مهری های آشکار در حق شعر انقلاب دیده شود. کسی نباید به خود این حق را بدهند که حقیقت شعر انقلاب را نبینند.

شفاعی همچنین به تناقضی که گاه در شاعران به چشم می‌خورد اشاره و آن را طبیعی و بازتاب حالات مختلف روحی آنان دانست و افزود: جان شاعر ناآرام است مشکل این است که اهل فکر و منطق در برخورد با شاعران این ناآرامی را به تناقض گویی نسبت داده اند و درک نکرده اند که شاعر انقلاب هم می تواند با دیدن بی عدالتی بر سر انقلاب فریاد بکشد و این به معنای رفتار متناقض نیست.

در ادامه این نشست افشین علا جشنواره ای شدن را یکی از آفات شعر معاصر برشمرد و گفت: شعر در دهه اخیر تحت تاثیر مناسبت های زمانی قرار گرفته، بگذریم از اینکه مسئولان فرهنگی حتی در مسائل مالی هم با شاعران انقلاب به گونه ای رفتار نکردند که در شان شان باشد اما سلیقه شاعران و به ویژه نسل جوان را تنزل داده اند. ما نمی خواهیم این جشنواره ها برچیده شوند اما دلمان می خواهد نگاه مسئولان و همچنین شاعران به جشنواره ها تغییر پیدا کند.

این شاعر و نویسنده به اینکه نمی توان بعد علمی و عقلانی را در شعر انقلاب و همچنین در شعر آیینی نادیده گرفت، اشاره و بیان کرد: ما خطبه فدکیه را داریم که حاصل نگاه ژرف و عمیق حضرت فاطمه(س) به مسائل است اما هیچ کس از این خطبه سخن نمی گوید همه پهلوی شکسته دختر رسول الله را نماد مظلومیت قرار داده و از آن سخن می گویند چرا که همواره بعد عاطفی بر بعد علمی، عقلی و حماسی غالب بوده است. امروز شرایط تغییر کرده ما باید به مسائل ارزشی و دینی خود از بعد عقلانی هم توجه کنیم.

منبع: معاونت فرهنگی و هنری موزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس