برجام درگیر و دار جنگ تجاری اروپا و آمریکا

به گزارش گروه رسانه های دیگر آناف سید نعمت الله عبدالرحیم زاده در یادداشتی نوشت: سسیلیا مالمستروم، کمیسر تجارت و بازرگانی اتحادیه اروپا، روز دوشنبه 30 آوریل گفت که اگر آمریکا اتحادیه اروپا را به صورت دائمی و بدون قید و شرط از تعرفه‌های گمرکی بر فولاد و آلومینیوم معاف نکند، اتحادیه اروپا در مقام تلافی بر خواهد آمد. کمیسیون اتحادیه اروپا در این زمینه فهرستی از کالاهای آمریکایی را اعلام کرد تا در یک جنگ تجاری با آمریکا مشمول تعرفه بشوند و در این فهرست، کالاهایی از آهن و فولاد تا شلوار جین و موتورسیکلت‌های هارلی دیویدسون دیده می‌شوند. پیش از این هم افرادی مثل دونالد تاسک، رییس شورای اتحادیه اروپا، و ژان کلود یونکر، رییس کمیسیون اروپا، مکرر ترامپ را تهدیده کرده بودند که در برابر او «دست به سینه» نمی‌ایستند تا صنعت اروپا با اقدام‌های او صدمه ببیند و عاقبت هم تهدید آنها تاثیر خود را گذاشت. ترامپ در اول ماه مه از افزایش تعرفه گمرکی بر واردات اروپایی فولاد و آلومینیوم به آمریکا خودداری کرد و تصمیم در این مورد را به یک ماه بعد موکول کرد. حالا که آمریکا و چین جنگ تعرفه‌ای خود را معلق کرده‌اند، مسئله این خواهد بود که تصمیم ترامپ در اول ماه ژوئن چه خواهد بود و چه معامله‌ای با اتحادیه اروپا خواهد کرد به خصوص این که بعد خروجش از برجام، اتحادیه اروپا در ظاهر امر دفاع از برجام را پیش کشیده و از قوانین مقابله به مثل می‌گوید.

جنگ تعرفه‌ای

ترامپ جنگ تعرفه‌ای خود را از ماه ژانویه امسال و با وضع 20 درصد تعرفه گمرکی بر ماشین‌های لباس‌شویی وارداتی و 30 درصدی بر پنل‌های خورشیدی وارداتی وضع کرد. این نخستین قدمی بود که او برای تحقق شعارهای تبلیغاتی خود در زمان انتخابات ریاست جمهوری برداشت. او در آن زمان مدام به سیاست‌های اقتصادی دولت‌های قبل خرده می‌گرفت که با توافق‌هایی نظیر توافق تجارت آزاد آمریکای شمالی موسوم به نفتا، NAFTA، به صنعت و کار کارگران آمریکایی ضربه زده و افزایش تعرفه گمرکی را مهم‌ترین عامل برای جبران صدمات قبل و احیای کار و کسب داخلی می‌دانست. در اوایل نوامبر 2016 و چند روزی قبل از شروع انتخابات ریاست جمهوری بود که او طرح تغییر پویایی اقتصاد آمریکا در مقابل چین را مطرح کرد که هر چند در آن طرح رقمی برای افزایش تعرفه گمرکی مشخص نکرد اما با وعده افزایش تعرفه، شعار احیای زیرساخت اقتصادی آمریکا و زمینه فعالیت بیشتر کارگران آمریکایی را می‌داد. [1]او در ژانویه امسال نخستین قدم را در این زمینه برداشت و به نظر می‌رسد که با این کار به داد دو شرکت آمریکایی در زمینه تولید پنل‌های خورشیدی به نام‌های سونیوا و سولار ورلد رسید که همواره از کالاهای ارزان وارداتی از آسیا شکایت می‌کردند هر چند که عمده مالکیت سونیوا در دست چینی‌ها است و سولار ورلد هم در دست یک شرکت آلمانی. این اقدام ترامپ بدون انتقاد داخلی نبود چنان که برخی معتقد بودند با افزایش تعرفه، قطعات پنل‌های خورشیدی وارداتی گران‌تر شده و نتیجه این گرانی ضربه زدن به صنعت داخلی است و حتی ابیگایل رس هوپر، رییس انجمن صنایع انرژی خورشیدی، معتقد بود که افزایش تعرفه منجر به از دست رفتن 23 هزار فرصت شغلی در سال شده جدای از دست دادن میلیاردها دلار سرمایه‌گذاری در این صنعت.[2]ترامپ بی‌توجه به این دست انتقادها کار خود را ادامه داد تا گام اصلی را بر دارد که عبارت باشد از سرشاخ شدن با دومین اقتصاد بزرگ دنیا.

تعرفه فولاد و آلومینیوم

ترامپ در اول ماه مارس اعلام کرد که قصد افزایش تعرفه گمرکی 25 درصدی بر واردات فولاد و 10 درصدی بر واردات آلومینیوم دارد و روز بعد هم با انتشار یک پیام توئیتری مدعی شد که «جنگ‌های تجاری خوب هستند و برای بردن آسان.» او با این پیام توئیتری نشان داد که با افزایش تعرفه بر واردات فولاد و آلومینیوم به استقبال یک جنگ تجاری تمام عیار می‌رود. او در ابتدا و به طور موقت کانادا و مکزیک را مستثنی کرد تا تکلیف مذاکرات با این دو کشور بر سر نفتا را معلوم بکند و بعد هم کاخ سفید با انتشار بیانیه‌ای اتحادیه اروپا، آفریقای جنوبی، برزیل و آرژانتین را از افزایش تعرفه تا اول ماه مه مستثنی کرد. با این وجود، چین هم‌چنان در ردیف نخست از هدف افزایش تعرفه‌ها باقی ماند تا آمریکا درگیر یک جنگ تعرفه‌ای با این کشور بشود. هر چند که جنگ تعرفه‌ای ترامپ از سوی بزرگ‌ترین اتحادیه کارگری آمریکا، AFL-CIO، و افرادی مثل شرود براون، سناتور دموکرات از ایالت اوهایو، مورد ستایش قرار گرفته اما بسیاری نیز این جنگ او را بر ضد اقتصاد آمریکا می‌دانند. پل رایان و میچل میج مکانل از جمله چهر‌های شناخته شده جمهوری‌خواهی هستند که نگرانی خود را در این زمینه مخفی نکرده‌اند و از ترامپ خواسته‌اند با دقت بیشتری سیاست خود را دنبال کند تا مانع ضررهای ناخواسته و جانبی شود. نانسی پلوسی، رهبر اقلیت دموکرات‌ها در مجلس نمایندگان، هم سیاست تعرفه‌ای ترامپ را به شدت مورد انتقاد قرار داده و آن را «آشوبی» نامیده که باعث افزایش خسارت‌های جانبی به کارگران، مصرف‌ کنندگان آمریکایی و متحدان این کشور می‌شود. در واقع، ترامپ با جنگ تجاری خود تجربه‌ای را تکرار می‌کند که آمریکا در زمان ریاست جمهوری جورج بوش داشت و دوگ پالمر در تارنمای پولیتیکو با بازخوانی آن دوران عقب‌نشینی بوش از تعرفه‌های سنگین بر فولاد را یادآوری کرده و می‌نویسد:‌ «تاریخ نشان می‌دهد که ترامپ هم مایوس خواهد شد. تعرفه‌های بوش روشن ساخت که تلاش‌ها برای کمک به یک صنعت با وضع محدودیت‌های تجاری چگونه صنایع دیگر را به خشم می‌آورد و شرکای تجاری قدیمی را مجبور به عمل متقابل به مثل می‌کند.» او در این بازخوانی به سخنان لامر الکساندر، سناتور جمهوری‌خواه از ایالت تنسی، استناد می‌کند. الکساندر در یک مصاحبه تلویزیونی از تولید کنندگان قطعات خودرویی گفت که تحت تاثیر تعرفه‌های بوش مجبور شدند صنعت خود را از آمریکا خارج کنند چون فولاد گران به صنعت آنها ضرر می‌زد.[3]

جنگ تعرفه‌ای و برجام

واقعیت این است که جنگ تعرفه‌ای ترامپ دست کم تا اینجای کار بیشتر از واقعیت یک تبلیغات تند و تیز برای رسیدن به منافع تجاری بوده است. ترامپ در 22 مارس فرمان افزایش تعرفه بر کالاهای وارداتی چینی به آمریکا را صادر کرد و چیزی نگذشت که وزرات بازرگانی چین در دوم آوریل وضع تعرفه‌های جدید گمرکی بر حدود 128 کالای وارداتی آمریکایی را اعلام کرد. این شروع جنگ تعرفه‌ای تمام عیار بین دو کشور بود که حالا و کمتر از دو ماه استیون منوچین، وزیر خزانه‌داری آمریکا، در مصاحبه‌ با شبکه تلویزیونی فاکس‌نیوز توقف جنگ تجاری بین دو کشور را اعلام می‌کند و این که دو طرف به توافقی بر سر یک چارچوب تجاری وسیع رسیده‌اند. گفته می‌شود که طرف چینی حاضر شده برای کاهش کسری تجاری آمریکا خرید کالاهای آمریکایی در زمینه‌های انرژی و کشاورزی را افزایش بدهد اما جزییات مربوط به این مورد بیان نشده چنان که جزییات اصل چارچوب تجاری هم ذکر نشده است. به عبارت دیگر، آمریکا بعد از شاخ و شانه کشیدن در مقابل چین حاضر شده تا با نوعی مصالحه از یک جنگ تجاری با این کشور پا پس بکشد و هم‌چنان که تای هویی، متخصص حوزه پاسفیک-آسیا در بنیاد آمریکایی مورگان، گفته: «تاریخ نشان داده که ایالات متحده می‌تواند روابط خود را با چین در زمینه‌های تجاری بازسازی کند وقتی که چین را برای انجام تعهداتش ثابت قدم ببیند. به علاوه، واشنگتن در سه ماه اخیر نگرانی‌های بیشتری از دست‌آوردهای چین در عرصه تکنولوژی و تهدیدهایش به عنوان رقیب چه به لحاظ تجاری و چه به لحاظ استراتژیک داشته است.»[4]

ترامپ به این ترتیب و در مقابل یک بده و بستان جنگ تعرفه‌ای با چین را به پایان رسانده و حالا باید دید او با اروپایی‌ها چه می‌کند. می‌توان گفت که او در برابر اروپایی‌ها مدل معامله با چین را دنبال می‌کند به این معنا که حاضر است جنگ تعرفه‌ای را متوقف کند، اگر اتحادیه اروپا حاضر به افزایش خرید کالاهای آمریکایی باشد تا کسری تجاری آمریکا کاهش بیابد. نکته قابل توجه وضعیت برجام در این معامله است و این که آیا برجام کارت اروپایی در این معامله نخواهد بود تا در قبال آن از آمریکایی‌ها امتیاز بگیرد؟ به نظر می‌رسد که اتحادیه اروپا تا اینجای کار ژست دفاع از برجام به خود گرفته و حتی از ساز و کارهایی مثل احیای قانون انسداد مصوب 1996 و برخی اقدامات حقوقی دیگر می‌گوید اما آیا مسئله با این نوع اقدامات تمام می‌شود؟ کریشنادف کالامور در تارنمای آتلانتیک سرانجام برجام را فراتر از ایران می‌بیند و آن را در چارچوب نحوه تعامل اتحادیه اروپا با متحد فراآتلانتیک قرار می‌دهد که به طور مشخص آمریکا باشد. او در این چارچوب مسائل عمده اتحادیه اروپا با ترامپ را برمی‌شمرد که عبارتند از توافق آب و هوایی پاریس، تعرفه‌ فولاد و آلومینیوم و مخارج ناتو و به نظر وی، برجام می‌تواند این تصور اروپایی را تقویت کند که در برخی موارد به منافع خود توجه کند.[5]اصل این دیدگاه کالامور قابل توجه است که برجام نه تنها در قد و قواره خودش بلکه در کل مناسبات فعلی اتحادیه اروپا با ترامپ دیده شود که در این صورت، برجام یا انگیزه اروپایی برای ایستادگی در مقابل ترامپ را تقویت می‌کند یا مبدل به وجه‌المصالحه‌ای می‌شود تا اروپا سر موضوعاتی مثل تعرفه فولاد و آلومینیوم از ترامپ امتیاز بگیرد. روشن است که اروپایی‌ها برجام را با معیارهای اقتصادی یا همان سود و ضرر و مقایسه بازار 400 میلیارد دلاری ایران با بازار 18 تریلیون دلاری آمریکا می‌سنجند و همین معیارها هم هستند که این احتمال را پیش می‌آورد که آنها برجام را وجه‌المصالحه با آمریکا بکنند تا ضمن ژست دفاع از برجام، سودی از معامله با ترامپ در زمینه جنگ تعرفه‌ای ببرند.

پی نوشت:

[1] - https://www.nytimes.com/politics/first-draft/2016/01/07/donald-trump-says-he-favors-big-tariffs-on-chinese-exports/

[2] - https://www.seia.org/news/presidents-decision-solar-tariffs-loss-america

[3] - https://www.politico.com/story/2018/03/07/steel-tariffs-trump-bush-391426

[4] - https://www.theguardian.com/us-news/2018/may/20/us-and-china-put-trade-war-on-hold

[5] - https://www.theatlantic.com/international/archive/2018/05/iran-deal-us-europe/560354/

منبع: فارس