چه کنیم دعایمان مستجاب شود؟

به گزارش گروه رسانه‌های دیگر خبرگزاری آنا، در نخستین بخش از مطلب حاضر، دو مبحث «جایگاه و اهمیت دعا» و «کیفیت دعا» از دیدگاه آیت‌الله بهجت و روایات معصومان(ع) مورد بررسی قرار گرفت. در بخش دوم و پایانی به موضوع «استجابت دعا» می‌پردازیم.
***
باب سوم: اجابت و استجابت

مطلب اول: وعده اجابت

خداوند متعال بنا به رحمت بی‌اندازه‌اش، به بندگان خود وعده داده است تا خواسته‌های آنها را برآورده سازد. در قرآن کریم آمده است: «ادْعُونی‏ أَسْتَجِبْ لَکُم‏؛ بخوانید مرا تا اجابت کنم شما را»(1) و نیز «و إِذا سَأَلَکَ عِبادی عَنِّی فَإِنِّی قَریبٌ أُجیبُ دَعْوَه‌ًَْ الدَّاعِ إِذا دَعانِ‏؛ و آن هنگام که بندگانم از تو دربارۀ من پرسیدند؛ پس[بدانند] من نزدیکم! اجابت می‌کنم خواستۀ‌ درخواست‌کنندگان را آن هنگام که مرا بخوانند».(2)
حضرت رسول اکرم(ص) در این‌باره می‌فرمایند: «مَا کَانَ اللَه لِیَفْتَحَ بَابَ الدُّعَاءِ وَ یُغْلِقَ بَابَ الْإِجَابَه‌ًْ لِأَنَّهُ یَقُولُ ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُم؛ چنین نیست که خداوند متعال باب دعا را باز کند و باب اجابت را ببندد؛ چراکه فرموده است بخوانید مرا تا اجابت کنم شما را».(3)
امام صادق(ع) نیز می‌فرمایند: «الدُّعَاءُ کَهْفُ الْإِجَابه‌ًِْ، کَمَا أَنَّ السَّحَابَ کَهْفُ الْمَطَرِ؛ دعا جایگاه اجابت است؛ همان‌گونه که ابر جایگاه باران است».(4)
در دعایی از معصومان(ع)آمده است: «إِلَهِی مَا دَعَاکَ مَنْ لَمْ تُجِبْهُ، لِأَنَّکَ قُلْتَ ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ، وَ أَنْتَ لَا تُخْلِفُ الْمِیعادَ؛ خدایا آنکه را اجابت نکردی [در حقیقت] تو را نخوانده است؛ چراکه تو خود فرمودی: بخوانید مرا تا اجابت کنم شما را و همانا تو خلف وعده نمی‌کنی».(5)

مطلب دوم: معنای اجابت

نکتۀ مهمی که باید به آن توجه داشت، معنای اجابت و برآورده شدن دعاست. در عرف مردم، زمانی گفته می‌شود «خواسته‌ای برآورده شده است» که آنچه را از کسی خواسته‌اند به او بدهد؛ اما در فرهنگ قرآنی و روایی شیعه، استجابت دارای معنایی گسترده‌تر است. اجابت دعا که در آیات و روایات به آن اشاره شده، بدین معنا نیست که همیشه همان چیزی که عبد از خدا خواسته، همان را نصیب او کنند.
آنچه در روایات معصومان(ع)«استجابت» معرفی شده عبارت است از:
از رسول خدا(ص) روایت شده است: «مَا مِنْ مُؤمِنٍ یَدْعُو بِدَعْوَه‌ًْ إلّا استُجِیبَ لَهُ، [فَإنْ لَم یُعْطَهَا فِی الدُنْیَا أُعطِیهَا فِی الآخِرَه‌ًْ]؛ نیست مؤمنی که درخواستی از خداوند متعال داشته باشد، جز اینکه اجابت می‌شود، پس اگر خواسته‌اش در دنیا به او داده نشود، در آخرت به او داده می‌شود».(6)
همچنین از پیامبر اکرم(ص) منقول است که: «مَا مِنْ‏ مُؤْمِنٍ یَدْعُو اللَهَ إِلَّا اسْتَجَابَ لَهُ، فَإِمَّا أَنْ یُعَجِّلَ لَهُ فِی الدُّنْیَا، أَوْ یُؤَجِّلَ لَهُ فِی الآخِرَه‌ًْ، وَ إِمَّا أَنْ یُکَفِّرَ عَنْهُ مِنْ ذُنُوبِهِ بِقَدْرِ مَا دَعَا، مَا لَمْ یَدْعُ بِمَأْثَمٍ؛ هیچ مؤمنى خدا را نمى‏خواند، مگر آنکه به یکى از این وجوه اجابت مى‏شود: یا در دنیا بزودى حاجتش را خواهد گرفت؛ یا در آخرت به او خواهد رسید؛ یا به مقدارى که دعا کرده، از گناهانش پرده‌پوشى خواهد شد، به‌شرط آنکه براى گناه دعا نکرده باشد.»(7)
امام زین‌العابدین(ع) می‌فرماید: «الْمُؤْمِنُ مِنْ دُعَائِهِ عَلَى ثَلَاثٍ إِمَّا أَنْ یُدَّخَرَ لَهُ وَ إِمَّا أَنْ یُعَجَّلَ لَهُ وَ إِمَّا أَنْ یُدْفَعَ عَنْهُ بَلَاءٌ یُرِیدُ أَنْ یُصِیبَهُ؛ مؤمن دعایش یکی از این سه اثر را دارد: یا برایش ذخیره می‌گردد [تا در آخرت از آن بهره‏مند شود] یا در همین دنیا مستجاب می‌شود یا بلایى که مى‏خواهد به او برسد را دفع می‌کند».(8)
همچنین در روایتی از امام رضا(ع)آمده است: «إِنَّ اللَّهَ یُؤَخِّرُ إِجَابَهًْ الْمُؤْمِنِ شَوْقًا إِلَى دُعَائِهِ وَ یَقُولُ صَوْتٌ أُحِبُّ أَنْ أَسْمَعَهُ‏؛ خداوند متعال اجابت دعای مؤمن را به تأخیر می‌اندازد؛ چراکه به دعای مؤمن شوق دارد و می‌گوید: [این] صدایی است که دوست دارم بشنوم».(9)
از آیت‌الله بهجت پرسیده شد: آیا معنای آیۀ شریفۀ «ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکمْ؛ مرا بخوانید تا شما را اجابت کنم» این نیست که عین آنچه خواسته شده مستجاب شود؟
ایشان در پاسخ فرمودند: «آیا اگر دعاکننده، مثلاً یک لیره بخواهد و به او صد لیره بدهند، نمی‌گیرد!».
همچنین در جای دیگر می‌فرمایند: «شرط استجابت دعا ترک معصیت است:«أَوْفُوا بِعَهْدی أُوفِ بِعَهْدِکُم»، «فَاذْکُرُونی‏ أَذْکُرْکُمْ»، «ادْعُونی‏ أَسْتَجِبْ لَکُمْ» گاهی مصلحت در غیر تعجیل است و گاهی مصلحت در تبدیل به احسن است؛ داعی خیال می‌کند مستجاب نشده است و اهل یقین می‌فهمند».

مطلب سوم: شرایط تأثیر و استجابت دعا

گرچه خداوند متعال به بندگان خود وعده داده که خواسته‌های آنها را اجابت کند، ولی با توجه به آیات و روایات، تحقق این وعده، بسته به شرایطی است. از آیت‌الله بهجت پرسیده شد: چرا این همه دعا می‌کنیم و مستجاب نمی‌شود؟! ایشان در پاسخ فرمودند: «زیرا استجابت دعا شرطش توبه است؛ لذا ملائکه می‌گویند: این مشروط (دعا) را با شرطش (توبه) چرا به‌جا نمی‌آورید تا مستجاب شود؟!».
ازاین‌رو به بیان برخی از شرایط استجابت دعا از منظر روایات اهل‌بیت(ع) و نیز آیت‌الله بهجت می‌پردازیم:
درخواست واقعی و اخلاص
شرط اساسی اجابت دعا که تمام شرایط به‌نحوی در آن می‌گنجد «درخواست واقعى از خدا» است. ازاین‌رو، در دعایی از معصومان(ع) می‌خوانیم: «إِلَهِی مَا دَعَاکَ مَنْ لَمْ تُجِبْهُ، لِأَنَّکَ قُلْتَ ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ؛ خدایا آن که را اجابت نکردی [در حقیقت] تو را نخوانده است؛ چراکه تو خود فرمودی: بخوانید مرا تا اجابت کنم شمارا».(10)
اما بنا به بعضی از آموزه‌های دینی، اخلاص کامل حاصل نمی‌شود، مگر آنکه انسان امید به غیر خدا نداشته باشد. چنانکه از امام صادق(ع)نقل شده: «خداى تبارک ‌و تعالى می‌فرماید: به عزت و جلال و بزرگوارى و رفعتم بر عرشم سوگند، که آرزوى هر کس را که به غیر من امید بندد، به نومیدى قطع می‌کنم و نزد مردم بر او جامۀ خوارى می‌پوشانم و او را از تقرب خود می‌رانم و از فضلم دور می‌کنم».(11)
خداوند متعال می‌فرماید: «لَبَّیْکَ عَبْدِی سَلْنِی أُعْطِکَ، وَ تَوَکَّلْ عَلَیَّ أَکْفِکَ‏؛ از من درخواست کن تا به تو بدهم، بر من توکل کن تا کفایتت کنم».(12) عمده شرایط اجابت، همین درخواست واقعی و با اخلاص است و شروط دیگری که در روایات آمده، درحقیقت برای تثبیت و تقویت همان شرط اصلی است.
توسل و صلوات
شرط دیگری که از مهمترین راه‌های اجابت دعاست، توسل به وجود شریف رسول اکرم(ص) و اهل‌بیت(ع) ، بویژه حضرت ولی‌عصر(عج)است. این مسئله بارها مورد اشاره آیت‌الله بهجت بوده و در آداب دعا کردن مورد تأکید قرار گرفته است. آیت‌الله بهجت می‌فرماید:
ذکر، اکبر از جمیعِ ماسوى است
گرچه شرطش شد ولاء، مثل دعا است
«مَنْ أَرادَ اللهَ فَلْیَبْدَأْ بِهِمْ»(13)
اى خوش آن شیعه که باشد مُفْتَهِم
در نهج‌البلاغه آمده است: «إِذَا کَانَتْ لَکَ إِلَى الله سُبْحَانَهُ حَاجَه‌ًْ فَابْدَأْ بِمَسْأَلَه‌ًْ الصَّلَاه‌ًْ عَلَى رَسُولِهِ، ثُمَّ سَلْ حَاجَتَکَ، فَإِنَّ اللَّهَ أَکْرَمُ مِنْ أَنْ یُسْأَلَ حَاجَتَیْنِ فَیَقْضِیَ إِحْدَاهُمَا وَ یَمْنَعَ الْأُخْرَى‏؛ هرگاه حاجتى به درگاه خداوند داشتى، با صلوات و درود بر پیامبر اکرم آغاز کن و سپس حاجتت را بخواه؛ زیرا خداوند کریم‏تر از آن است که دو حاجت از او درخواست شود و یکى را اجابت و دیگرى را رد کند».‏(14)
از امام صادق(ع)رسیده است: «لَا یَزَالُ الدُّعَاءُ مَحْجُوبًا حَتَّى یُصَلَّى عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّد؛ پیوسته دعا [از استجابت] محجوب است تا اینکه بر محمد و آل محمد صلوات فرستاده شود».(15) و نیز از ایشان منقول است: «مَنْ دَعَا وَ لَمْ یَذْکُرِ النَّبِیَّ رَفْرَفَ الدُّعَاءُ عَلَى رَأْسِهِ، فَإِذَا ذَکَرَ النَّبِیَّ رُفِعَ الدُّعَاء؛ هر که دعا کند و نام پیامبر را نبرد آن دعا بالای سرش قرار گیرد و چون نام پیامبررا ببرد، دعا بالا رود».(16)
آیت‌الله بهجت دربارۀ توسل به حضرت مهدی(ع) در دعا می‌فرمایند:
کار عالَم، بسط و قبض و مَنْع و بذل
در یدِ صاحب زمان امرى است سهل
راه ربطت با امام متقین
در درود(17) و در دعاهایت ببین
زین سبب باشد رجوع اولیاء
دستگیران در توسّل یا دعاء

پاکی غذا و درآمد

رسول خدا(ص)در پاسخ کسی که عرض کرد: دوست دارم دعایم مستجاب شود، فرمود: «طَهِّرْ مَأْکَلَکَ وَ لَا تُدْخِلْ بَطْنَکَ الْحَرَام؛ خوراکت را [از حرام] پاکیزه کن ‏و در شکمت حرام داخل نکن».(18)
نیز آن حضرت می‌فرماید: «أَطِبْ کَسْبَکَ تُسْتَجَبْ دَعْوَتُکَ، فَإِنَّ الرَّجُلَ یَرْفَعُ اللُّقْمَه‌ًْ إِلَى فِیهِ فَمَا تُسْتَجَابُ لَهُ دَعْوَه‌ًْ أَرْبَعِینَ یَوْمًا؛ کسب خود را پاک [و حلال] بدار، که دعایت مستجاب شود، چرا که مرد گاهى لقمه [حرامی] را به دهان می‌نهد و تا چهل روز دعایش مستجاب نمى‏شود».(19)

حضور قلب

رسول خدا(ص)فرمود: «الدُّعَاءُ مَعَ حُضُورِ الْقَلْبِ لَا یُرَدُّ؛ دعا همراه با حضور قلب رد نمی‌شود».(20)
از امام صادق(ع)منقول است: «إِنَّ اللهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَا یَسْتَجِیبُ دُعَاءً بِظَهْرِ قَلْبٍ سَاهٍ، فَإِذَا دَعَوْتَ فَأَقْبِلْ بِقَلْبِکَ ثُمَّ اسْتَیْقِنْ بِالْإِجَابَةِ؛ خداى عزوجل دعایى را که برخاسته از دل غافل باشد، اجابت نمی‌کند؛ پس هرگاه دعا کردى با دل خود توجه کن و یقین داشته باش که اجابت می‌شود».(21)

مطلب چهارم: مکان‌‌ها و زمان‌های اجابت دعا

زمان‌ها، مکان‌ها و اشیاء از آن جهت که تنها زمان و یا مکان هستند با یکدیگر هیچ تفاوتی نداشته و هیچ‌یک بر دیگری برتری ندارند، اما همان‌‌طور که در امور مادی اثرات و خصوصیات متفاوتی از اشیای گوناگون مشاهده می‌شود در امور معنوی نیز این تفاوت اثر‌ها و خصوصیات وجود دارد. از روایات معصومان(ع) فهمیده می‌شود که خداوند متعال بعضی از زمان‌ها و مکان‌ها را بر بعضی دیگر برتری داده است. در میان این روایات مکان‌ها، زمان‌ها و حالت‌هایی معرفی شده‌اند که امید بیشتری به اجابت دعا در آنها وجود دارد؛ مانند:
پس‌ از نماز
امام صادق(ع) فرمود: «إِنَّ اللهَ فَرَضَ عَلَیْکُمُ الصَّلَوَاتِ الْخَمْسَ فِی أَفْضَلِ السَّاعَاتِ، فَعَلَیْکُمْ بِالدُّعَاءِ فِی أَدْبَارِ الصَّلَوَاتِ؛ خداوند نماز‌های پنج‌گانه را در برترین ساعت‌ها بر شما واجب کرد، پس بر شما باد دعا کردن پس از به‌جا آوردن این نمازها».(22)
همچنین پیامبر اکرم(ص) فرمودند: «مَنْ صَلَّى فَرِیضَه‌ًْ فَلَهُ عِنْدَ اللهِ دَعْوَه‌ًْ مُسْتَجَابه‌ًْ؛ هر که نماز واجبی به‌جا آورد، نزد خداوند متعال دعای مستجابی دارد».(23)
هنگام اذان
از امام صادق(ع) به نقل از پدرانش از امام علی(ع) روایت شده است: «اغْتَنِمُوا الدُّعَاءَ عِنْدَ خَمْسَه‌ًْ مَوَاطِنَ عِنْدَ قِرَاءَه‌ًِْ الْقُرْآنِ وَ عِنْدَ الْأَذَانِ... فَإِنَّهَا لَیْسَ لَهَا حِجَابٌ دُونَ الْعَرْش‏؛ دعا را در پنج موطن غنیمت شمارید: هنگام قرائت قرآن، هنگام اذان... در این هنگام دعا به غیر از عرش حجابی ندارد».(24)
پیامبر اکرم(ص) فرمود:«الدُّعَاءُ بَیْنَ الْأَذَانِ وَ الْإِقَامَه‌ًْ لَا یُرَدُّ؛ دعا در فاصلۀ بین اذان و اقامه رد نمی‌شود».(25)
هنگام ظهر
از امام باقر(ع)نقل شده است: «کَانَ أَبِی إِذَا کَانَتْ لَهُ إِلَى اللَّهِ حَاجَه‌ًْ طَلَبَهَا فِی هَذِهِ السَّاعَه‌ًْ، یَعْنِی زَوَالَ الشَّمْسِ؛ پدرم هر زمان به درگاه خداوند حاجتى داشت در این ساعت آن را می‌خواست؛ یعنى هنگام زوال خورشید».(26)
از امام صادق(ع)روایت شده است: «الْوَقْتُ الَّذِی لَا یُرَدُّ فِیهِ الدُّعَاءُ هُوَ مَا بَیْنَ وَقْتِکُمْ فِی الظُّهْرِ إِلَى وَقْتِکُمْ فِی الْعَصْر؛ آن زمانی که در آن دعا رد نمی‌شود، زمان بین ظهر و عصر است».(27)
هنگام فجر
از امام صادق(ع) نقل شده است: «یُسْتَجَابُ الدُّعَاءُ فِی أَرْبَعَه‌ًْ مَوَاطِن:‏ ... وَ بَعْدَ الْفَجْرِ...؛‏ دعا در چهار وقت مستجاب می‌شود:... بعد از فجر...».(28)
از امام باقر(ع) روایت شده است: « خداى عزوجل از میان بندگان مؤمنش آن بندۀ بسیار دعاکننده را دوست دارد؛ پس بر شما باد دعا از هنگام سحر تا طلوع آفتاب؛ زیرا این فاصله، هنگامى است که درهاى آسمان در آن باز شده، و روزی‌ها در آن تقسیم می‌شود، و حاجت‌هاى بزرگ برآورده می‌گردد.(29)
هنگام سحر
از امام صادق‌(ع) نقل است که رسول خدا(ص)فرمودند: «خَیْرُ وَقْتٍ دَعَوْتُمُ الله عَزَّ وَ جَلَّ فِیهِ الْأَسْحَارُ، وَ تَلَا هَذِهِ الْآیَه‌ًْ فِی قَوْلِ یَعْقُوبَ‌(ع): «سَوْفَ أَسْتَغْفِرُ لَکُمْ رَبِّی» وَ قَالَ: أَخَّرَهُمْ إِلَى السَّحَرِ؛ بهترین وقتى که [می‌توانید] در آن خداوند عزوجل را بخوانید، سحرهاست و این آیه را که دربارۀ حضرت یعقوب است تلاوت فرمود: «[به پسرانش] گفت: بزودى آمرزش خواهم براى شما از پروردگار خود» فرمود: [دعا کردن براى آنها را] تا سحر به تأخیر انداخت».(30)
روز جمعه
امیرالمؤمنین علی(ع) در خطبۀ نماز جمعه فرمودند: « آگاه باشید که خداوند این روز را برای شما عید قرارداد و آن، آقای روزها و برترین عیدهای شماست. در این روز تضرع به درگاه خداوند و دعا و درخواست رحمت و غفران را فزونی دهید؛ چراکه خداوند متعال در این روز دعای هر مؤمنی را مستجاب می‌کند».(31)
عبدالله‌بن‌سنان از امام صادق(ع) دربارۀ ساعتی که در روز جمعه دعا در آن مستجاب می‌شود پرسید، حضرت فرمودند: «مَا بَیْنَ فَرَاغِ الْإِمَامِ مِنَ الْخُطْبَهًْ إِلَى أَنْ تَسْتَوِیَ الصُّفُوفُ، وَ سَاعَه‌ًْ أُخْرَى مِنْ آخِرِ النَّهَارِ إِلَى غُرُوبِ الشَّمْسِ، وَ کَانَتْ فَاطِمَهًْ تَدْعُو فِی ذَلِکَ الْوَقْتِ؛ در بین زمانی‌که امام خطبه‌اش پایان می‌یابد تا زمانی‌که صف‌های نماز منظم می‌شود و [نیز] آخرین ساعت روز جمعه تا غروب خورشید؛ حضرت فاطمه (س) در این ساعت دعا می‌کرد».(32)
هنگام گریه و رقّت قلب
از امام صادق(ع) نقل است: «إِذَا اقْشَعَرَّ جِلْدُکَ وَ دَمَعَتْ عَیْنَاکَ، فَدُونَکَ دُونَکَ فَقَدْ قُصِدَ قَصْدُکَ‏؛ هر گاه بدنت لرزید و چشمت گریان شد، پس خود را باش، خود را باش [و حاجتت را بگیر] که به تو توجهى شده است‏».(33)
از امام صادق(ع) نقل است: «إِذَا رَقَّ أَحَدُکُمْ فَلْیَدْعُ، فَإِنَّ الْقَلْبَ لَا یَرِقُّ حَتَّى یَخْلُصَ؛ هرگاه برای یکی از شما رقت قلب حاصل شد، پس دعا کند؛ چراکه قلب تا خالص نشود رقت نکند».(34)
نزول باران و ریختن خون شهید
از امام صادق(ع) نقل است: «اطْلُبُوا الدُّعَاءَ فِی‏ أَرْبَعِ سَاعَات‏:... وَ نُزُولِ الْقَطْرِ وَ أَوَّلِ قَطْره‌ًٍْ مِنْ دَمِ الْقَتِیلِ الْمُؤْمِنِ، فَإِنَّ أَبْوَابَ السَّمَاءِ تُفَتَّحُ عِنْدَ هَذِهِ الْأَشْیَاء؛ دعا را در چهار زمان بجویید:... نزول باران و ریخته شدن اولین قطرۀ خون مؤمن؛ زیرا در این زمان‌ها درهاى آسمان باز شود».(35)
مسجد
از امام صادق(ع) نقل شده است: «حضرت هرگاه حاجتی داشت آن را در هنگام زوال خورشید می‌خواست و برای این کار مقداری صدقه می‌داد و مقداری عطر استفاده می‌کرد و به‌سوی مسجد روانه می‌شد، سپس خدا را برای حاجت (‌اگر خدا بخواهد) می‌خواند».(36)

مطلب پنجم: موانع استجابت دعا

با بررسی روایات متعدد، می‌توان تنها مانع استجابت دعا را ارتکاب گناهان و ترک واجبات دانست. ازاین‌رو آیت‌الله بهجت در موارد گوناگونی مهمترین شرط استجابت دعا را توبه و دوری از گناهان معرفی می‌کرد و می‌فرمود: «از جمله شرایط دعا، توبه است. اگر از کرده و ناکرده توبه کنیم، دعایمان مستجاب خواهد شد. هر نقص و عیبی که هست از ناحیۀ خود ماست».
از امام علی(ع) منقول است: «الْمَعْصِیَه‌ًْ تَمْنَعُ الْإِجَابَهًْ؛ گناه مانع از اجابت می‌شود».(37) همچنین در دعای کمیل به خداوند متعال عرضه می‌دارد: «اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِیَ الذُّنُوبَ الَّتِی تَحْبِسُ الدُّعَاءَ؛ خداوندا آن گناهانی که سبب برآورده نشدن دعا می‌شود، بر من ببخش».(38)
در حدیث قدسی آمده است که خداوند متعال می‌فرماید: «إِنَّ الْعَبْدَ یَدْعُونِی لِلْحَاجَه‌ًْ فَآمُرُ بِقَضَائِهَا، فَیُذْنِبُ فَأَقُولُ لِلْمَلَکِ إِنَّ عَبْدِی قَدْ تَعَرَّضَ لِسَخَطِی بِالْمَعْصِیَه‌ًْ فَاسْتَحَقَّ الْحِرْمَانَ وَ إِنَّهُ لَا یَنَالُ مَا عِنْدِی إِلَّا بِطَاعَتِی؛ بنده از من حاجتى مى‏طلبد و من به انجام آن دستور می‌دهم، ولى او گناه مى‏کند، من هم به فرشتگان مى‏گویم: این بنده، خود را با گناه در معرض خشم من قرار داد و خود را مستحق محرومیت از نعمت من کرد؛ چراکه به آنچه نزد من است نائل نخواهد شد مگر آنکه به بندگی‌ام گردن نهد».(39)
در روایات، گناهانی را سبب به استجابت نرسیدن دعاها برشمرده‌اند که از جمله آنهاست:
عقوق والدین:
امام صادق(ع) می‌فرماید: «[الذُّنُوب‏] الَّتِی تَرُدُّ الدُّعَاءَ وَ تُظْلِمُ الْهَوَاءَ عُقُوقُ الْوَالِدَیْنِ؛ آن گناهی که دعا را برگرداند و فضا را تیره و تار کند، عقوق (نافرمانی و آزردن) پدر و مادر است‏».(40)
قطع رحم:
پیامبر اکرم(ص) فرمود: «قَطِیعَهًْ الرَّحِمِ تَحْجُبُ الدُّعَاءَ؛ قطع رحم دعا را از استجابت بازمی‌دارد».(41)
سخن‌چینی:
روایت شده: «موسی(ع) زمانی‌که بنی‌اسرائیل دچار قحطی شده بود برای آنها طلب باران کرد، خداوند متعال به او وحی کرد: من دعای تو و همراهانت را مستجاب نخواهم کرد در حالی‌که میان شما خبرچین است و به‌کار خود اصرار دارد».(42)
غنا:
امام صادق(ع) فرمود: «بَیْتُ الْغِنَاءِ لَا تُؤْمَنُ فِیهِ الْفَجِیعَهًْ، وَ لَا تُجَابُ فِیهِ الدَّعْوَه‌ًْ، وَ لَا یَدْخُلُهُ الْمَلَکُ‏؛ خانه‌ای که در آن غناست، از فاجعه ایمن نیست و دعا در آن اجابت نمی‌شود و ملک در آن داخل نمی‌گردد».(43)
زنا:
امام باقر(ع) فرمود:«أَوْحَى اللهُ إِلَى مُوسَى بْنِ عِمْرَانَ، لَا تَزْنِ فَأَحْجُبَ عَنْکَ نُورَ وَجْهِی وَ تُغْلَقَ أَبْوَابُ السَّمَاوَاتِ دُونَ دُعَائِکَ؛ خدا به موسی‌بن‌عمران وحی کرد: زنا مکن که نور وجه خود را از تو بازمی‌دارم و درهای آسمان را به روی دعایت می‌بندم».(44)
شراب‌خواری:
پیامبر اکرم(ص) فرمود: «لَا تَدْخُلُ الْمَلَائِکَةُ بَیْتًا فِیهِ خَمْرٌ أَوْ دَفٌّ أَوْ طُنْبُورٌ أَوْ نَرْدٌ، وَ لَا یُسْتَجَابُ دُعَاؤُهُمْ وَ تُرْفَعُ عَنْهُمُ الْبَرَکَةُ؛ ملائکه به خانه‌ای که در آن شراب یا دف و یا طنبور و یا نرد باشد داخل نمی‌شوند و دعایشان مستجاب نمی‌شود و برکت از آنها برداشته می‌شود».(45)

منبع: کیهان