گلایه ناشران از استقبال کم دانشجویان

گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، مسعود کیخا؛ سی و یکمین دوره نمایشگاه کتاب روزهای پایانی خود را سپری می‌کند. می‌توان به سادگی فهمید که یکی از مهمترین مخاطبین و بازدیدکنندگان اصلی این نمایشگاه، جامعه دانشگاهی، اعم از دانشجویان و استادان هستند. ناشران کتاب‌های دانشگاهی نیز هر کدام سعی می‌کنند، عناوین کتاب جدید خود را هر سال به نمایشگاه کتاب برسانند و در این نمایشگاه عرضه کنند. البته کیفیت نشرهای کتب دانشگاهی، به ویژه انتشارات دانشگاه‌ها هم مورد بحث است.

در روزهای برگزاری سی و یکمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، به سراغ ناشران کتاب‌های دانشگاهی و انتشارات دانشگاه‌های بزرگ تهران رفتیم تا از نزدیک درباره حال و هوای نمایشگاه گفت‌وگو کنیم.

کاهش زمان کتابخوانی؛ زنگ خطری برای فرهنگ کشور

انتشارات سمت یکی از بزرگترین ناشران کتاب‌های علوم انسانی، با اینکه روز شلوغی را پشت سر می‌گذاشت اما استقبال گرمی نمود و به تک تک سوالاتمان با صبر و حوصله پاسخ دادند.

دکتر کاظمی مدیر غرفه انتشارات سمت درباره غرفه این انتشارت در نمایشگاه کتاب امسال اظهار کرد: سمت طبق ماموریت خود که از سال تشکیل شده است، موظف شده است در تمام رشته‌های علوم انسانی از ادبیات تا جغرافیا، تربیت بدنی،‌ کتابداری و سایر رشته‌ها طبق سرفصل‌های شوراهای مختلف وزارت علوم و تحول علوم انسانی کتاب تولید و تدوین و در نهایت عرضه بکند،‌ از همین رو در تمام زمینه‌های علوم انسانی کتاب تولید کرده است و در مجموع بیش از هزار و 200عنوان کتاب تا کنون به مخاطب عرضه شده است.

وی درباره عناوین جدیدی که سمت در نمایشگاه کتاب عرضه کرده است گفت: سمت امسال به لحاظ تازه‌های نشر پرکار بوده است وحدود 130 عنوان کتاب جدید در حوزه‌های مختلف به چاپ رسانده است، در ایام نمایشگاه هم هر روز حداقل یک کتاب جدید به مجموعه کتاب‌های ما اضافه می‌شود.

کاظمی درباره استقبال دانشجویان از نمایشگاه کتاب امسال گفت: متاسفانه امسال از سال‌های گذشته بدتر بود و وضعیت وخیم است. امسال به صورت محرز زنگ خطر برای صنعت نشر به صدا در آمده است و مهمتر از صنعت نشر برای فرهنگ کشور خطرآفرین است.

وی افزود: وضعیت کتابخوانی به شدت افت پیدا کرده است، نه به علت اینکه مردم کتاب نمی‌خوانند بخش اعظم آن به دلیل وضعیت اقتصادی کشور است، که در سال اخیر شاهد آن هستیم. بخش دیگر هم مربوط به دانشگاه وافت دانشجو است، کاغذ و هزینه‌های چاپ به شدت گران شده است و در مجموع به کاهش قدرت خرید مردم و آمار فروش ناشران منجر شده و خود را در نمایشگاه امسال نشان می‌دهد.

دبیر غرفه انتشارات سمت تصریح کرد: نمایشگاه بین‌المللی کتاب، صرفا نمایشگاه نیست ودر واقع فروشگاه است و به همین دلیل بحث فروش در این نمایشگاه حائز اهمیت است، تمام فروش‌های یارانه‌ای است و اگر یارانه هم داده نشود شاید فروش‌ها به یک چهارم تقلیل پیدا کند، لذا نکته اول این است که اگر یارانه دولتی نباشد بعید است همین حجم کم فروش هم وجود داشته باشد.

کاظمی ادامه داد: مشکل دیگر تولید کتاب است. تولید یک کتاب سرمایه‌گذاری از سمت ناشر و سرمایه‌گذاری معنوی از سمت نویسنده می‌خواهد، با این وضعیت اقتصادی و فروش چرا یک ناشر باید سرمایه‌گذاری بکند؟ دلیل منطقی برای فروش نمی‌بیند تنها برای کتابی سرمایه‌گذاری می‌کند که از وضعیت فروش آن مطمئن باشد، اکثر نویسنده‌های این فضا استاد دانشگکاه هستند، آنها چه دلیلی برای تولید کتاب دارند؟ چرا باید سرمایه‌گذاری کنند و وقت خود رابرای تولید کتاب بگذارند؟ دلیل اول شاید این باشد که تولید علم انجام دهد، تولید علم را اگر به صورت آزاد در بازار ببرد، ناشر از او تضمین فروش می‌خواهد تنها تضمینی هم که استاد می‌تواند بدهد این است که کتاب را به عنوان منابع درسی به دانشجویان خود عرضه کند، لذا بازار چندسال اخیر به این سمت می‌رود که استاد کجا درس می‌دهد،‌چند دانشجو دارد؟ و در کل برند استاد مطرح است.

وی عنوان کرد: اگر یک کتاب اثر فاخری هم باشد برای ناشر سود نداشته باشد چاپ نمی‌کند مگر اینکه یا نویسنده برند معروفی باشد یا کتاب جایی دیده شود که انتشارات رزومه خوبی به دست بیاورد. مشکل بعدی این است که استاد دانشگاه گاهی برای ارتقا کتاب می نویسد و به تولید علم و فروش کتاب و... اهمیتی نمی‌دهد، که بازهم سودانگاری نویسنده مطرح می‌شود.

دبیر غرفه انتشارات سمت در پایان درباره آمار فروش در نمایشگاه کتاب گفت: آمار فروش اکثر ناشران افت 50 درصدی نسبت به سال گذشته داشته است.

مسئول غرفه انتشارات رشد نیز که دل پری از محل برگزاری نمایشگاه و مکانی که به ناشران دانشگاهی اختصاص داده شده، داشت گفت: دو سال نمایشگاه کتاب در شهر آفتاب برگزار شد و همه راضی بودند، بدون هیچ دلیلی امسال دوباره نمایشگاه را به مصلی برگرداندند.

وی افزود: متاسفانه مصلی امکانات زیادی برای برگزاری این نمایشگاه ندارد که مهمترین آن پارکینگ مطلوب است، مکان ناشران دانشگاهی را دور از شبستان قرار داده‌اند ونزدیک‌ترین در به این محل را نیز بسته‌اند که برای بازدیدکنندگان سخت شده است.

وی درباره آمار فروش و استقبال دانشجویان نیز اظهار کرد: استقبال که نسبت به سال گذشته به شدت افت کرده است، با اینکه کتاب‌ها گران شده ولی آمار فروش همان مقداری است که در سال 88 بود و اصلا راضی کننده نیست. بن کتاب‌هایی که به دانشجویان تعلق می‌گیرد هم بسیار کم است، اگر سال گذشته با صد هزار تومان می‌توانستند چهار جلد کتاب بگیرند امسال دو کتاب هم به سختی می‌توان بخرند.

در ادامه با مسئول غرفه انتشارات جهاد دانشگاهی به گفت‌وگو نشستیم؛ هامون شریفی درباره غرفه جهاد دانشگاهی گفت: این غرفه از حدود 15 جهاد دانشگاهی ،مانند مشهد، اصفهان، علامه طبابایی و... کتاب عرضه می ‌کند.

وی ادامه داد: بیش از 150 عنوان کتاب چاپ اول 96 و 97 در غرفه انتشارات جهاد دانشگاهی عرضه می‌شودو در مجموعحدود 2هزار کتاب از سمت این انتشارات در نمایشگاه کتاب امسال عرضه می‌شود.

کاهش آمار فروش نسبت به نمایشگاه سال گذشته

هامون شریفی درباره استقال دانشجویان از نمایشگاه کتاب گفت: در مقایسه با سال گذشته بهتر شده است. مکان نمایشگاه، دسترسی و امکان رفت و آمد بهتر است، شهر آفتاب محل مطلوب برای برگزاری نمایشگاه نبود. استقبال بهتر شده اما هنوز عالی نیست. راضی هستیم از این نظر که از سال گذشته بهتر شده است و شاید اگر اطلاع‌رسانی و تبلیغات شهری بیشتر بود استقبال بهتری صورت می‌گرفت.

مسئول غرفه انتشارات جهاد دانشگاهی درباره مشکلات عرصه نشر دانشگاهی گفت:‌ یکسری مشکلات که مربوط همه ناشران نشترک است، مانند هزینه‌ها، توزیع محدود. نشردانشگاهی به نسبت محدودیت‌های بیشتری دارد به این دلیل که مشتریان ما دانشجویان هستند و قاعدتا درآمد و قدرت خرید کمتری دارند و نسبت به قیمت حساس‌تر هستند و ما مجبوریم با وجود اینکه قیمت‌‌ها افزایش پیدا می‌کند اما به گونه‌ای کنترل کنیم که دانشجویان بتوانند خریداری کنند.

با اشاره به آمار فروش بیان کرد: آمار نسبت به سال گذشته بیشتر شده است، برگزاری نمایشگاه در مصلی باعث شده هرینه‌ها کمتر شود ولی دیگر همکاران نیز راضی نیستند و به طور کلی آمار فروش از وضعیت مطلوبی برخوردار نیست.

به سراغ انشارات دانشگاه‌های تهران رفتیم که شلوغ هم نبود و انگار استقبال چندانی ازآنها نمی‌شد که این موضوع هم باید مورد بررسی و ارزیابی مسئولین فرهنگی و دانشگاهی قرار گیرد.

یوسف درفش کاویان مدیر اداره انتشارات و بازاربی و فروش و همچنین مسئول غرفه انتشارات دانشگاه امام صادق که غرفه بزرگتر و شلوغ‌تری نسبت به دیگر دانشگاه‌ها داشت درباره کتاب‌هایی که انتشارات دانشگاه امام صادق در نمیشگاه کتاب عرضه کرده است اظهار کرد: دانشگاه امام صادق در بخش انتشارات علمی، حدود 840 عنوان کتاب در حوزه‌های مدیریت، اقتصاد، الهیات، معارف اسلامی، ارتباطات، فرهنگ،‌حقوق و علوم سیاسی منتشر کرده است.

وی ادامه داد: در سال 96 ، پنجاه و دو عنوان کتاب جدید در حوزه‌های مختلف به چاپ رسیده است که در نمایگشاه امسال عرضه و در دسترس بازدیدکنندگان قرار گرفته است.

درفش کاویان درباره استقبال از نمایشگاه کتاب تصریح کرد: نسبت به سال گذشته که اکثر مخاطبان ما کتابخانه‌های عمومی، مراکز پژوهشی و نهادهای مختلف بودند امسال عمده مخاطبان ما پژوهشگران و دانشجویان هستند. آمار فروش عمدتا تک نسخه یا دو نسخه هستند که توسط پژوهشگران خریداری می‌شود.

وی مکان برگزاری نمایشگاه کتاب را به دلیل دسترسی‌ آسان‌تر به حمل و نقل عمومی و اطلاع‌رسانی بیشتر مطلوب‌تر از شهر آفتاب دانست.

درباره مشکلات عرصه نر دانشگاهی گفت: عمده مشکل ناشرین حوزه فرهنگ، مساله اقتصاد نشر است. نوسانات ارز تاثیرات خودرا برخرید گذاشته است و به وضوح قابل مشاهده است از طرف دیگر موضوعاتی که ناشرین دانشگاهی با ان سروکار دارند تخصصی است و جامعه مخاطب کمتری دارد. اگر مسئولین بتوانند عرضه دیجیتال و چند رسانه‌ای را مورد حمایت‌ قرار دهند قطعا پژوهشگران و مخاطبان منابع اطلاعاتی، راحت‌تر دست به انتخاب می‌زنند.

یوسفی مسئول فروش انشارات دانشگاه خواجه نصیر الدین طوسی در گفت‌وگو با خبرنگار آنا اظهار کرد: بیش از 200 عنوان کتاب از طرف انتشارات دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی در حوزه فنی و مهندسی در نمایشگاه کتاب امسال عرضه شده است.

وی ادامه داد: بیش از 10 عنوان کتاب جدید توسط این انتشارات عرضه شده است.

مسئول فروش انتشارات دانشگاه خواجه نصیر الدین طوسی گفت: استقبال دانشجویان امسال به شدت کاهش یافته است. دانشجویان دیگر مانند گذشته علاقه‌ای به کتاب ندارند و اکثرا از نسخهpdf استفاده می‌کنند.

رحیمی اکبر مسئول غرفه انتشارات دانشگاه صنعتی امیر کبیر که از غرفه نسبتا خوبی بین غرفه‌های دانشگاه‌ها برخوردار بود اظهار کرد:وضعیت بدی بر نشر در کشور حاکم است. متاسفانه کتاب‌ها اسکن می‌شوند و در اختیار عموم قرار می‌دهند و در کل قانون کپی رایت رعایت نمی‌شود.

وی ادامه داد: انتشارات دانشگاه صنعتی امیر کبیر 30 عنوان کتاب جدید در زمینه‌های فنی و مهندسی در نمایشگاه عرضه کرده است و 466 عنوان نیز به صورت نشر مجازی الکترونیکی عرضه می‌شود.

رحیمی اکبر در پایان گفت: امسال استقبال بسیار کمتری نسبت به سال‌های گذشته بود و افت فروش وجو داشت. اقتصاد و رعایت نکردن قانون کپی رایت از مهمترین دلایل افت فروش است.

البته به غرفه‌های دانشگاه‌های دیگر مانند دانشگاه تربیت مدرس و علامه طباطبایی هم سر زدیم که متاسفانه به دلایل مختلف حاضر به مصاحبه نشدند.

حضور فعال دانشگاه آزاد با بیش از 2هزار عنوان کتاب جدید

اما در پایان به سمت غرفه دانشگاه آزاد رفتیم که از نظر ظاهر و استقبال دانشجویان به نسبت دیگر غرفه ها متفاوت و از سطح بالاتری برخوردار بود، با دکوری جذاب که مخاطبان را جذب می کرد و هر کس از آنجا عبور می کرد اگر قصد خرید هم نداشت حداقل نگاهی به کتاب ها وغرفه می انداخت.

دکتر صالح اسکندری درباره حضور دانشگاه آزاد اسلامی در سی‌ویکمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، اظهار کرد: نمایشگاه بین‌المللی کتاب، بهار حوزه نشر است و انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی طبق سنوات گذشته در این دوره نیز حضوری پربار داشته است.

به گفته اسکندری با توجه به محدودیت فضا در مصلی تهران حدود 2000 عنوان از جدیدترین کتب منشر شده توسط ناشرین فعال دانشگاه آزاد اسلامی جهت معرفی و عرضه به دانشجویان، استادان و سایر علاقه‌مندان به معرض نمایش گذاشته شده است.

سرپرست سازمان چاپ و امور رسانه‌های دانشگاه آزاد اسلامی تصریح کرد: انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی یکی از ناشرین فعال در حوزه نشر دانشگاهی است.

اسکندری با بیان اینکه حدود 50 ناشر فعال در دانشگاه آزاد اسلامی به انتشار کتاب می‌پردازند گفت: تاکنون بیش از سه هزار و 700 عنوان کتاب از این ناشر بزرگ در خانه کتاب پایتخت ثبت شده است که از این تعداد سه هزار و 497 عنوان چاپ اول و 216 عنوان نیز به چاپ‌های بعدی رسیده‌اند.

به گفته اسکندری؛ سازمان چاپ و انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی با ثبت بیش از 453 عنوان کتاب در خانه کتاب، فعال‌ترین ناشر این دانشگاه است و واحدهای دانشگاه آزاد اصفهان (خوراسگان) با 309 عنوان، تهران جنوب 184، یزد 174، اراک 152، تبریز 133 عنوان و نجف آباد با 129 عنوان کتاب حایز رتبه‌های بعدی در این زمینه هستند.

وی اضافه کرد: سازمان چاپ و انتشارات، سالیانه بیش از 100 عنوان کتاب جدید منتشر می‌کند، این سازمان در نظر دارد ضمن افزایش کمی و کیفی کتب چاپی منتشر شده در زمینه کتب الکترونیکی نیز نیاز مخاطبان را برآورده سازد.

وضعیت نمایشگاه امسال و دل‌های پردرد ناشران به ویژه ناشران دانشگاهی به وضوح از زنگ خطری خبر می‌دهد که مسئولین دشتگاه‌های فرهنگی باید آن را احساس کند و هرچه سریع‌تر اقدام عاجلی برای کتاب و کتابخوانی انجام دهند.

قصد داشتیم برای اولین غرفه به سراغ دانشگاه تهران به عنوان بزرگترین دانشگاه کشور برویم،‌ بعد از انتظار فراوان، مدیر غرفه حاضر نشد درباره کتاب‌های انتشارات دانشگاه تهران و هیچ مورد دیگری مصاحبه کند.