جلوگیری از ایجاد تحریف با ویرایش درست متون دینی/ قرار نیست خواننده معما حل کند

به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری آنا از مجمع ناشران انقلاب اسلامی(منانشر)، نشست تخصصی «ویرایش متون دینی» با حضور مهدی صالحی دبیر انجمن ویرایش و راضیه حقیقت سرویراستار متون دینی و مدرس ویرایش، در غرفۀ مجمع ناشران انقلاب اسلامی در سی‌ویکمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در مصلی امام خمینی (ره) برگزار شد.

دبیر انجمن ویرایش گفت: بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، با همت اهالی حوزۀ مذهبی، تولید آثار مذهبی پیشرفت کرد و نشر دینی جایگاه خاص خود را به دست آورد. ناشران در شهر قم که مرکز دینی کشور است، فعال شدند.

وی گفت: ما در تلاش هستیم متونی که نوشته می‌شوند، به زبان معیار و زبان رایج در رسانه‌ها نزدیک باشد. به این معنا که متون دینی برای خوانندۀ عام هم قابل درک باشد؛ اما شاهد اصطلاحات بسیار تخصصی و علمی در کتاب‌ها هستیم که برای مخاطب عام مناسب نیست و درنتیجه مخاطبان این حوزه ریزش می‌کنند.

صالحی ادامه داد: از بیست سال پیش تا کنون، فعالان این حوزه به این نتیجه رسیده‌اند که نهادهای ویرایشی خود را تقویت کنند تا با رعایت اصول ساده‌نویسی و درست‌نویسی، مخاطبان خود را به دست آورند. این موضوع به کمک اساتیدی چون اسفندیاری، بابایی و طریقه‌دار صورت گرفت و متون دینی به متون فارسی سلیس برگردانده شدند؛ اما به علت ازیاد مطالب دینی و کاهش بودجه، فعالیت‌های این نهادها کمتر شده است و اکثر کتاب‌ها بدون انجام ویرایش درست، منتشر می‌شوند و این احساس نیاز بیشتر حس می‌شود.

سرویراستار متون دینی گفت: متون دینی را می‌شود به سه بخش تقسیم کرد که عبارت‌اند از سخنرانی‌ها، متون ترجمه‌شده به فارسی و متونی که دارای ترجمۀ غلط آیات و روایات هستند.

حقیقت ادامه داد: وقت آن رسیده که تحولی در ترجمۀ متون دینی رخ دهد، به این معنا که نکات صحیح ویرایشی و قواعد درست در ترجمۀ متون مذهبی را جمع‌آوری و ساماندهی کرده و در اختیار نویسندگان و مترجمان این حوزه قرار دهیم تا نوجوانان نیز به سمت این آثار جذب شوند. من در این زمینه فعالیت‌هایی را آغاز کرده‌ام.

این مدرس ویرایش گفت: اشکالات در این حوزه نیز به دو دستۀ ویرایشی و نگارشی و قواعد ترجمه تقسیم می‌شوند.

وی با اشاره به کتاب «ارشاد» شیخ مفید و ترجمۀ سیدهاشم رسولی محلاتی گفت: این کتاب که به تاریخ اسلام پرداخته است، قرار بود برای جوانان بازنویسی شود که در ویرایش، با حفظ امانت‌داری اثر مترجم، به رفع ایرادهای آن شامل کوتاه کردن جملات، تصحیح جملات دوپهلو و مشخص کردن مرجع ضمیرها برای درک بهتر و آسان‌تر مخاطبان پرداختیم.

حقیقت با اشاره به «کژتابی»‌ها که از عوامل ایجاد تحریف در متون دینی هستند، ادامه داد: جملات دو پهلو به ایجاد تحریف منجر می‌شوند. اشکالات ترجمه‌ای و نگارشی مانند نزدیکی بیش از حد «را» به مفعول، مرجع ضمیرهای نامشخص، ساختار غلط ترجمۀ لفظ به لفظ، خلاصه‌نویسی و توضیح ناکافی و حرف‌های اضافه از جملۀ این عوامل هستند.

صالحی گفت: این ایرادات نگارشی و ترجمه‌ای، به متون محدود نمی‌شوند و ما در سخنرانی‌ها، برنامه‌های تلویزیون و در احکام نیز شاهد آن هستیم.

وی دربارۀ علت کم شدن کشش به رساله‌های عملیه ادامه داد: «چون متن این رساله‌ها بسیار تخصصی است و فهم و درک آن برای مخاطب عام بسیار سخت است، علاقۀ مردم به این متون کم می‌شود و در حال حاضر نوشتن رساله‌های عملیه با زبان فارسی روان بسیار نیاز است.»

دبیر انجمن ویرایش دربارۀ ترجمۀ کتب دینی گفت: «ترجمۀ خوبی سال گذشته در ماه رمضان از قرآن منتشر شد؛ اما هنوز در ترجمۀ مفاتیح، نهج البلاغه و سایر دعاهای مذهبی مشکل داریم.»

صالحی در پایان گفت: «امیدوارم با تشکیل کارگروه متون دینی در موسسۀ ویراستاری، این مشکلات رفع و امکان نقد متون فراهم شود.»